Tiyatro sahnelerinin yıkımı süreci, sessiz sedasız başladı. Sanatçılar hukuksuz uygulamaya tepkili

Harbiye Cemil Topuzlu Sahnesi; bilinen adıyla Harbiye Açıkhava Tiyatrosu ve Muhsin Ertuğrul Sahnesi için tehlike çanları çalmaya başladı. “Kongre Vadisi” adıyla bilinen projenin sanat kurumlarını tehdit etmesi endişe yaratıyor.

2009 yılında IMF Guvernörler Toplantısı’nın İstanbul’da yapılacak olması dolayısıyla, IMF’ye hükümet tarafından, toplantıların bu bölgede yapılacağı güvencesi verilmiş ve bu bölgede “Kongre Vadisi” kurulacağı açıklanmıştı. Sivil toplum kuruluşlarının, sanatçıların, yazarların, aydınların büyük tepkisini çeken Kongre Vadisi’ne karşı çeşitli eylemler geliştirilmiş ve yasal süreç başlatılmıştı. 7 Mart 2008 günü Yargı ve Anıtlar Kurulu Kararı’na rağmen AKP’li Büyükşehir Belediyesi’nin Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nin ön avlusunda kazı ve inşaat çalışmalarına başlaması, sanat camiası, toplumun duyarlı kesimleri ile Büyükşehir Belediyesi ve AKP iktidarı arasında bir türlü durulmayan suları iyice bulandırdı. İnşaat çalışmaları nedeniyle Harbiye Açıkhava Tiyatrosu’nun (Cemil Topuzlu Açıkhava Sahnesi) önünden geçen yol trafiğe kapatılacak. Harbiye Açıkhava Tiyatrosu’nun Kongre Vadisi inşaatı nedeniyle kapanması gündemde. Bu yaz için takvime alınan konser ve festivaller iptal edilebilir. İnşaat dolayısıyla, Muhsin Ertuğrul Sahnesi’yle Lütfi Kırdar arasındaki yol da kapanacak.
Konuya ilişkin tepkileri, görüşleri gazetemizin sayfalarına taşıdık.

Şimdilik perde açabiliyoruz ama…
Orhan Alkaya / İstanbul Şehir Tiyatroları Genel sanat Yönetmeni
Lütfi Kırdar’ın ön avlusunda 12 gündür kazı çalışmaları yapılıyor. Harbiye Ordu Evi bahçelerinin yeşil alan olarak kullanıldığı bölgede birtakım yıkımlar yapılıyor. Bizim şu anda perdelerimiz açık, oyun oynamayı sürdürüyoruz. Ama anladığım kadarıyla bu “Kongre Vadisi” inşaatı başlamış durumda. Şimdi uygulama projesinin Koruma Kurulu’na gideceğini biliyorum. Son sözü Koruma Kurulu söyleyecek. Dediğim gibi burada bir yıkım var, biz oyunlarımızı oynamaya devam edeceğiz ama nereye kadar oynayacağız? Bu sorunun cevabı, artık bu sürecin içerisinde, son söz uygulama projesinde, Koruma Kurulu’nun değerlendirmesinden sonra ortaya çıkacak. Onun sonucunu bekliyoruz. Bizim şu andaki tek yaptırımımız perdeyi açıp, oyunlarımızı oynamak ve yeni tiyatro binaları açmak. Biliyorsunuz sezon başında iki ay perde açamamıştık burada. Bunun dışında yeni sahneler açmak için çalışmalarımıza devam ediyoruz. En azından şu an o acıyı yaşamıyoruz, şimdilik perde açabiliyoruz. Ama inşaat bu hızla devam ederse, maalesef pek yakında Muhsin Ertuğrul Sahnesi’ne de sıçrayacak.

Kazının gerekçesi komik
Orhan Kurtuldu / Tiyatro Oyuncuları Meslek Birliği (TOMEB) İstanbul Temsilcisi
Mimarlar Odası’yla birlikte daha önce o alan için suç duyurusunda bulunmuştuk. Yasaya aykırı, hukuka aykırı bir kazı çalışmasına başladılar orada. Kazıya “inceleme-araştırma” gibi komik gerekçe hazırlamışlar. Tabii neyin incelemesini-araştırmasını yaptıklarını bilemiyoruz, oradaki sanat insanlarının görüşleri ortadayken. 2 No’lu Koruma Kurulu da bu konuda hukuki girişimlerde bulunacak. Çünkü bu kurul orayı daha önce SİT alanı olarak ilan etmişti. Buna rağmen kazı yapılıyor. Bunlar ne Koruma Kurulu’nu, ne hukuku tanıyorlar. Bunlar bu tip yıkıcı, tahrip edici faaliyetlerini deniyorlar. Ses çıkarsa şayet, geri adım atıyorlar. Sanatı yenemeyecek bu iktidar. Bu ülkenin her şeyi, her alanı satılık değildir. Bunu artık öğrenmek zorundalar. Bu rant hırsı elbette hukuk duvarına toslayacaktır.

Bu bir suçtur
Eyüp Muhcu / TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı
Dolmabahçe Vadisi olarak bilinen, yatırımcılar tarafından “Kongre Vadisi” olarak tanıtımı yapılan alanda kongre merkezleri, ticari mekanlar, otopark gibi kimi yapıların yapılması amacıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve AKP iktidarı girişimlerde bulunmaktadır. Bu girişimlerin esasında IMF’ye verilen sözler vardır. 2009 yılında IMF Guvernörler Toplantısı’nın İstanbul’da yapılacak olması dolayısıyla, IMF’ye hükümet tarafından bu bölgede “Kongre Vadisi” yapılacağı ve toplantıların bu bölgede yapılacağı güvencesi verilmiştir. Bunu yerine getirmek için hükümet ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi seferber olmuşlardır. Lütfi Kırdar Sergi Sarayı’nın önündeki inşaat çalışmaları bunun en somut göstergesidir. Oysa Dolmabahçe Vadisi’nin özellikleri, peyzaj, doğal, tarihi değerleri incelendiğinde, bu tür yapılaşmaların olması mümkün değildir. Ayrıca bölgenin SİT alanı olması nedeniyle de böyle bir yapılaşma mümkün değildir. İmar düzenimiz ve korumayla ilgili bütün yasa ve yönetmelik kurallarına aykırı bir yapılaşma gündeme getirilmektedir. Nereden bakarsanız bakın bu tür bir yapılaşmanın, İstanbul için son derece önemli olan Dolmabahçe Vadisi’nde yapılması mümkün gözükmemektedir. Bu bölgedeki Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu, Cemal Reşit Rey Salonu gibi mekanlar söz konusu projeden olumsuz bir şekilde etkilenecekler. Bölgenin topoğrafik yapısı bozulacaktır. Bunun arkasında IMF’ye verilen sözlerin yanında, bölgede yeni mekanlar açma, rant elde etme ve kültür mekanlarını yıkma gibi anlayışların da olduğunu bilmekteyiz. Hükümet, kültür ve sanat yapılarına karşı bir tutum sergilemektedir. Biliyorsunuz, Koruma Kurulu’nun bölgede aldığı SİT kararı nedeniyle koruma amaçlı plan yapılmadan herhangi bir işlemin yapılması mümkün değildir. Koruma amaçlı planın yapılması halindeyse bu tür yapılara olanak tanınmayacağı çok açıktır. Koruma amaçlı plan yapılmadan fiili işlemlerin başladığını görüyoruz. Bu işlemlere “2009’daki IMF toplantılarına yetiştirmemiz gerekir” gibi saçma sapan gerekçeler ileri sürüyorlar. Bu bir suçtur. Bunun için de biz Şişli Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunduk. Ve kısa süre içerisinde Dolmabahçe Vadisi’ne yapılan fiili müdahalenin durdurulmasını beklemekteyiz. Çünkü yapılan işlemler tamamen, imar düzenine, koruma yasasına ve ilgili yönetmeliklere aykırıdır.

Planlar kurula sunulmadı
Fikret Oğuz / TMMOB Mimarlar Odası
Projeye karşı açılan davanın devam etmesine karşın, İstanbul Büyükşehir Belediyesi 3 Ocak 2008’de Kongre Vadisi’nin inşaatı için ihale düzenledi. Gecikmesinde sakınca bulunan acil durumlarda hızlı ihale yapılmasına imkan veren 21-b maddesine göre yapılan davetli ihaleyi ünlü turizmci Fettah Tamince’nin sahibi olduğu Sembol İnşaat ile Taca İnşaat ortak girişimi kazandı.

Taca İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Tayyar Akkurt, projenin iptali için açılan davadan haberi olmadığını belirterek, “Yer teslimi yapılırsa hemen bugün inşaata başlarız” dedi.

Harbiye’yi Nisan 2007’de tarihsel ve kentsel SİT alanı ilan etme kararı alan İstanbul 2 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, Harbiye Kongre Vadisi Tesisleri Uygulama Projesi’ni Eylül 2007’de onaylayarak Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nin yıkımının önünü açtı.

Projeye göre Muhsin Ertuğrul yıkılarak yerine Lütfi Kırdar’la uyumlu ve bu yüksekliği aşmayacak yeni bir tiyatro inşa edilecek. İstanbul Büyükşehir Belediyesi mülkiyetinde olan Şişli’deki 17 bin metrekarelik alanı kapsayan projede toplam inşaat alanı 83 bin 695 metrekare olacak.

Yeni tiyatro binası 5 katı yer üstünde, 6 katı da yeraltında olmak üzere 11 kattan oluşacak. Mevcut binadaki yönetim birimleri başka bir yere taşınacak.

Eski binanın oturduğu 1525 metrekarelik inşaat alanı yeni binada 3 bin 500 metrekare olacak. Mevcut binadaki 600 kişilik seyirci kapasitesi de yeni binada 696’ya çıkarılacak.

Projeye göre Taşkışla Caddesi’ndeki araç trafiği, Rumeli Salonu’nun ön kısmından itibaren yeraltına alınarak Hilton Convetion Center hizasında yüzeye çıkarılacak. Böylece Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu’nun önünde bulunan alan, araç trafiğine kapatılarak tamamen yayalaştırılmış yeni bir meydan oluşturulacak.

İstanbul Metropoliten Planlama ve Kentsel Tasarım Merkezi’nin (IMP) Kongre Vadisi için Nisan 2007’de açtığı mimari tasarım yarışmasına sadece Arima Mimarlık katılmış ve yarışmayı kazanmıştı. Kongre Vadisi, Arima Mimarlık’ın hazırladığı bu projeye göre düzenlenecek.

Bu noktada süreci kısaca hatırlamakta fayda var:

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi’nin 12 Ocak 2007 tarihli, 222 sayılı kararı ile söz konusu projeyi içeren alana yönelik 1/5000 ölçekli NİP tadilatı onaylanarak, 26 Şubat 2007’de askıya çıkarılmıştır.

10 Nisan 2007 tarihinde, söz konusu plan tadilatının iptali istemiyle, İstanbul 5. İdare Mahkemesi’ne Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, İstişan ve bazı tiyatro sanatçılarıyla birlikte dava açılmıştır.

Dava devam ederken Docomomo Türkiye Çalışma Grubu ile İTÜ Restorasyon Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zeynep Ahunbay’ın Hilton Oteli’nin kültür ve tabiat varlığı olarak tescil edilmesi istemiyle İstanbul 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na verdiği dilekçe, kurul gündemine alınarak kurulun 11 Nisan 2007 tarih, 959 sayılı kararıyla, Hilton Oteli’nin tesciliyle birlikte; Kongre Vadisi de Tarihi ve Kentsel SİT alanı ilan edilmiş, koruma amaçlı NİP’nin kurula iletilmesi istenmiştir.

Nazım plan değişikliğinin iptali istemli davayı gören İstanbul 5. İdare Mahkemesi de 17.9.2007 tarihinde “Dava konusu plan uygulaması durdurulduğundan bu aşamada yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar verilmesine gerek kalmamıştır” şeklinde karar almıştır.

Bu sırada; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Projeler Daire Başkanlığı tarafından, kurula tekrar proje sunulmuştur.

2 No’lu Koruma Bölge Kurulu’nun; 11 Temmuz 2007 tarih, 81 no’lu toplantısında konu görüşülmüş ve aynı tarih 1150 sayılı karar, “İstanbul ili Şişli ilçesi, 93 pafta, 1759 ada, 9, 10.58, 63 parseller ile kısmen 8 ve 60 parsellere önerilen ‘Harbiye Kongre Vadisi Tesisleri’ projesinin uygun olmadığına, ancak 11.7.2007 tarih ve 2361/Gd 91233 sayılı Büyükşehir Belediye Başkanlığı Projeler Müdürlüğü yazısı ekinde iletilen Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu ve Sanatsal Faaliyetler’i içine alan alternatif fikir projesinin, zemin altında, yapı yaklaşma sınırları çizilen alan içinde kalacak şekilde, zemin üstünde ise yapılacak yeni Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu’nun prensip olarak mevcut tiyatronun komur ve gabarisini geçmeyecek ve bu alanda var olan çeşmeyi koruyacak şekilde avan proje olarak yeniden düzenlenerek alana ait ağaç revizyonuyla birlikte kurulumuza iletilmesine karar verildi” şeklinde gerçekleşmiştir.

Sonuç olarak tüm bu süreç ve basına son günlerde yansıyan haberler birlikte değerlendirildiğinde:
- SİT alanı ilanından sonra, koruma amaçlı Nazım İmar Planı hazırlanıp kurula iletilmemiş,
- SİT alanıyla ilgili geçici yapılaşma koşulları belirlenmemiş,
- Koruma Kurulu’nun 11.7.2007-1150 sayılı kararı ile istenen Harbiye Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu ve Sanatsal Faaliyetler Binası Avan Projesi ile çevreye ilişkin çalışma kurula sunulmamıştır.