Van’da 1990’lı yılların başında sayısı 19 olan tarihi evlerden geriye sadece 2 tane kaldı. 

Doğu Anadolu Bölgesi’nin geleneksel ev mimarisinden uzak, kerpiç ve ahşap ağırlıklı inşa edilen tarihi Van evleri, yılların verdiği yorgunluk ve bakımsızlıktan dolayı yok olma riski taşıyor. Van Mimarlar Odası’nın 1994’te yaptığı çalışma ile sayısı 19’u bulan Van evlerinden sadece 2’si ayakta kalabildi.

Van Mimarlar Odası Başkanı Şahabettin Öztürk, 19 Van evinden yalnızca Mustafa Dilaver Evi’nin Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 1989 yılında tescillendiğini anlattı.

Öztürk, geleneksel Van evi dokusunda, 1900’lü yılların başında inşa edilen evin, hak sahiplerinin içerisinden çıkmasıyla büyük tahribata uğradığını ifade etti.

Mimarlar Odası olarak evin restorasyonunu üstlendiklerini, ancak hak sahiplerinin veraset problemi çözülemediği için kamulaştırma çalışmalarının yarım kaldığını vurgulayan Öztürk, herhangi bir güçlendirme ve restorasyon çalışması yapılamadığından bu evin de tamamen yıkıldığını dile getirdi.

Öztürk, “Bunun en büyük nedeni 1974’te Van’ın ilk imar planı yapılırken koruma imar planı yapılmadı. Bu paralelde sadece evler değil çok sayıda sivil mimarlık örneği dini yapılar, kehrizler ve çeşmelerinde kaybolduğunu görüyoruz. Bu anlamda Van çok şanssız bir kent konumundadır” dedi.

Van’ın geleneksel kültürünü temsil eden bu tür yapıların yeniden inşa edilmesi gerektiğine dikkat çeken Öztürk, “Tarihi Van evleri, genellikle 2 katlı olarak inşa edilirken, ana malzeme de tamamıyla kerpiç ve ahşaptan oluşuyor. Bu özellikler itibariyle bölge mimarisinden çok farklı bir özellik sergileyen Van evleri, Bitlis ve Erzurum sivil mimarlık örneklerinden farklı bir konumdadır. Örneğin harem-selamlık ilişkisini Van evlerinde görmemiz mümkün değildir. Tamamen sokağa açık bir anlayış söz konusudur. Van evlerinde, yapım özelliği olarak daha çok Orta Anadolu’nun mimari özelliği göze çarpmaktadır” diye konuştu.