Gerçekten çevreciler mi imaj çalışması mı yapıyorlar? Türkiye'deki büyük şirketlerin çevre karnelerini inceledik:..
Büyük şirketler son dönemde birbirleriyle çevrecilik yarışına girmiş durumda. Microsoft, Shell, Unilever, Siemens, Coca-Cola gibi uluslararası kuruluşların sponsorluğunda gerçekleştirilen pek çok çevreci proje var. Çevre örgütleri ise çevre duyarlılığının reklam ve pazarlama malzemesi olarak kullanılmasını etik bulmuyor, bunu 'greenwash' (yeşil aklama) olarak adlandırıyor.
Küresel ısınma ile mücadele çerçevesinde geçen günlerde açıklanan Birleşmiş Milletler İnsani Gelişim Raporu'nun da etkisiyle, resmi ve özel kuruluşların çevre koruma politikaları gündemi daha çok meşgul etmeye başladı. Kimi örgütler, özel sektörle işbirliği yapmakta sakınca görmüyor. Bu örgütlerle işbirliği yapan şirketler de, çeşitli projeler hazırlıyor ya da kurumsal sponsor oluyor. Peki bu şirketlerin çevre örgütleriyle işbirliği yapması, birer imaj ve PR çalışması mı yalnızca? Yoksa bu projeler gerçekten de doğaya karşı sorumlu, verimli ve etik koşullar altında mı gerçekleştiriliyor? SABAH Pazar, bu konuda yapılmış çeşitli çalışmalara ulaştı ve konunun bütün taraflarıyla görüştü. Araştırma şirketi GfK Türkiye'nin Mayıs 2007'deki raporu özel sektör kurumlarının çevre konusunda gerçekleştirdikleri projelerin ne ölçüde bilindiğini ve hangi sivil toplum kuruluşlarının başarılı sayıldığını ortaya koyuyor. Araştırmaya göre Türkiye'de her üç kişiden ikisi, küresel ısınmayla mücadelede asıl önemli olanın bireysel tedbirler olduğuna inanıyor. Halkın yüzde 49'u, şirketlerin çevre konusunda yaptığı projelerden haberdar değil. Halkın yüzde 33'ünün ise bu konuda 'bir fikri yok'. Nisan - Mayıs 2007 tarihleri arasında, Türkiye'nin 16 ilinden, farklı gelir grupları ve 18 yaş üzeri 1.718 kişiyle görüşen GfK'nın verilerine göre, Türkiye halkı, küresel ısınmaya (yüzde 34.1) olası bir savaştan (yüzde 29.1) daha korkutucu gözle bakıyor! Halkın üçüncü korku faktörü ise, terör ve anarşi. Bunu, fakirlik, açlık ve işsizlik izliyor. Küresel ısınmanın asıl sorumlusu ise öncelikle devletler (yüzde 37). Bunu bireyler (yüzde 28.1) ve ABD (yüzde 7) izliyor. Görüşülen kişilerin en başarılı bulduğu çevre örgütü, yüzde 76.4'lük bir oranın fikri olmamasına karşılık, yüzde 10.8 ile TEMA Vakfı. Koç Holding - TEMA Vakfı işbirliği ile yapılan Bolu Seben Kozyaka Köyü Kırsal Kalkınma Projesi, araştırmaya göre yüzde 39'luk oranla en başarılı bulunan çevre projesi. Doğa Derneği ve Greenpeace Akdeniz gibi kurumların projeleri de TEMA Vakfı'nınkilerden geri kalmıyor. Bu kurumlar eylemlerini gerçekleştirirken, TEMA gibi kurumsal bağışlardan çok bireysel bağışlar üzerine yoğunlaşıyor. Hal böyle iken, Türkiye'deki belli başlı çevre örgütleri ve şirketlerin yürüttüğü çevreci kampanyaları, kamuoyunu bilgilendirebilmek adına büyüteç altına aldık.
Şirketlerin Yeşil Karnesi
Aras Kargo Çekül Vakfı'yla birlikte hayata geçirdiği 'Yeşile Hayat, Hayata Yeşil' adlı yeni projesinin ilk adımını, 7 Ekim'de Sivas Divriği'de 7 bin ardıç ağacı dikerek attı. Kurum daha önce de, Doğa Derneği ve Atlas dergisi ile birlikte 'Ülkemi Tanıyorum, Değerini Biliyorum' ve türlerin yok olmasına dikkat çekmek amacıyla düzenlenen 'Sıfır Yok Oluş' kampanyalarına imza atmıştı.
Bayer Türk
'Bayer Genç Çevre Elçisi Programı'na bu yıl Türkiye de katıldı. Bayer Türk ve WWFTürkiye'nin ilk kez hayata geçirdiği girişim, gençlerden 'Suya Doğru Bakıyor musun?' teması altında uygulanabilir çözüm önerilerini sunmalarını kapsadı. Bayer Genç Çevre Elçisi seçilen Sinem Erdoğdu ve Ayhan Çuhacı, Almanya'daki 'Genç Çevre Elçileri'toplantısında Türkiye'yi temsil etti. 17 ülkeden 50'ye yakın çevre elçisinin katıldığı toplantıda, Türk Çevre Elçileri'nin projeleri beğeni topladı.
Canon-Erkayalar Fotoğrafçılık
Konya Havzası, Kulu bölgesi ve diğeriyse Aksaray'ın Eskil ilçesinde olmak üzere iki tarlada pilot damla sulama uygulamaları yapılmış. Kulu'da Düden Gölü'ne yakın bir tarlada 17 dekarlık, Eskil'de ise Gölbez Yaylası'ndaki bir tarlada 10 dekarlık bir alanda damla sulama uygulaması söz konusu. Proje WWF-Türkiye destekli.
Eczacıbaşı VitrA / Artema
TEMA Vakfı'nın başlattığı 'Suyunu Boşa Harcama' kampanyasına kurumsal destek veren bu iki marka, Arçelik ve Calgonit ile güç birliği yaptı. Eczacıbaşı Yapı Gereçleri A.Ş. Genel Müdürü Haluk Bayraktar'ın aktardığı bilgilere göre, bu kapsamda her kurum, tasarruf sağlayan ürünleriyle ilgili kampanyalar tasarlamış. Kurumun TEMA'nın kampanyasına verdiği desteğin önemli bir bölümünü de Eczacıbaşı Yapı Grubu'nun çalışanları, tedarikçileri, bayileri, yetkili servisleri ve diğer iş ortakları arasında başlattığı seferberlik oluşturuyor. Tuzla'daki mozaik karo tesisinin mühendisleri ise, üretim süreçlerinde kullanılan suyun tamamını arıtarak, yeniden kullanılabilir hale getiren bir sistem hazırlamış. Böylece tek bir tesiste, yılda yaklaşık 30 bin ton su tasarrufu sağlanıyor.
Ermenegildo Zegna
Büyükada'da daha önceleri çöp dökme alanı olarak kullanılan iki hektar alan, kurumun 'Ermenegildo Zegna Hatıra Ormanı' projesi ile ağaçlandırılıyor. Ayrıca Ermenegildo Zegna, WWF-Türkiye için özel olarak tasarladığı tişörtleri mağazalarında satarak örgüte maddi katkı sağlıyor.
EVYAP
'El Koyun Projesi' kapsamında TEMA Vakfı tarafından başlatılan etkinlikle, yerleştirilen arı kolonilerinden elde edilen ballar, peteği 50 YTL'den satın alınarak Erzurum'un Bozyazı ve Göbekören köylerine maddi destek sağlanıyor.
DHL Türkiye Türkiye
Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK), DHL Global Forwarding Türkiye'den aldığı destekle, İstanbul'a yeşil bir alan kazandırabilmek için Sultanbeyli'de Yeşil Adacıklar Hatıra Ormanı' yaratmaya hazırlanıyor. Girişim, Orman İşletme Şefliği'nin belirleyeceği bir tarihte yapılacak.
Garanti Bankas
WWF-Türkiye'nin 15 yıllık kurumsal sponsoru. Desteklediği projeler arasında 'Önemli Kuş Alanları', 'Önemli Bitki Alanları', 'Önemli Orman Alanları', 'Önemli Deniz Kaplumbağası Yuvalama Alanları', 'Türkiye'nin Büyük Etoburları' gibi Türkiye'de bu konuda yapılmış ilk envanter çalışmalarının yanı sıra, 'Küre Dağları'nın Milli Park ilan edilmesi' ve yörede eko turizm fırsatlarının geliştirilmesi, 'Kaş'ta şamandıra projesi', 'Çıralı'da sürdürülebilir turizm', 'Likya kıyılarında doğa koruma' gibi çabalar da bulunuyor. Uluslararası Çevre Filmleri Festivali'ni TÜRSAK ile düzenleyen Garanti Bankası ve WWF - Türkiye, ayrıca ABD Eski Başkan Yardımcısı, Nobel Barış Ödülü Sahibi Al Gore'un küresel ısınmayla ödüllü filminin Türkiye'de tanıtılmasını sağlamıştı. Garanti Bankası, Çevreye Duyarlı Bonus Card ile de doğanın korunmasına destek oluyor. Kart, mümkün olan en az seviyede PVC'den, iletişiminde kullanılan zarf, mektup ve broşürler geri dönüşümlü kağıttan üretiliyor. Kullanıcıların kazandıkları bonusun bir kısmı WWF-Türkiye'nin doğa koruma çalışmalarına katkı sağlıyor. Banka ayrıca, Atlas dergisinin, çıkarttığı çevre özel sayısı Yeşil Atlas'a, "Doğa için Garanti" sloganıyla 2005 yılında sekizinci kez sponsor oldu ı
Siemens Türkiye
Kurum, 'Çevre ve Geleceğimiz Projesi'ne 1999'da başlamış. Projenin hedef kitlesi, ilköğretim okullarındaki 4, 5, 6 ve 7. sınıf öğrencileri. Projeye katılan çocuk sayısı 7 bini bulurken, projeye katılan gönüllü Siemens çalışanı sayısı ise 350. Girişim, atık su arıtma tesisi gezisi, bilinçlendirme eğitimi, çevre konulu çocuk oyununun izlenmesi, çevre konulu resim ve kompozisyon yarışması, çevre şenliğine katılım, yarışmaya katılan resim ve kompozisyonların sergilenmesi gibi unsurlar içeriyor. Siemens Çevre Kulübü ise 1996 yılında kurulmuş.
Shell Türkiye
İstanbul Boğazı ve Haliç'in temizlenmesi amacıyla Deniztemiz- TURMEPA tarafından Tuzla Tersanesi'nde inşa ettirilen 'Deniz Süpürgesi Projesi'ne maddi yardımda bulunmuş. Tasarımı İngiltere'de yapılan, 18 metre uzunluğundaki gemiye 'Deniz Süpürgesi' adının verilmesi, burun kısmında çöpleri toplayan, süpürgemsi yapıdan kaynaklanıyor. 'Oligofilik' (yağ seven) materyalden yapılan bu malzeme, bir bant etrafında dönüyor, önüne çıkan katı atıkları bünyesinde topluyor, sıvı atıklar süpürgeye yapışarak geminin gövdesindeki tanka alınıyor. Tankların kapasitesi dolunca, gemi önceden belirlenmiş noktalara yanaşarak biriktirdiği atıkları özel olarak hazırlanan kaplara tahliye ediyor. Kurum, 'Atıksu Arıtma Tesisi Projesi' nedeniyle ödüllendirilmiş. 1997'de ise Bayramoğlu-Şekerpınar Bölgesinde TEMA Vakfı ile birlikte 11 bin fidanın dikildiği bir 'Shell Ormanı' oluşturulmuş.
Unilever
Kurum, WWFTürkiye'nin Uluabat Gölü'nün korunması ve gölün yönetim planının hazırlanması çalışmalarını destekledi. Ayrıca Uluabat Gölü'nün dünyadaki sayılı göllerin yer aldığı Yaşayan Göller Ağı'na dahil edilmesini sağladı.
Ülker
Sabri Ülker, TEMA'nın kurucu üyelerinden biri. Ülker, '10 Milyar Meşe Ağacı Kampanyası' dahil birçok programa da katkıda bulunuyor. Grup, aynı zamanda TEMA'nın 2003'te başlayan 'Edirne-Alatlı Köyü Mera Islah Projesi'ni üstlenmiş.
Vodafone
Vodafone Türkiye'nin yakında basına tanıtılacak yeni 'akıllı bina'sında bütün büro malzemeleri ve objeler çevreye duyarlı bir şekilde tasarlanmış. Bürolarda masa telefonları kullanılmıyor. Vodafone'un binası, elektrik kullanımını en aza indirgeyen bir teknolojiye sahip. Ofislerde çöp kutularının bulunmadığı binada çöpler katlarda bulunan ve kağıt, cam vs. şeklinde çöpleri ayrıştıran özel kutulara atılıyor.
Volvo
Gençleri çevre konusunda bilinçlendirmek ve faaliyete geçirmek amacıyla Türkiye Bilim Merkezleri Vakfı'nın desteğiyle düzenlenen 'Volvo Adventure Proje Yarışması'nda birinciliği elde eden Özel Sanko Okulları, Volvo'nun gençler arasında çevre bilincini yaygınlaştırmak ve geliştirmek amacıyla Birleşmiş Milletler Çevre Programı işbirliğiyle düzenlediği etkinlikte dünya dördüncüsü seçildi. Öğrenciler, projelerinde Gaziantep'teki çok kültürlü bir belde olan Rumkale'yi yaşatma ve koruma misyonunu üstlenmişti.
Midtown Otel, Rainforest Cafe, Vogue Restaurant, Aisha
Bu işbirliği de otel, restorant gibi kamuya açık mekânların müşteri faturalarına 1 avro eklenmesi suretiyle, WWFTürkiye'nin doğa koruma çalışmalarına katkıda bulunulmasını sağlıyor. Bu çerçevede işbirliği yapılan şirketlerin sayısı artıyor.
Coca-Cola, Tetra-Pak, Avea, Canon- Erkayalar, Ghetto İletişim, National Geographic Channel
WWFTürkiye'nin Corporate Club üyesi firmalarını oluşturuyorlar. Kurumsal üyelik programına maddi katkıyla destek oluyor ya da National Geographic Channel'ın WWFTürkiye'nin reklam filmlerini ücretsiz yayınlaması gibi katkılarla da destek verilebiliyorlar.
Ve diğerleri:
Lassa Competus ve Snipper Channel: 2007 yılında WWF Türkiye'ye yaptıkları koşulsuz bağışlarla adlarını duyurdular. GfK Türkiye: WWF-Türkiye'nin anket ve araştırma çalışmalarını üstlenmiş. Alameti Farika: WWF-Türkiye'nin reklam kampanyalarını hazırlıyor. Microsoft: WWF-Türkiye'ye bilgi teknolojileri alanında ücretsiz olarak destek oluyor. YKM ve Migros: WWF-Türkiye'nin ürünlerini satışa sunuyor. ideefixe.com ve e-store: WWF-Türkiye'nin ürünlerini internet ortamında pazarlayıp satıyor. kurumsalhaberler.com: Kurumların ve şirketlerin basın bültenlerini fotoğrafları ve reklamları ile birlikte internetten yayınlayan portal, WWFTürkiye'nin haber ve reklamlarını ücretsiz yayınlıyor. Erikli Su: WWF-Türkiye'nin içme suyu ihtiyacını ücretsiz karşılıyor. PRO İletişim: Düzenledikleri çeşitli etkinliklerde WWFTürkiye'ye yer veriyor ve bu etkinliklerin gelirinin bir bölümünü WWF-Türkiye'ye aktarıyor. Proximity: Pazarlama alanında WWF-Türkiye'ye destek veriyor. SOS Ambulans: Acil durumlar için WWF-Türkiye'ye ambulans hizmeti sunuyor.
Ahmet BEKTA (Greenpeace Akdeniz Genel Direktörü)
Şirketler politikalarını değiştirmeli
"Bağımsızlığını sürdürebilmek için devletlerden, şirketlerden ya da siyasi partilerden bağış ve sponsorluk kabul etmeyen Greenpeace'in tüm çalışmalarının kaynağını sadece bireylerden aldığı maddi ve manevi destek oluşturuyor. Bugün 101 ülkede 2 milyon 800 bin destekçimiz var. Türkiye'de yayılmaya başlayan sosyal sorumluluk projeleri ile ilgili çalışmalarda imaj ve halkla ilişkiler kaygısı endişe verici boyutlara ulaşabiliyor. Bu anlamda, nükleer santral yapımına destek verecek bir şirketin, çevreyi koruma adı altında yürüttüğü herhangi bir proje inandırıcı olmaktan çok uzaktır. Örneğin Garanti Bankası'nın iklim değişikliği ile ilgili büyük bir 'tanıtım' kampanyası yürütürken, diğer yandan çevre için son derece tehlikeli bir termik santral yapımına yatırım yapması son derece saçmadır. Bu tutum, inandırıcılıktan son derece uzaktır ve ikiyüzlülüktür. Biz, şirketlerin öncelikle kendi bünyelerinde kalıcı düzenlemeler yapması gerektiğini düşünüyoruz. Bu, bütçe içinde sadece belli bir fonu ayırarak değil, şirketin günlük işleyişinde çevre ile dost politikaların ön plana çıkarılmasından başlayıp, yapılacak yatırımlarda daha yaşanabilir bir dünyaya yönelik tercihlerde bulunulmasına kadar geniş bir yelpazede olabilir. Greenpeace uluslararası platformda, bazı şirketlerin politikalarını değiştirmek için kampanyalar yürütmüştür. Bunun sonucunda McDonald's ve Cargill gibi şirketlerin politikalarını değiştirmesiyle, Amazon'daki yağmur ormanlarının önemli bir kısmı kurtarılmıştır. Ancak Greenpeace, şirketlerden maddi hiçbir destek kabul etmediği için şirketlerin boyunduruğuna girmez ve kendi adının 'yeşil aklama' (greenwash) çalışmalarında kullanılmasına asla izin vermez."
Güven EKEN (Doğa Derneği Genel Müdürü)
Göstermelik projelere prim verilmiyor
"Her şirketin farklı bir amacı var. Bir kısmı kamuoyuna sorumlu gözükmek için, bir kısmı ise gerçekten çözüme katkıda bulunmak için yola çıkıyor. Doğa Derneği ile çalışmak isteyenler ve uzun soluklu ortaklık kuranlar ikinci gruptan oluyor. Biz de ilişkimize sponsor - dernek ilişkisi değil, stratejik ortaklık gözüyle bakıyoruz. Ancak aslolan toplumun yargısı. Kamuoyu göstermelik projelere kesinlikle prim vermiyor ve bu tür projeleri destekleyenler beklediklerini alamıyor. Boşuna emek ve para harcanmış oluyor. Özetle doğaya destek de doğanın kendisi gibi işliyor: Ne ekersen, onu biçersin. Bu anlamda, hazırladığımız Türkiye'nin Doğa Fonu kampanyasını örnek gösterebiliriz."
Dr. Filiz Demirayak- (WWF-Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı Genel Müdürü)
Endüstride hâlâ kirli teknolojiye sahibiz
"Türkiye'deki iş dünyasında çevre ve doğa projelerine bakış farklılık gösteriyor. Çevre ve doğa koruma projeleri şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk çalışmalarının da ötesinde ele alınmalı. Kültür, sanat, eğitim, spor toplumun gelişmesi için sosyal sorumluluk kapsamında desteklenmesi gereken alanlardır. Çevre ve doğa koruma ise yaşama karşı bir sorumluluktur. Doğal kaynakların üretim süreçlerinin doğrudan parçası olarak, sanayi ve iş dünyası doğa korumayı işinin bir parçası olarak görmeli. Ne yazık ki Türkiye'de endüstri hâlâ kirli teknolojiye sahip. Dilovası, Yatağan bunun en iyi örnekleri. Üretimde geri dönüşüm, yeniden kullanım, enerji ve su tasarrufu, atık yönetimi alternatif enerji kaynakları, yerel enerji çözümleri, üretim ve tüketim süreçlerinde karbon emisyonlarının azaltılması yönünde adımlar atılmalı. İklim değişikliği ve su krizi ile karşı karşıya kaldığımız bu yüzyılda, sanayi ve iş dünyasının değişim yaratmak üzere harekete geçmesi çok gerekli. 21. yüzyıl, insanlığın karşılaştığı, bu yaşamsal ve en büyük tehditlere çözüm üreten şirketlerin olacak. Değişen tercihleriyle bilinçli tüketiciler, yaşamsal doğal kaynaklara samimiyetle saygı gösteren şirketlerin ürünlerini tercih edecekler. Tüm üretim ve tüketim süreçlerinde doğaya bağımlıyız."
Yeşim Beyla (TEMA Vakfı Kaynak Geliştirme ve Halkla İlişkiler Bölüm Başkanı)
İmaj ve PR çalışması artık sona erdi
"Şirketlerin çevre projelerine yaklaşımları, başlarda imaj ve PR çalışmalarından ibaretti. Ancak sponsorluk yerine oluşturduğumuz proje ortaklığı çalışmaları ve koyduğumuz işbirliği kriterleriyle kurumları bu yaklaşımdan kendi adımıza vazgeçirdik. Böyle olunca desteğin azalması riskini aldık ama karşılığında sürekli kurumlarla doğru işler yapıyor olmak bizi daha güçlendirdi. Ve bu tür araştırmalarda en çok işbirliği yapılan STK olarak tescil ediliyoruz. Bizimle işbirliği yapan kurumlar hem kendileri hem ülkeleri için gerçekten doğru yerde somut sonuçlar alabilecekleri projeleri hayata geçirdiklerini biliyorlar."