İstanbul Büyükşehir Belediyesi Etüd ve Projeler Daire Başkanlığı Projeler Müdürlüğü tarafından 7 Mart 2008 tarihinde, Şehir Tiyatroları Beyoğlu Sahnesi için, 6.761m²’ye yayılan alanda tasarlanacak tiyatro kompleksi ve yakın çevresinin düzenlenmesini kapsayan, ulusal ve tek kademeli olarak İBB Şehir Tiyatroları Beyoğlu Sahnesi Mimari Proje Yarışması’nın duyurusu yapıldı. Geçtiğimiz günlerde Türk Serbest Mimarlar Derneği (TSMD) yaptığı yazılı açıklamada; şartnamenin yönetmelik dışı, değiştirilmesi zorunlu maddeler içerdiğini ifade ediyordu. TSMD’nin bu açıklamasının ardından Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi de İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Etüd ve Projeler Daire Başkanlığı Projeler Müdürlüğü’ne hitaben yapılan yazılı açıklama yarışmanın, kamu kurumlarının hizmet alım yöntemi 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 23. maddesi uyarınca belirlenen usullerin dayanak olarak belirtilmeyerek yasal dayanaktan yoksun bırakıldığını belirtiyor. Açıklamanın içeriği ise şu şekilde:

“Mimarlar Odası'na göndermiş olduğunuz 4 Temmuz 2007, 27 Temmuz 2007 ve 18 Eylül 2007 günlü yazılarda Beyoğlu Tiyatro Binası Kültür Kompleksi ve Şişhane Meydanı Düzenleme proje yarışmasının ‘Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği’ uyarınca yarışmaya çıkacağını, bu yönetmeliğin 18. maddesi uyarınca asıl ve yedek jüri üyesi önerisi talep edilmiş ve Odamız 13.09.2007 günlü, 08-011/1348 sayılı yazı ile asıl ve yedek jüri üye önerilerini kurumunuza iletmiştir.

Bu yazılarınızda söz konusu yarışmanın 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na dayanılarak hazırlanan ‘Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği’ uyarınca düzenlendiği açıkça beyan edilmiştir. Yarışmanın kapsamı böylece belirlenmişken 07.03.2008 günü ilan edilen proje yarışması şartnamesinde bu yasal dayanağın ifade edilmemiş olduğu görülmektedir.

Proje yarışması şartnamesinin ilan edilmiş olan içeriğinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na ve bu yasa kapsamında hazırlanan Yarışmalar Yönetmeliği'ne açıkça aykırılık bulunmaktadır. Kamu kurumlarının hizmet alım yöntemi 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile belirlenmiştir. Bu yasanın 23. maddesi uyarınca yürürlüğe giren ‘Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği’ ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında idarelerin, yarışma usul ve esasları belirlenmiştir. Bu yönetmelik idarelerin mimarlık, peyzaj mimarlığı, mühendislik, kentsel tasarım projeleri, şehir ve bölge planlama ve güzel sanat eserleri ile ilgili bir plan veya tasarım projesi elde edilmesine yönelik olarak yaptıracakları yarışmalara ilişkin esas ve usulleri düzenlemektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında idarelerin yarışma usul ve esaslarına yönelik bu yönetmelik dışında başkaca usul bulunmamaktadır. Söz konusu yarışmada ise yasal dayanak belirtilmeyerek yarışma yasal dayanaktan yoksun bırakılmıştır. Yarışma şartnamesini alarak yarışmaya katılacak mimarların projelerinin hangi hukuka göre değerlendirileceğini, değerlendirme yapacak seçici kurulun hangi yasal dayanakla değerlendirme yapacağını bilmesi en yasal hakkıdır.

Yarışma şartnamesi incelendiğinde zaten yasal dayanağın belirtilmemiş olmasının bir unutmadan çok bilinçli bir tercih olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle yarışmanın türü ve şekli bu çerçevede yeniden düzenlenmelidir. Söz konusu yarışma şartnamesi incelendiğinde Yarışmalar Yönetmeliğine aykırı ayrıca birçok madde tespiti yapılmıştır.

Bu maddelerden bazıları aşağıda sıralanmıştır:
1. Yarışmalar Yönetmeliğinin 4. maddesi yarışmaların hedefini tanımlamaktadır. Halbuki bu yarışmada hedef belirtilmemektedir. Yarışmalar Yönetmeliğinin 4. maddesinde ‘Yarışmalarda; kamu yararı esas alınarak, ait olduğu konu özelinde; kültür, sanat, bilim ve çevre değerlerinin rekabet yoluyla geliştirilmesine, çok sayıda seçenekten en ekonomik, en işlevsel ve yenilikçi çözümlerin seçilmesine, müelliflerin saptanmasına ve güzel sanatların teşviki hedeflenir’ denmektedir. Yarışmaların amacı ödül alan projelerle hedefe uygun müellif ve güzel sanat eserlerinin tespitidir. Güzel sanat eserleri de 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında değerlendirilir.

2. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 18. ve 29. maddeleri, güzel sanat eserlerinin ‘gelir vergisinden müstesna’ olduğunu açıkça ifade etmektedir. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü Odamızın yapmış olduğu bir başvuruda, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre eser niteliği taşıması ve bu durumun kişi tarafından ‘tevsik ve ispat edilmesi’ şartı ile söz konusu çalışmalardan elde edilecek hâsılata münhasır olmak üzere, Gelir Vergisi Kanununun 18. maddesinde yer alan istisnadan faydalanması mümkün bulunmaktadır, demektedir. Yarışmaların hedefi zaten güzel sanat eserlerini seçmek olduğuna göre seçilmiş eserlerin, yani ödül alan eserlere verilecek ödüllerin net olacağı açıktır. Yarışma şartnamesinde ise ödüllerin Maliyenin bu doğrultudaki değerlendirmelerine ve yargı içtihatlarına rağmen % 17 oranında gelir vergisine tabi olduğu belirtilerek hukuk ve yerleşmiş uygulamalar hiçe sayılmıştır.

3. Şartnamenin 1.8 maddesinde danışman jüri üyelerinin sayısının 8, asli jüri üyelerinin sayısının ise 7 olduğu görülmektedir. Yarışmalar Yönetmeliğinin jüri danışman üyeleri tanımı yapılan 22. maddesinde ‘danışman üyelerin sayısı asli üyelerin sayısını geçemez’ denmektedir.

4. Yarışma şartnamesinin 1.10 maddesinde belirtilen ‘yarışmacılara sağlanan dokümanlar’ın Yarışmalar Yönetmeliğinin 11. maddesine aykırı olarak eksik olduğu görülmektedir.

5. Yarışmalar Yönetmeliğinin ‘Yarışma şartnamesi’ başlığı yarışma şartnamelerinde tanımlanması gereken kuralları açıklamaktadır. Bu maddelerden birisi olan 9/i maddesi şartnamelerden olması gereken ‘yer görme zorunluluğunun olup olmadığı, zorunluluk durumunda belgenin nereden ve nasıl alınacağı, ödenecek ücret ve ödeme koşulları’ tanımlanmaktadır. Yarışma şartnamesinde yer görme belgesinin tanımlandığı 1.12 maddesinde bu şart yerine getirilmemiştir.

6. Yine Yarışmalar Yönetmeliği’nin 17. maddesi soru sorma hakkını ve soru sorma ve yanıt verme sürelerini tanımlamış ve sürelerin yarışma süresinin 1/3'ü olacağı ifade edilmişken, yarışma şartnamesinde bu süreye dikkat edilmemiş olduğu görülmektedir.

7. Yarışmalar Yönetmeliğinde, jüri değerlendirme esasları (madde 29), yarışmadan çıkarma (madde 30), seçme usulü (madde 31) ve eser sahiplerinin tespiti (madde 32) tanımlanmıştır. Yönetmeliğin 31/e maddesi sıralamayı ve şartnamede öngörülen ödül ve mansiyonların verilmek zorunda olduğunu hüküm altına almıştır. Halbuki yarışma şartnamesinde, ‘Jüri yapacağı değerlendirmede ödüle layık proje bulamadığı takdirde, ödül kademelerinden herhangi biri veya bir kaçını boş bırakabilir ve mansiyon ödülü sayısında sınırlama yapabilir. Boş kalan ödül kademesi için ödeme söz konusu olamaz’ hükmü getirilerek açıkça hukuk çiğnenmiştir.

Kurumunuz söz konusu yarışmanın ‘Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik,Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği’ kuralları çerçevesinde açılacağı beyanı ile jüri üyesi talep etmiş ve bu doğrultuda yapılan değerlendirme sonucunda asıl ve yedek jüri üyesi bildirilmişken yukarıda sıralanan maddelerden de görüleceği gibi ilan edilen yarışmanın bu yönetmeliğe aykırı olduğu açıkça görülmektedir.

Şube Yönetim Kurulumuz 25.03.2008 günlü 40/7-1 numaralı kararında ‘meslektaşlarımızın müelliflik ve telif haklarını ve yarışma hukukunu koruyabilmek amacı ile yarışma şartnamesinin Yarışmalar Yönetmeliği çerçevesinde yeniden düzenlenerek ilan edilmemesi durumunda jüri üyelerimizin geri çekilmesi için Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu'na başvurma, yarışmanın iptali için hukuk yoluna başvurma ve meslektaşlarımızın yarışmaya katılmaması için çağrı yapma’ kararı almıştır.”