Kentimizin son önemli tartışması 'İzmir Nazım İmar Planı' üzerine oldu. Büyükşehir Belediye Meclisi'nde, AKP'lilerin muhalefetine rağmen, 55'e karşı 114 oyla kabul edilen planın Ankara'dan dönebileceği de iddia ediliyor, mahkeme kararı ile iptal edileceği de... Türkiye'nin belki de en eski sorunlarından biridir bu plan meselesi. Türkiye'nin planlı kalkınmasına karşı duranların en önemli argümanı 'plan mı pilav mı?' idi yıllarca.

Türkiye'deki büyük şehirlerin haline bakınca 'pilavcıların' kazandığını anlamak çok kolay... Planın kabul edilmesinden sonra oldukça sert konuşmuş Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu; bakın neler demiş: 'Planı hazırlarken kentin, toplumun değerlerini, taleplerini öne çıkardık. Bazı eksiklikler olabilir. Ama kişi ve gruplara rant sağlanmamıştır. Kentin ve toplumun çıkarları korunmuştur. Meclis kişisel çıkarlara karşı durarak tarihi görevini yapmıştır. Hepimiz büyük bir sınav verdik. Kentin oylarına ve güvenine layık olduğumuzu gösterdik. Meclise müdahaleyi reddettik. Kimsenin bu olumlu, uyumlu havayı bozmasına bundan böyle de izin vermeyeceğiz.'

Şimdi biraz gerilere gidelim ve İzmir'in tarihinde bir bakalım: İzmir 9 Eylül'de düşman işgalinden kurtulur ama 13 Eylül 1922'de yaşanan yangın felaketinden kurtulamaz... Bu yangın zengin bir ticaret ve sanayi kentinin merkez bölgesini birkaç gün içinde küle dönüştürür. Yangınla birlikte liman çevresinde bulunan iş merkezleri, depolar, ünlü eğlence mekanları, oteller mağaza ve dükkanlar ile büyük ölçekte bir konut alanını içeren yaklaşık 300 hektarlık bir bölge tahrip olur. Büyük yangından 5 ay sonra toplanan Birinci İktisat Kongresi'nin İzmir'de düzenlenmesi de ulusal bir iktisadi merkez kurma hedefi ile yeni Cumhuriyeti temsil edecek bir kent inşası hedefinin birleştirilmesi isteğinden kaynaklanmaktadır. Bunun sonucunda hem merkezi hem de yerel yönetim Yangın Bölgesi'nin belirlenen hedefler çerçevesinde yapılandırılması için, burasını bir eylem alanı olarak seçmiştir ve Cumhuriyetin modernleşme projesi çerçevesinde yeniden kurgulanmak istenen İzmir'de de acil bir kent planına ihtiyaç bulunmaktadır. İzmir'in yangın sonrası yeniden inşa edilme sürecinde hazırlanan ilk kent planı, 1925 yılında onaylanarak yürürlüğe giren Danger-Prost Planı'dır.

İzmir 1925'ten başlayarak çeşitli planlarla bugüne kadar gelmiştir. Biz, 1950'lerde Le Courbisier'in çizdiği planın uygulanması halinde kentin bugünkü haline gelmeyeceğini düşünenlerdeniz.

Bütün bu planlara inanılmaz itirazlar yapıldığını dönemin yerel gazete arşivlerinde yapılacak küçük bir inceleme ortaya koyacaktır. Bu itirazlar, özellikle de 16 tane imar affı sonucu İzmir'in de yaşanamaz hale getirildiğinin tanığı olan kuşaktanız bizler de...

Planlama, siyaset ve siyasalar
Bu plan tartışmaları çerçevesinde önümüzdeki günlerde İzmir'de düzenlenecek önemli bir toplantıyı haber vermek istiyorum size bugün... 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü etkinlikleri kapsamında bu yıl otuzuncusu düzenlenecek olan Kolokyum, 6. Türkiye Şehircilik Kongresi olarak, Şehir Plancıları Odası ve Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü işbirliğiyle 6-7-8 Kasım 2006 tarihlerinde İzmir'de gerçekleştirilecek. Kongrenin ana teması düzenleme kurulu tarafından, 'planlama, siyaset ve siyasalar' olarak belirlendi.

Şehir Plancıları Odası'nın web sitesinde, bu temayı seçiş nedeni şöyle anlatılıyor: Bu tema seçiminin arkasında, kuşkusuz, bazı temel sorular bulunmaktadır. Bunlardan ilki, planlama ile siyaset arasında nasıl bir ilişkinin olduğu (ya da olması gerektiği) sorusudur. Elbette, kimse, planlamanın bir meşruiyet aracına dönüştürüldüğü böyle bir dönemde, planlama ile siyaset arasında sağlıklı bir ilişki olduğunu iddia edemez. Bu nedenle, kongrenin temel sorusu, planlama pratiğinin bugünkü işleyişi dikkate alındığında, son derece yerinde ve haklı bir sorudur; zira bu 'sorunlu' ilişkinin planlamayı etkisizleştirme gibi bir risk taşıdığı gayet açıktır. Kongre, planlama ve siyaset gibi iki önemli kavramı sorgulayarak yeni bağları kurma yollarını aramakla birlikte, bazen yasal düzenlemelerle güvence altına alınmaya çalışılan, kimi zaman da söylem düzeyinde topluma empoze edilmeye çalışılan siyasaları ve bu siyasaların şekillendiği kurum ve süreçleri de tartışmayı amaçlamaktadır.

ODTÜ Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü'nden Prof. Dr. İlhan Tekeli 'Siyaset ile Kent Planlamasının İlişkisi Yeniden Tanımlanıyor' başlıklı açılış konuşmasını bu çerçevede merakla bekliyoruz. Planın akıbetini de.