“Kent Üzerine Sosyolojik Düşünceler” Panel Dizisinin İlki Gerçekleştirildi
Türkiye ve Ortadoğu Forumu Vakfı Özgür Üniversite’nin Düzenlediği “Kent Üzerine Sosyolojik Düşünceler: Türkiye’de Son 30 Yılda Kentsel Değişim Süreci” panel dizisinin ilki 7 Aralık tarihinde Özgür Üniversite’nin Beyoğlu’ndaki binasında gerçekleştirildi.
Bir süredir kültür, sanat, sosyoloji, dünya ve politika konularında dersler veren, konferanslar düzenleyen ve yayınlar basan Özgür Üniversite Forumu’nun bu yılki kış dönemi programında Perşembe günleri düzenlenecek olan kentsel dönüşüm paneller dizisi çeşitli öğretim üyelerinin ve sosyologların bu konudaki araştırmalarını paylaşmaları için bir imkan sağlıyor.
Bu paneller dizisinin ilki “Kentin Kurbanlık Mekanları: Kentsel Dönüşüm Projeleri ve Eski Gecekondu Mahallelerinin Geleceği” adlı paneldi. Paneli Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Devlet Konservatuarı Bölümü’nde Düşünce Tarihi, Sosyoloji ve Felsefe dersleri veren ve çalışmaları “1 Mayıs Mahallesi” adlı bir kitapla yayınlanan Şükrü Aslan sundu.
Şükrü Aslan’ın sunumu “Dönüşüm Alanları Yasa Tasarısı” ve kente dair yapılan planlamaların hangi yönde değiştiği üzerine yoğunlaştı. Öncelikle “Dönüşüm Alanları Yasa Tasarısı”nın detaylarından bahseden Aslan bu yasanın eski iskan yasalarına benzerliğini vurguladı. Yasanın bu güne dek küçük çaplı gerçekleştirilen dönüşüm projelerinin tüm ülkeye yayılması anlamına geldiğini, aslında yerel bir yanı varmış gibi görünen yasanın yerelden çok merkezi bir müdahale ve bir zorlama içerdiğini,bölgede veya alanda yaşayanların bu sürece hiçbir katkısı olamadığını, yasanın düzeltmeden çok doğrudan yıkma ve yerine yenisini yapmayı amaçladığını belirtti. Çeşitli yerel ve oradan yaşayanların rızasıyla gerçekleştirilen dönüşüm projelerinden örnek veren Aslan bu tür dönüşümleri tüm ülkeye yaymanın, merkezileştirmenin aslında yereli yok saymak ve orada yaşayan insanları yok saymak anlamına geldiğini belirtti.
“Dönüşüm Alanları Yasa Tasarısı”nın eski kent yerleşmelerine, yerleşime henüz açılmamış alanlara ve özellikle de gecekondu alanlarına yönelik değişiklikler getirdiğini belirten Aslan yasa tasarısının gecekondu bölgelerini bu denli merkezine almış olmasını modernizmin kent kültürüyle bağlantısını irdeleyerek açıkladı. Uygarlığın Eski Yunan’dan beri kentle, kentte yaşayanlarla bağlantılı olduğunu belirten Aslan günümüzde de modernliğin olmazsa olmazının kentleşmek olduğunu, bu modernizm tablosu içerisinde de daha ilkel(!) bir yerleşime tekabül eden, taşra ve köy kültürünü kente taşıyan gecekonduların ilk hedef haline gelmesinin normal olduğunu vurguladı.
Aslan, yapılacak gecekondu yıkımları ve bu bölgede yaşayanların zorla başka bölgelere taşınarak kentlileştirilmesinin Avrupa’da yaşanan başka deneyimlerin de bizlere gösterdiği gibi aslında işe yaramayacağını, o bölge yaşayan insanların gerçek gereksinmeleri ve istekleri karşılanmadığı sürece bu yeni konut bölgelerinin Fransa veya Almanya’daki terk edilmiş konut alanlarından bir farkı kalmayacağını belirtti.
Ayrıca bu tür kentsel dönüşüm projelerinin 40’lı yıllardan başlayarak İstanbul’da yaşanan yoğun göç ve göçle başlayan konut ihtiyacının kendiliğinden karşılanma biçimi olduğunu belirten Aslan bu göçle gelen konut ihtiyaçlarının devlet tarafında karşılanamamasıyla beraber gecekondulara göz yumulmaya başlandığının altını çizdi. Şimdiyse bu sürecin artık başka bir aşamaya geçtiğini belirtti. Artık İstanbul’un göçle çalışmaya gelen işgücüne ihtiyacı yok, o yüzden çaba harcamadan üretilen konutlar da gereksiz hale geliyor. Ayrıca ilk başta kentin çevresine yapılan gecekondular kent büyüdükçe kentin göbeğinde kaldığı için bu alanların boşaltılması gerekiyor.
Özellikler 80’lerden sonra başlayan bu anlayışın çeşitli devlet kurumları ve şirketlerle yürütülmeye baladığını belirten Aslan özellikle Bedrettin Dalan’ın İstanbul Belediye Başkanlığı döneminde Haliç ve Eyüp çevresindeki yıkımların başladığına ve artık bu sürecin düzeltmeden çok yıkımla çözülmeye başlandığına dikkat çekti.
Son olarak uzun yıllar kentin talan edilmesi dendiğine akla yoksul kesim ve gecekonduların geldiğini belirten Aslan günümüzde kentin ormanlık arazilerinin nasıl varsıl kesim tarafından tahrip edildiğini belirtti.