Geçenlerde bir haber..
Sabah kahvemi keyifle içerken kafamı allak bullak eden o gazete haberi günlerce meÅŸgul etti beni. Bazen birÅŸeye takıldınız mı üstüne kaç kahve de içseniz kolay kolay dönemezsiniz ya o güzel, huzurlu, rölanti halinize.. Ä°ÅŸte gene öyle bir takılmak.

Haber ne miydi? Aynen ÅŸu;
“Dünyanın 7 Harikası yeniden seçiliyor!”..

Åžu gazeteciler iÅŸlerinin ehlidirler, bilirsiniz. Son derece gelirgeçer konuları dahi size dakikalarca ustaca okutturuverir, beyninizi bir o kadar da meÅŸgul ederler. Ben de habere kapılıp okudum tabi. Önce bildiÄŸimiz 7 harikanın listesini ve herbirinin kısa öyküsünü.. Sonra, artık insanoÄŸlunun bu eski eÅŸyalarından sıkıldığını ve yeni seçimler yapmak gerektiÄŸini.. Dünya üzerinde daha birçok harikamız bulunduÄŸunu.. Bunların uluslararası bir heyetçe listesinin belirlendiÄŸini.. Yeni harikalarımızın da bu belirlenen liste içinden seçileceÄŸini, bunun için uluslararası bir yarışma düzenlendiÄŸini.. Her bireyin internet üzerinden ilgili sayfaya girip oyunu dilediÄŸi harikaya verebileceÄŸini.. Yeni listeye eski 7 harikamızdan sadece birinin girmiÅŸ olduÄŸunu.. Biz Türklerin de konuya duyarsız kalmayıp yoÄŸun oylarımızla ülkemizden bir harikayı seçtirebileceÄŸimizi anlatan cümleleri bir çırpıda okudum.

Oy verilmesi istenen listeyi belirleyen uluslararası heyetin ise çoÄŸunlukla mimarlardan oluÅŸtuÄŸunu öÄŸrenmek de bu kafa karışıklığının üstüne tuz biber ekti. Evet, listede bir dolu harika eser bulunuyor, ancak bir o kadar da harika sayılamayacak, hatta mimari eser de olmayan baÅŸka koordinatların da verildiÄŸini görmek insanı umutsuzluÄŸa da sevketmiyor deÄŸil. Polyanna gibi düÅŸünürsek, listedeki uygun olmayan seçenekler, en iyilerin daha kolay seçilebilmesi için yemlik görevi de yapabilir belki ama, “harika”nın ne olduÄŸunun tanımı yapılmaksızın insanların önüne birkaç tabak koyup dilediÄŸinizi yiyebilirsiniz demek te nafile bir seçim olmuyor mu? Birileri turizme yeni bir yön mü vermek istiyor ya da bazı coÄŸrafyalara, bazı kültürlere doÄŸru bir trend mi oluÅŸturulmak isteniyor?.. Orası iÅŸin perde gerisi, dolayısıyla bizi aÅŸar. Ancak mimarların, insanları Alis Harikalar Diyarında masalından kurtarıp “harika”nın ne olduÄŸunu, ne olması gerektiÄŸini bir güzel anlatmaları ihtiyacı vardır. Öyle ya, mimarlar sadece ellerinde rapido (artık o da bir nostalji deÄŸil mi), proje çizen, uygulayan bir meslek erbabı olmanın ötesinde, insanoÄŸluna gerçek harikalar diyarını öÄŸretecek birer de eÄŸitmen olmalı diye düÅŸünüyorum, bir diÄŸer meslek disiplini içinden baktığımda.

HoÅŸ, pvc yaÄŸmur indirme borularının eski harikalarımız ahÅŸap konakların bile üstünü sarmaşık gibi sardığı, yalıbaskı denen o özgün ahÅŸap kaplamanın artık (mertlik bu ya) pvc ile tıpkıbasımının üretildiÄŸi, en elit (!) kesimin dahi milyon dolarlık villalarına bu “bilmem ne siding” denen ucubeyi kaplatabildiÄŸi, eÄŸri-büÄŸrü kaldırımlarıyla, kırık dökük kiremitleriyle, bina cephelerinde her telden çalan tabelalarıyla, anneannelerimizin bigudileri misali çatılarda eÄŸreti duran günısı depoları ile, yapı tümörlerinden baÅŸka ÅŸeye benzemeyen klima dış üniteleri ile, Amerikan malikane mimarisi özentisi sütun ve payandaların yüksek konutlarının kimi cephelerine uygulandığı delik deÅŸik caddeleriyle ülkemizde harika aramak biz Türklerin bir baÅŸka çılgınlığı olsa gerek, diye de düÅŸünmüyor deÄŸilim.

Eskiden doktorlara sorardık; “...ÅŸu derdim var, ne tavsiye edersiniz doktor bey?...” Åžu an tanıdığımız bildiÄŸimiz belki birkaçı hariç, doktora, hastaneye güveneniniz var mıdır? Eskiden politikacıya güvenilirdi; iyi adam, dürüst siyasetçi filan denirdi.. Åžimdi herhangi birine kıvançla bakanınız var mı? Eskiden ekonomistlere birer hoca saygısı ile bakılır, aÄŸzından çıkacak laf merakla beklenirdi.. Åžimdi, kimbilir hangi yatırım aracına prim yaptırmak için böyle konuÅŸuyor dedirtmeyen var mı içlerinde?.. Eskiden, aramızdan kopartılmış gazetecilerin cenazelerinde onbinler aÄŸlardı. Åžimdi sütununa kalben baÄŸlandığınız bir gazeteci kaldı mı piyasada?

Ben mimarlığın henüz o mertebede saygınlık yitirmemiÅŸ olduÄŸunu düÅŸünüyor ve en azından projelerine ‘BilmemneSiding’ kaplattırmayanlarından (onlar yanıtlamasın lütfen) ÅŸunu bize bir anlatmalarını istiyorum:
“Ä°nsanoÄŸlunun harikaları olmak, hangi tasarımsal ve mimari ölçütler ile olanaklıdır?..”

Öncelikle ‘antik’ bir geçmiÅŸ midir önemli olan, yoksa en yeni bir eser de tarihsel eserlerin ötesine sıçrayıp harika mertebesine layık görülebilir mi? Yoksa ‘görkem’ midir esas olan? Hani ÅŸu Eiffel’in yere basan dört ayağından birinin tam altında durup başınızı gökyüzüne kaldırınca kulenin semayı nasıl delip gittiÄŸi görüntüsü altında ufalma duygusu yaratan türden bir görkem. ‘Yapım zorluÄŸu’ da olabilir bir diÄŸer kriter örneÄŸin. Ä°nsanoÄŸlunun kendini ve gücünü aÅŸma savaşımının sonuçlarını en iyi gösterebileceÄŸi mesleklerin başında gelir mimarlık hem. Keops piramidinin ve diÄŸerlerinin nasıl ve hangi tekniklerle yapılabildiÄŸini hala tartışmıyor mu bilim adamları? ‘Büyüleyicilik’midir yoksa bir harikaya insanları müptela edecek olan? Rokoko sanatının zirvesi sayılabilecek Schonbrunn Sarayının büyüleyici iç atmosferinin harika etkisinden sadece Avusturya imparatoru mu yararlanacaktır? ‘Sanatsallık’da bir kriter olamaz mı örneÄŸin? Michelangelo’nun Musa Heykelini bulunduÄŸu San Pietro in Vincoli bazilikasından bir milim oynatmaya dünyanın hangi harika yüreÄŸi yetebilir? Ya ‘ilahi’ duygular? Ä°nsanoÄŸlunun tüm zamanlarda bir numaralı gündemi olan ve olacak olan ilahi gerçeklik üzre konuları görsel bir ÅŸenliÄŸe sürükleyen Tac Mahal, Notre Dame ve dahi sayısı onlarca, yüzlerce islam mimarisi örneÄŸi harika cami yapıları.. Peki ya ‘iÅŸlevsellik’ olmamalı mı bir harikanın harika olmasına karar verirken bakacağımız bir diÄŸer enstrüman? Koca Louvre’un harikalarının insanoÄŸlunca gezilebilmesini son derece pratik hale getiren ve yapılar canlı olsalardı sırf bunun için koca Louvre’un kanatları ile sarmalayıp camdan tepesine koca bir öpücük konduracağına bir an bile ÅŸüphe etmeyeceÄŸim o harika düÅŸüncenin eseri Louvre Piramidi.. YaÅŸama getirdiÄŸi ‘kolaylık’ açısından bakarsak eÄŸer, Moskova metrosu örneÄŸin, hem de sanatsal içeriÄŸi ile, hem de yapım zorluÄŸu ile, iÅŸlevselliÄŸi ile, kar-kış altındaki Moskovalı’nın kente adaptasyonunu daha yüz yıl öncesinden çözmemiÅŸ midir?

Evet, harika nedir?

Mimar arkadaÅŸlar.. Bir an için bırakın rapidolarınızı, mimarlararası konularınızı. Biz sıradan insanların da bilgiye ihtiyaçları var. Sıradan harikalara oy verdirilmek tehlikesi ile karşı karşıyayız. Bilgiye ihtiyacımız var. Oy veremesek de, harika yaratamasak da en azından villalarımıza BilmemneSiding kaplatma sorunumuz var, görüyorsunuz. Toplumun mimari eÄŸitmenlere ihtiyacı var. Sadece çizmek için okumadınız mimari disiplini. Unutmayın, sıradan insanları da ikinci sınıftan birinci sınıf kompartımanınıza çekmek gibi bir göreviniz var.

Harikayı tarif etmeseniz bile, en azından normali tarif edin ne olur ÅŸu çılgın Türklere..

• Şükrü Aykutlu Hakkında