Hattuşa, M.Ö. 1650 ile 1200 yılları arasında Anadolu’nun büyük bir bölümüne hakim olan Hititler’in başkenti. Bugün Çorum’un Boğazkale ilçesi sınırları içerisinde yer alıyor. Bir asırı aşkın süredir kazı çalışmalarının yapıldığı şehirde, geçtiğimiz hafta dünya tarihine geçecek bir proje gerçekleşti. Şehrin surlarının yüzde biri, orijinaline yakın olarak JTI sponsorluğunda tekrar inşa edildi. Yapımı yaklaşık üç yıl süren suru ve Anadolu tarihinin en eski uygarlığının kültürel dokusunu görmek isteyenler için Hattuşa’yı kazı başkanı Andreas Schachner ile birlikte dolaştık.
"Bin Tanrılı Kent" olarak da bilinen Hattuşa; Venedik, Toledo, Kudüs, Şam, Roma, Kartaca, Lübeck, Versay, Teotihuacan ve Machu Picchu gibi kentlerle beraber UNESCO Kültür Mirası listesinde bulunuyor.
Boğazkale ilçesi sınırları içerisinde, Ankara’ya 200 kilometre uzaklıkta. Burada ilk kazı çalışmaları 1893’te başladı. Uzun yıllar kazıları Alman Arkeoloji Enstitüsü üstlendi. Arkeolog Dr. Jürgen Seeher, Türk eşi Ayşe Seeher’le birlikte son bir yıla kadar buradaki kazıların başkanlığını yürüten isim oldu. Geçirdiği bir rahatsızlık sonrasında görevini vatandaşı arkeolog Andreas Schachner’e bıraktı.
Tamamı 6.5 km Uzunluğunda
Arkeoloji ekibi, şehri çevreleyen 6.5 kilometrelik Hitit surunun 65 metresini orjinaline yakın bir şekilde tamamen kerpiçten inşa etti. Geçtiğimiz hafta ziyarete açılan surun yapımı, üç yıl sürdü. Projenin tamamlanmasıyla anıtsal kerpiç bir yapı dünyada ilk kez gerçek boyutlarında, yeniden, yerinde ayağa kaldırılmış oldu.
Rekonstrüksiyonda tıpkı o dönemdeki gibi taş, kerpiç, tuğla ve ahşap yapı malzemeleri kullanıldı. Seeher, deneysel arkeoloji adına dünya çapında bir ilki gerçekleştirdiklerini söylüyor:
"Toprak, su ve saman karıştırarak 64 bin kerpiç ürettik. Bunun için 2 bin 400 ton kerpiç toprağı, 100 ton saman ve bin 500 ton su kullandık. Vinç gibi teknolojik aletleri hiç kullanmadık ve surların ayağa kaldırılması çalışmaları sırasında Hititlerin kullandıkları yöntemlere sadık kaldık."
Surların ardından Hattuşa’ın en büyük ve etkileyici kutsal mekanı, şehrin 1.5 kilometre kuzeydoğusunda yer alan, yüksek kayalar arasında saklanmış Yazılıkaya Kaya Tapınağı’na gidiyoruz. Tapınakta 90’dan fazla tanrı, tanrıça, hayvan ve hayal ürünü heykel bulunuyor.
Hava Tanrısının Evi
Yazılıkaya, "Yeni yıl şenlikleri evi" olarak tanımlanıyor. Hitit kült metinlerine göre, yeni yıl ve ilkbahar törenlerinde bir araya gelen tüm tanrılar, Hava Tanrısı’nın evinde toplanıyorlar.
Surlarla çevrili şehre giriş, anıtsal kapılarla sağlanıyordu. Bu kapıların en önemlileri Aslanlı, Kral ve Yer Kapı. Aslanlı Kapı, Hattuşa’nın büyük imparatorluk çağına tarihlenen güney surunun iki görkemli yapısından biri. Adını pervaz bloklarına işlenmiş iki aslan heykelinden alıyor. Aslanlarda taş işçiliğinin inceliğini görebilirsiniz. Güneş ışığının uygun olması durumunda, başın hemen sol üstünde hiyeroglifler ortaya çıkıyor. Bu yazılar tümüyle okunamamış.
Kral kapının en önemli özelliği, üzerindeki savaşçı kabartması. Zengin bezemeli, kısa bir etek giyiyor. Geniş kemerinde kabzası hilal biçimli, ucu yukarı dönük kısa bir kılıç takılı. Elinde görkemli bir balta, başında sorguçlu bir miğfer var. Bu, Hava Tanrısı Teşub ile Güneş Tanrıçası Hebat’ın oğlu, Büyük kral IV. Tudhaliya’nın koruyucu tanrısı Şarrumma olabilir.
Gizli Yer Altı Geçidi
Kentin güney ucundaki Yer Kapı’nın özel bir rolü var. Burada 30 metre yüksekliğinde, 80 metre genişliğinde bir toprak set oluşturulmuş. Bu set üzerinden geçen kent surunun ortalarında Sfenksli Kapı yer alıyor. Tam bu kapının altında, Hattuşa’nın bugün içinden geçilebilen tek gizli yeraltı geçiti var. 71 metre uzunluğunda ve 3 metre yüksekliğindeki geçit, sur dışına çıkıyor.
Eski Hitit çağı tahıl deposu, Kızlar Kaya, sarıkale, tapınaklar, suların depolandığı havuzlar ve Sfenksli Kapı şehirde görülebilecek diğer önemli eserler.
Nasıl Gidilir
Ankara-Samsun karayolu üzerinde bulunan Sungurlu’dan Boğazkale’ye ulaşmak mümkün. Çorum’daki otobüs işletmelerinin, Sungurlu’da irtibat büroları bulunuyor. Otogar, kent merkezinde.
Ne Alınır
Boğazkale’den alınabileceklerin başında, Hitit uygarlığını simgeleyen taş figürler, halı ve kilim geliyor. Ünlü Çorum leblebisi de alınabilir.
Ne Yenir
Çorum, yöresel yemekler bakımından oldukça zengin. İlin özgün yemekleri arasında mayalı, (saç mayalısı, tava mayalısı), yanıç, cızlak, kömbe, oğmaç, hingal, haşhaşlı çörek, borhani (hamurlu, yumurtalı, mantarlı) helise, çullama, madımak, tirit, iskilip dolması, keşkek, kara çuval helvası, hedik, teltel, has baklava yer alıyor.
Önemli Telefonlar
İl Turizm Müdürlüğü: (364) 213 77 17 - 224 81 35
Sungurlu Otogar: (364) 213 66 70.
Kültür Müdürlüğü: (364) 212 05 10
Çorum Müzesi Müdürlüğü: (364) 213 15 68
Boğazköy Müzesi: (364) 452 20 06
Alacahöyük Müzesi: (364) 422 70 11