Geçenlerde yolum Millet Kütüphanesi'ne düştü; gözlerime inanamadım. 17 Ağustos 1999 depreminde, İstanbul'da en fazla hasar görmüş tarihî binalardan biri olan Millet Kütüphanesi, büyük bir titizlik ve ustalıkla restore edilerek merhum Ali Emirî Efendi'nin şanına lâyık bir mekân haline getirilmiş ve tepeden tırnağa modern teknolojiyle donatılmış.
Daha da önemlisi, muhtemel depremlere karşı ciddi bir şekilde takviye edilerek kültürümüz açısından büyük önem taşıyan yazma eserlerin emniyete alınmış olmasıdır.
17 Ağustos depreminden kısa bir süre sonra ziyaret ederek içler acısı halini gördüğüm bu kütüphanenin bir an önce restore edilmesi gerektiğini o tarihte bu köşede yazmıştım. Yaklaşık sekiz yıl, Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nin misafiri olan yazma eserler, geç de olsa, asıl mekânlarına kavuşmuş görünüyor. Matbu eserler taşınmış; yazmalar da yakında raflardaki yerlerini alacak.
Sözünü ettiğim mekân aslında bir medresedir: Feyzullah Efendi Medresesi. Edirne Vak'ası'nda suçsuz yere ve akıl almaz işkencelerle katledilen Şeyhülislam Erzurumlu Seyyid Feyzullah Efendi tarafından 1701 yılında darülhadis olarak yaptırılan bu medrese, klasik Osmanlı şemasının kullanıldığı son medreselerden biri, belki de sonuncusu olması bakımından ayrı bir önem taşıyor.
Geçen yüzyıla harap bir halde ulaşan Feyzullah Efendi Medresesi, imar deyince genellikle yıkmayı anlayan belediye (o tarihte şehremâneti) tarafından ortadan kaldırılıp yerine bir "Millet Parkı" yapılmak istenmişti. Tuhaf olan, bu karardan, Fransız elçisinin eski eserlere meraklı eşinin ricası üzerine vazgeçilmiş olmasıdır. İstanbul Muhipleri Cemiyeti'nin teşebbüsü ve Şeyhülislam Hayri Efendi'nin gayretiyle tamir edilerek ayağa kaldırılan medrese, bir süre İstanbul Muhibleri Cemiyeti tarafından kullanılmış, 1916 yılında da Ali Emirî Efendi'nin vakfettiği kitaplarla kurulan Millet Kütüphanesi'ne tahsis edilmiştir.
Diyarbakırlı Ali Emirî Efendi (1857-20 Ocak 1924), şüphesiz, yakın tarihimizin en dikkate değer simalarından biridir. Hiç evlenmeyip ömrünü kitap toplamaya vakfeden ve bütün kazandığını nadide yazmalara yatıran bu sevimli kitap kurdunu, Midhat Cemal Kuntay, Üç İstanbul adlı romanında ve Her Ay dergisinin Haziran 1937 tarihli üçüncü sayısında yayımlanan "Kitap Sevenler" başlıklı yazısında çok güzel anlatır.
Ali Emirî Efendi, kültür tarihimize sadece milletine muhteşem bir kütüphane armağan eden büyük bir kitapsever (bibliyofil) olarak değil, Kaşgarlı Mahmud'un Divanü Lügati't-Türk'ünü keşfeden adam olarak da geçmiştir. Bu keşif, Talat Paşa, Ziya Gökalp, Kilisli Rifat Bilge ve Mehmed Âkif gibi önemli şahsiyetlerin de karıştığı, bana sorarsanız bir romana konu olacak kadar heyecan verici bir maceradır. Yerim olsaydı da, eserin Sadrazam Talat Paşa'nın bizzat rol aldığı bir senaryo uygulanarak Ali Emirî Efendi'den alınıp nasıl basıldığını anlatabilseydim.
Güzel olan, Millet Kütüphanesi'nde yapılan restorasyonun UNESCO tarafından "Kaşgarlı Mahmud Yılı" olarak ilân edilen 2008 yılında tamamlanmış olmasıdır. Bence bu yılın açılışı Millet Kütüphanesi'nde yapılmalıdır.
Başta Türk dili ve kültürü açısından bir hazine değeri taşıyan Divanü Lügati't-Türk olmak üzere, Ali Emirî Efendi'nin bir ömür vererek topladığı binlerce yazma ve basma kitap, 1916 yılından beri Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin kitaplarıyla birlikte araştırmacıların emrinde. Arap harfli matbu eserlerle birlikte otuz bin civarında kitaba sahip olan Millet Kütüphanesi, bundan sonra tertemiz depoları, bilgisayarlarla donatılmış okuma salonu ve yazmaların bu bilgisayarlar vasıtasıyla kolayca ulaşılabilecek dijital kopyalarıyla daha kaliteli bir hizmet verecek.
Avludaki muhteşem palmiyeyi, kameriyeyi, çıkrıklı kuyuyu ve yakında çiçeklerle bezenecek tarhları unutmuş değilim.
Eminim, Fatih Belediyesi, ne kadar değerli bir kütüphaneye ev sahipliği ettiğinin farkındadır ve eminim Ali Emirî Efendi kabrinde şimdi daha rahat uyuyordur.