Haberler

Varşova

Tarih: 21 Mayıs 2008 Yazan: Filiz Abaka

Büyük kentler organizma gibiler, neredeyse canlı olduklarını söyleyebiliriz. İnşa edilen her yeni yapıya göre değişim gösteriyorlar ve geri bildirim halkaları da kendiliğinden oluşuyor. Yapıların işlevi ne olursa olsun, konut olabilir, bir otel, bir alışveriş merkezi, bir gökdelen yaptıran iradenin de tarzını, tercihlerini yansıtıyor elbette. Varşova bu süreci yaşıyor, tüketim alışkanlıklarını değiştiren yeni yapıları, yeni konutları ile değişen bir kent.

Stare Miasto (Eski Şehir)
Varşova Vistül Irmağı’nın kıyısında kurulmuş. Her eski kentin olduğu gibi kuruluş efsaneleri çok. Bir efsaneye göre, ırmağın iki kıyısında yaşayan iki kral varmış, birinin Wars adında prens oğlu, diğerinin Zawa adında prenses kızı âşık olmuşlar ve evlenmişler. Böylece kentlerinin adı “Warszawa” olmuş! Diğer efsane ise, bir denizkızı ırmaktan çıkıp Varşova’yı kurmuş, bir meydanda ve Vistül Irmağı kıyısında heykeli var. Efsaneleri hâlâ yaşıyorlar, bir taksi şirketinin adı da Zawa idi.


Deniz Kızı Heykeli 

Ortaçağda, kente yapılan saldırılardan korunmak için yığma tuğladan yapılmış kalenin, şehre giriş kapısı 30 derecelik açı ile açılmış, anıtsal “Barbakan” bir Ortaçağ yapısı.


Barbakan

Krallığın başkentini 13. yüzyılda Krakow’dan Varşova’ya taşıyan Kral III. Zygmund, Vistül Irmağı kıyısına yeni mazbut “Kraliyet Sarayı”nı yaptırmış. Şu anda Kraliyet Meydanı’nda kralın heykeli bir sütunun üzerinde duruyor. Almanlar 1939’da kenti işgal ettiğinde, sarayın içindeki tüm kıymetli eşyalar, tablolar, yemek takımları, mobilyalar Varşovalılar tarafından alındığında yağmalandığı sanılmış. Saray, savaştan sonra yeniden inşa edildiğinde ise eşyaların çoğu, kentliler tarafından saraya aynen iade edilmiş.


Kraliyet Sarayı

1944 yılında halk ayaklanması sonucu, çok sayıda Yahudi’nin yaşadığı Eski Şehir civarındaki Getto, Alman ordusunun bombardımanı, tank saldırısı sonucu yerle bir edilirken, Eski Şehir’in de yüzde 90’ı harabe haline gelmiş. “Piyanist” filmindeki görüntülerden hatırlayabileceğimiz yıkıntılar Varşova’nın tarihi bölgesi. Bu bölge savaştan sonra küllerinden doğmuş. Yapıların kurtarılabilen projeleri sayesinde sarayın, kiliselerin ve konutların taşları/tuğlaları dâhil tüm elemanları aynı yerine konularak, yap-boz yapar gibi yeniden inşa edilmiş.

Ayrıca oradayken, III. Zygmund’un sütunun olduğu meydanda tüm dünya ülkelerinin, kendilerini, ülkelerinin simgeleriyle bir ayıyı boyayarak tanımladıkları bir açık hava sergisi vardı. Türkiye kendisini ayıcığa, Fatih Sultan Mehmet, ibrikler, laleler resmederek tanımlamış!

Bugün, UNESCO’nun korumasında olan tarihi bölgede yapıların duvarlarındaki kurşun izleri halen durmakta. 1939–1945 yılları arasında 800.000 Varşovalı hayatını kaybetmiş, Meçhul Asker Anıtı önünde de her gün anma töreni yapılmaktaymış. Kentin çeşitli yerlerinde bulunan, savaş kahramanlarının anı tabelalarının, ufak anıtların, hatıra heykellerin önüne halk tarafından, bunca zaman geçmesine rağmen her gün taze çiçekler bırakılmakta, kandiller yakılmakta.

Kamu Yapıları
II. Dünya Savaşı’ndan sonra Stalin, Varşova’ya gelmiş, “Nazilere karşı savaşımınızdan dolayı size bir armağan vermek isteriz. Kentinize metro mu istersiniz, yoksa kültür merkezi mi?” demiş. Halkoylaması yapılmış, %70 küsur oy “metro” demiş. Sonra, Stalin kültür ve bilim merkezini uygun gördüğünden, 3 yılda inşa edilen 44 katlı “Kültür ve Bilim Sarayı” bir zamanlar, kentin en yüksek binasıymış. Şimdi ise iş merkezi gökdelenlerinin arasında kalmış neo-klasik anıt yapı, komünist hayat tarzının yüceliğini, bireyin ise önemsizliğini tüm heybetiyle vurguluyor. Gerçi yeni yapılan, parası olan bireyi önemseyen yapıların arasında şimdi biraz köhne, biraz bakımsız eski zamanlardan kalan masum bir hatıra gibi görünüyor. Teknik müzesi, tiyatro ve sineması ile kültür ve bilim işlevini ise halen sürdürmekte…


Kültür ve Bilim Sarayı

Yine II. Dünya Savaşı’ndan sonra yapılan “Adalet Sarayı” modern bir yapı. Ön cephesinde kare kesitli kolonlar ön planda, kolonların her birine Anayasa’larının önemsedikleri maddeleri hem Latince hem de Lehçe yazılmış. Kolonların başlıklarında ise adalet simgesi terazi figürü var. Yapının arka cephesi cam giydirme cephe, karşısındaki yapıyı yüzeyinde yansıtıyor.


Adalet Sarayı

Hıristiyanlığın Katolik mezhebine en bağlı halkın yaşadığı yerde elbette birçok Kilise mevcut. Dini yapılarda göze çarpan, Papa II. Jean Paul’ün Polonyalı olmasından duyulan onur nedeniyle asılan fotoğrafları. Koyu katolik üyeleri ile St. Kazimierz Kilisesi ve bitişiğindeki okulun cephesi, turistlerin faytonlarla tur yaparken dönüş alanı olan meydana bakıyor. Beyaz badanalı cephe, yeşil kubbesi, eğitim binasının kırmızı kırma çatısı ile tezat oluşturuyor. Hiç gün ışığına çıkmadan, İncili Latince ezberlemek zorunda olan bu kiliseye bağlı öğrenciler insan haklarına aykırı eğitim aldıkları için okul eğitime kapatılmış.


St. Kazimierz Kilisesi

Kadim Yunan Mimarisi’nden esinlenilmiş, sütunlarıyla heybetli bir girişe sahip “Büyük Tiyatro Ulusal Opera Evi” 1825 yılında inşa edilmiş. Girişi belirginleştiren sütunlar, üstteki balkonu da taşıyan, balkonun üzerindeki çatıda da şaha kalkmış 4 atlı arabası ile sanatın koruyucusu Apollo heykeli var. Alınlıklarda da rölyefler...
Oradayken, mimarlık öğrencileri öğretmenleri gözetiminde yapının eskizlerini yapıyorlardı.

Konutlar
Halen kullanılmakta olan Ortaçağ konutları, komünizm dönemine kadar yapılan konutlar, komünizm dönemi ve de şimdilerde kent dışında az katlı bahçeli konutlar, çok katlı modern siteler Varşova’nın konut stokunu oluşturuyor.
Eski Şehir bölgesinde ki konutların cephelerinde, yaptıran ailelerin hayat hikâyeleri figürler ile anlatılmış.
Komünizm yıllarında da kent planlarını oluşturanlar, dik açı ile birbirini kesen çok geniş caddelerde, ışınsal yerleşim düzenleri olan çok katlı blok yapılar öngörmüşler ve gerçekleştirmişler. Marshalkowska Caddesi’ndeki yekpare bir konutun cephesinde, proleteryayı simgeleyen 8 adet devasa insan figürü; elinde tahta fırçası ve bir bez ile çamaşırcı kadın, bir elinde mala bir elinde tuğla ile bir işçi, kucağında bebeği ile bir anne, bir asker, bir öğretmen, bir madenci, Rusya mimarlığının etkisinin göstergeleri. Şimdilerde gözden düşen bu yapının duvarlarında grafittiler, yıpranık sokak aplikleri ile çöküntü bölgesi yapısı görünümünde.



Kent çevresi mücavir alanlarındaki yeni yapılaşmalara, parsel bazında imar verildiği ve pek düzenli olmadığı görülüyor. Bahçeli 2 katlı konut sitesinin olduğu bir parselin yanındaki parselde çok katlı blokları olan konut siteleri mevcut.

Zlote Tarasy (Altın Teras)


Zlote Tarasy

Zlote Tarasy, yeni yapılmış bir iş ve alışveriş merkezi. Konumu tam kent merkezinde, ulaşım aksının ve büyük bir kavşağın hemen kenarında yer alıyor. Çevresindeki yapılar ise, Varşova Merkez Tren Garı, meşhur Kültür ve Bilim Sarayı, diğer yeni yapılan gökdelen iş merkezleri...

Yarım daire biçimli çok katlı iş merkezi, yapının dairenin merkezinde kalan bölümü 4 katlı alışveriş merkezi olarak tasarlanmış, AVM’nin üzeri cam çatı örtüsü ile kapatılmış. Plan şeması ise artık geleneksel hale gelen bir şema. En alt katta market, aradaki katlarda lüks tüketim/marka mağazaları en üst katta yiyecek katı yer alıyor.

Giriş kotundan merdivenle inilen market ile aynı kotta kafeteryalar var. Yine kot farkından dolayı oluşan istinat duvarında da bir şelalenin döküldüğü havuz tasarlanmış. Giriş kotundan kafeterya kotuna iniş merdivenleri ve de şelale havuzun 3 m’lik yükseltisi nedeniyle oluşan merdivenler, doğal oturma elemanı olarak kullanılmakta.

Caddeler/Sokaklar
Eski şehir bölgesinde yollar ve kaldırımlar Arnavut kaldırımı, yerleşim düzeni ise organik. Bu bölge dışında kalan yollar asfalt, yerleşim düzeni geometrik (ışınsal, dik açılı) ve çok büyük ölçekli. Örneğin, Marshalkowska Caddesi’nde karşılıklı yapılar arasında mesafe tahmini ölçülerle 50 m kadar. 1 m yapının kaldırımı+ 5 m yaya yolu+ 2 m yeşil alan+ 2 m bisiklet yolu+3 m kadar bir yaya yolu daha sonra 3 şeritli taşıt yolu+ neredeyse yol genişliği kadar refüj sonra simetrik olarak taşıt yolu ve diğer yolların aynısı karşıdaki yapıya kadar. Yapıların yola cephelerindeki zemin katlar ticarete ayrılmış, kafeteryaların masaları kaldırımlarda, tabii ki bu genişlikte yaya geçişleri hiç engellenmiyor. Bulvardaki yaya geçitlerinde bisikletliler için de ayrı geçit çizgileri, trafik ışığı mevcut.

Afiş boyutları da gerçekten devasa, yapıların cepheleri ilân tahtası gibi kullanılmış. Yeni yapılacak konut sitelerinin, marka olan mağazaların, sanat galerilerinin sergi reklâm afişleri yapıların cephelerinde yer alıyor. Çok katlı yapıların tüm cephelerini kaplayacak boyutta afişlerle, yapıların içinde oturanların hayatı kararmış olmalı!

Jerozolimskie Caddesi’nde daha yoğun ticaret aksı oluşmuş çünkü Vistül Irmağı’nın karşı kıyısına geçmek için toplu taşıma araçları, otobüs durakları, trenler yoğunlukla bu aksta bulunuyor. Jerozolimskie Caddesi, müze, park, askeri müze, meydan gibi kamu alanlarının daha fazla olduğu bir cadde. Caddeye cepheli fakat ağaçlarla sınır çizgisi oluşturulmuş bakımlı parklar, çok uzun yürüme mesafelerinde soluklanma olanağı sağlıyor.


Sokak Tabelaları

Sokak tabelalarının boyutları standart değil, caddenin, sokağın adının uzunluğuna göre uzuyor veya kısalıyor. Alt kısımda kırmızı bant zemin üzerinde mahalle adı, mavi zemin üzerinde sokak adı ve o sokakta kaç yapı varsa başlangıç ve bitiş numarası yazmakta. Uzaktan okunabiliyor ve harita ile sokak adları uyumlu olduğundan kaybolmak mümkün değil.
Bir de her yerde Polonyalı şairlerin, bilim adamlarının, din adamlarının, savaş kahramanlarının hatıralarını canlı tutan, efsaneleri canlandıran heykeller epey fazla.

Ayrıca, dillerimizde aynı anlamı olan ortak iki sözcük de var “torba” ve “reklâm”. Gerekli sözcüklerden bazıları ise; Evet = Tak / Hayır = Nie / Teşekkür = Cinkuye / İyi günler = Cindobri

Ansiklopedik Bilgiler: http://tr.wikipedia.org/wiki/Polonya  
Yeni Tarz Konutlar Örneği : http://www.scandinavianhouse.pl/#/home/  
Zlotetarasy : http://www.zlotetarasy.pl/en/page/plan_centrum  

Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.