Hammer Müzesi
Los Angeles bir şirket şehri - film ve televizyon programı yapan şirketler - yani bu şehirde mimarın ün kazanması kolay değil. Özellikle batı sahilinin az ünlülerinden biri de gölgede kalan Frank Gehry.
Bu durum Angelenes’ta da böyle, insanlar kendi evlerini tasarlamanın dışında mimarlığa karşı ilgisizler. Ama şehirde yetenekli mimarlar olan Frank Gehry ve Thom Mayne gibi mimarlar yaşıyor. Fakat yerel kaynaklar öne çıkarılarak farklı şehir tasarımında şampiyon olunması için yavaş hareket edildiği söyleniyor.
Ama bugünlerde bu iddiaları yerine getirmek zorlaşıyor. Los Angeles’taki müteahhitlerin, sanatçıların ve akademik enstitülerin aynı zamanda pahalı ve kesin çerçeveleri olan kavramları kapsayan anlayışları ekonomik ve sosyal bölünmeleri yaygınlaştırabileceğinden halkın aydınlatılması ve teşvik edilmesi gerekiyor.
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde bulunan, Mayne’nin morfolojik anlayışla tasarladığı astronomi ve astrofizik merkezi olan Cahill Center, üstünde bulunan aydınlatmalarla gökyüzündeki ufuk çizgisi gibi etkisi veriyor. Joshua Prince – Ramus çelik – kuşak kafes destekli beton halkalı ofislerden oluşan bilgi ve teknoloji bilgilendirme merkezi olan Walter and Leonare Annenberg Center’ı tasarlamış. Pei, Coob, Freed Partners ise laboratuar alanlarının duvarlarını kusursuz çelik panellerle kapladıkları bir biyoloji merkezi olan Broad Center’ı tasarlamışlar. Şehrin merkezindeki bu binada cilalı “ışıklı kule”de ışık gösterileri yapılıyor.
2004’te açılan Pasadena’da özel bir enstitü olan Sanat Merkezi ve Tasarım Okulu yerel bir firma olan Daly tarafından tasarlanmış, enstitünün güney kampüsü ise Genik tarafından yenilenmiş. The U.C.L.A Hammer Müzesi yerel bir mimar olan Michael Maltzan tarafından yenilenmiş. Saydam gözenekli alanlardan oluşan yapıdaki iç bahçe de müzeye boylu boyunca sokak görünümü veriyor. 300 kişilik tiyatro bölümü bu ay tamamlanacak olan binada restorant, kitabevi ve halk sınıfları da yer alıyor.
Los Angeles’lı bazi mimarlar Gehry ve Mayne’den bar inşa ederken yardım aldıklarını söylediler. Sanat Merkezi Koleji güney kampüsünün yenilemesinin 2. evresini yapan Daly Genik’ten Kevin Daly, mimarları “İkisinin de beklentileri değişmiş ve oldukça hoş insanlar” diye tanımlıyor. “Emin olmak bizim alanımızda bir zorunluluk, bunun gelecek nesiller için de olması gerekiyor.”
Bu arada umut veren Los Angeles’lı mimarlar New York P.S. 1 ve Modern Sanatlar Müzesi’nin sponsorluğunda her yıl düzenlenen Genç Mimar Yarışması ile de üne kavuşuyorlar. 2005 yılında Xefirotarch’dan Hernan Diaz Alonso’nun tangodan ilham alarak tasarladığı kıvrımlı ve dalgalı biyo – organik formlu tente projesi ödül aldı. Bu yılın finalistleri ise “Pembe Sis” isimli projeleri ile Gnuform’dan Jason Payne ve Heather Roberge. Jimi Hendrix’in şarkısından sonra tembeller gibi gösterilen “değişen duyusal durumlar” için psikiyatri kliniklerinde kauçuktan yapılmış halkalardan sığ havuzlar oluşturuluyor.
Los Angeles’tan uzakta yaşayan mimarlar burası için çok şey yapmış gibi görünüyorlar. Örneğin Los Angeles County Sanat Müzesi’ne camlı bir giriş pavyonu, park ve iş adamı ve hayırsever Eli Broad’ın ismi verilen yeni bir galeri tasarlayan İtalya’dan Renzo Piano.
New York’lu mimarlar Richard Meier, Charles Gwathmey, Robert A. M. Stern ve Meksikalı mimar Enrique Norten son zamanlarda birçok apartmanlar ve oteller tasarladı. New York’tan Steven Holl Los Angeles Eyaleti’ndeki Ulusal Tarih Müzesi’nin Beaux-Arts anlayışı ile ilişki kurmak için çalışıyor.
Gehry’nin belki de en ünlü eseri olan Grand Avenue yenileme projesi. Projede Related Companies şirketi, mimarın heyecanını destekledi. 2003 Walt Disney Konser Salonu’nun gayesi Los Angeles’ın şehir merkezini canlandırmaktı. Related Companies şirketinin yönetim kurulu başkanı Stephen Ross proje ile ilgili şunu söyledi: “Bu sadece bir şeyleri dönüştürmekti. Bir şeylerin üstünde ve ötesinde, zaten orada olan bir şeyi. Bir şeyleri bu seviyeye getirmek için zorunlu bir gelişimdi.”
En azından 3 önemli bina pek yakında Grand Avenue’de olacak: Disney Hall, İspanyol mimar Jose Rafael Moneo tarafından tasarlanan 2002 Cathedral of Our Lady of the Angels ve Mayne’nin dönüşüm ajansı için tasarladığı yolun köşesinde bulunan morfolojik bir yapı olan açılır – kapanır delikli aliminyum bölmelerden oluşan Caltrans District Headquartes (2004). 2005 Pritzker Ödülü sahibi Mayne’den 2016 Olimpiyatları için yapılacak olan yenilemelerde de yeni tekliflerde bulunması istenmiş.
Eric Owen Moss'un Karışık Kullanımlı Projesi
California Culver City’den bir mimar olan büyük ve karışık kullanım alanları olan projeler ve Sunset Strip’teki hastane binasını tasarlayan Eric Owen Moss: ”Los Angeles’daki bu seviyede bir bilinç bence son 20 – 25 yılda yayılmaya başladı. Burada politikacılar için geniş bir seçmen kitlesi ve mimariye büyük ölçüde destek veren mütahitler ve müşteriler var” dedi.
Şehir merkezinin zorunlu odakları konut gelişimi için küçülen alanlar ve sınır dışı alanlar ve trafik sıkışıklığının artması ile kısmen ilgili. Trafiği sürekli tek yönlü hale getirmek için daha çok çalışmak lazım.
Sanat Merkezi Tasarım Koleji’nin başkanı Richard Koshalek düşüncelerini öyle ifade ediyor: ”Los Angeles şehir kültüründen banliyö kültürüne doğru gidiyor. Bu sismik bir değişim. Los Angeles’ın sınırları şu anda kapalı. Daha uzağa büyüyemez. İnsanlar ev – iş arası boşuna zaman kaybediyorlar.”
Sonuç olarak gelişimler gökdelen odaklı oluyor, memurlar yoğun geçişleri yoluna koymaya çalışıyorlar. Maltzan: “Şehircilik önümüzdeki günlerde nereye gideceği Los Angeles ile ilgili çok olgunlaşmamış bir konu. Şehir değişiyor ve önemli ölçüde yoğunlaşmaya başlıyor. Ayrıca şehrin fiziksel sınırları da büyüyor” diye düşüncelerini özetliyor.
Ross ise “Siz farklı kuşaklardan bahsediyorsunuz. Genç insanlar aracın içinde fazla zaman harcamak istemezler. Evleri işlerine yakın olsun isterler” diyor.
Şehrin gelişimi ile ilgili bu büyüme uyarısı sonucunda tipik mimari projeler çıkacak mı da ayrı bir soru. Üniversiteler kendi mimarları ile fırsatları yakalamaya gönüllü olacaklarını açıkladıkları zaman, birçok Los Angeleslı profesyonel tasarımcı genelde inşaatçıların olmayacağını söyleyecek.
Koshalek: ”Bu hala bu şehrin mimarisi ile ilgili kesin bir endişe ve kuruntu. Sadece eğitim enstitüsü olamazlar. Politik öncüler de olmaları lazım” diyor.
New York şehrinin mimarisindeki yeni odak noktası için birçok kredi veren Belediye Başkanı Michael R. Bloomberg, yüksek kalitede olan idare sistemi içinde Şehir Planlama Departmanı ve Tasarım ve Yapım Departmanına öncelik veriyor.
New York ‘da mimarların itibarı olan, değişik tasarımları karşılıklı mahallelerde uzlaşma içinde olabilen, İkiz Kulelerin arsasını ve Brooklyn’deki Atlantic Yards projesini koruma şirketleri ya da bir çeşit politik yakın döğüş, yeniden yapma çabalarına karşı inatçılar.
Kaliforniya El Segundo’daki mimarlık şirketlerinden Lubowicki/Lanier Mimarlıktan Paul Lubowicki, hala mimarlarla, politikacılar ve halk arasında yerel ilgisizliğin olduğunu söyledi. ”Ben halkın hala mimarlara kıymet vermediğini düşünüyorum. Mimarlar hala onların üzerinde etkili değil. Her yerde kıymet veriliyor ama burda değil” diye de ekliyor.
Disney Hall Binası
Ayrıca Gehry’nin dış cephesinde çarpıcı ve saldırgan metal eğrileri olan Disney Hall binasının, şehrin duyarlılığı ile ilişki kurmadığı da söyleniyor.
Geçen sene Hollywoodlu yünetmen Sydney Pollack tarafından çekilen “Frank Gehry’nin Eskizleri” filminde de bu ilgisizlik de düşünülmüş.
Lubowicki: ”Konser Salonu yükselmeye başladığında, Frank hakkındaki konuşmaları ve buradaki değişik şeyler hakkındaki negatif görüşleri duyabilirsiniz” diyor ve ekliyor: “Bu Chicago için değişik bir bina, etrafında yürüdüğünüzde binalar sizi içine çekiyor. Burada arabanıza binersiniz, çokça park edersiniz ve binaya çıkarsınız.”
Şehrin bu yayılımından dolayı, tek başına bir bina yapmak kolay değil. Galvaniz ağırlıklı bu bina yoğun bir manzara yaratabilir. Yale Mimarlık Okulu dekanı Stern şunu söylüyor: “Boyutu belli bir şehir olan Los Angeles için fazla yayılmış farklı projeler problem. Oysa ki bu çok yoğun değil nerdeyse hiç bir şey.”
Örneğin Meier’ın 1997’de yaptığı traverten örtülü Getty Center kompleksi. O binanın en yüksek noktası kıvrık bir form ve dikdörtgenle izole edilmiş. Meier: “O bina Los Angeles’ın bir parçası, herkes oraya gidiyor, fakat o etki hiç görülmüyor” diye düşündüğünü söylüyor.
Meier, Los Angeles’ta ticari mimarlığın korkunç bir şey olduğunu söylüyor. Yakın zamanda U.C.L.A’daki Broad Sanat Merkezi, ve şehrin Televizyon ve Radyo Müzesi (1996) ve Gagosian Galeri’nin yerel şubesi (1995)’ni tasarlayan Meier: “Bunları yapan mütahitler kimler bilmiyorum. Bizimle birlikte gelmediler”, diye ekliyor.
Los Angeles’ın merkezinde geleneksel düşünce şöyledir: öncelikle herkes kendi evini ve kendi arka bahçesini düşünür. Bu ayrıca şehrin ortaçağ modernist konut mimarlarına süre gelen bir saygı gösterisi. Örneğin Eames House ve diğer bir dönüm noktası olan 1940’ların ortalarından erken 1960’lı yıllara Case Study House Program’ın bir parçasına da saygı.
Lubowicki uygulama yalanlarının başlıcasının “zengin insanlara ev kategorisi” olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Kütüphane yapmayı sevebilirdim. Aslında orada insanlar bina ile neler yapabileceğinizin farkına varıyor. Burada bu çok küçük bir şey.”
Diğerleri aksine sözde yerel mimarlık aşırı olduğu zaman küçümsüyorlar, çünkü Los Angeles’daki mimarlar kendi kendilerine benzeyen kültür dışı kovboylar gibiler. U.C.L.A da mimarlık ve tasarım alanında profesör olan Sylvia Lavin düşüncelerini şöyle açıklıyor: “Los Angeleslı mimarlar kendilerini kaçan kaçaklar gibi tanıtıyorlar. Bu hikayeler kültürün kendi kendini anlatmaya ihtiyacı olduğunu söylüyor fakat bu burada tamamen farklı.”
Halk mimarlık konusunda heyecanlı değil. Önemli oyunculardan olan Broad şuna dikkat çekiyor; Grand Avenue’nün arkasına ilk taşınan Disney Hall, Coop Himmelblau tarafından tasarlanmış ve şu anda inşa halinde olan, Los Angeles Görsel ve performans Sanatlar Lisesi kadar iyi olan Los Angeles Eyaleti Sanat Müzesi ve Caltran.
Daly: ”Bazı şeyleri değiştirebilen tek başına anahtar görevi gören insanlar olmalı, biz bunun için yeterli değiliz”, diyor.
Koshalek ise şunu söylüyor: “Fikirlere ve istekli genç mimarlara inanan iyi patronlara ihtiyacımız var. Böylece gelecekte ilerleyebiliriz. Burada bunu yapmaya çok ihtiyaç var.”