KİPTAŞ tarafından hazırlanan Zeytinburnu Sümer Mahallesi Kentsel Dönüşüm Projesi
Kaynak: KİPTAŞ

Marmara depreminin ardından 2003 yılında tamamlanan İstanbul Master Planı’na göre pilot bölge seçilen Zeytinburnu, bu tarihten beri sivil toplum kuruluşlarının, üniversitelerin ve belediyenin gündeminde. Zeytinburnu Sümer Mahallesi İstanbul’u etkileyecek bir depremde zemin yapısı ve mevcut binaların yetersizliği sebebiyle en çok hasar alması beklenen bölgelerden bir tanesi olarak kabul ediliyor. Bölgede yapılacak yenileme projesi ile binaların tamamen yıkılması ve daha sağlıklı bir fiziksel çevrenin inşa edilmesi bekleniyor.

KİPTAŞ’ın Sümer Mahallesi Yorumu
Bu sebeple İstanbul Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde KİPTAŞ tarafından Sümer Mahallesi için bir kentsel dönüşüm projesi hazırlandı. Uzun süreden beri konuşulan proje geçtiğimiz günlerde yapılan bir basın toplantısı ile kamuoyuna sunuldu. Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın geçtiğimiz sene Kasım ayında yaptığı açıklamada “Zeytinburnu yeni Nişantaşı olacak!..” şeklinde özetlediği projenin özellikleri KİPTAŞ’ın internet sitesinde şu şekilde açıklanıyor:

“Dönüşüm alanı olarak ele alınan 63.300 m²’lik bölge, halihazırda 1.038 adet konut, 212 adet dükkandan oluşmaktadır. Yapılan tespitlere göre, mevcuttaki bu oluşumda, %43'lük önemli bir orana karşılık gelen 536 adet bağımsız birim deprem açısından risk taşımaktadır.

Bölgenin sahip olduğu mahalle dokusu korunarak hazırlanmış Sümer Kentsel Dönüşüm Projesi'nin planlama alanı 54.415 m²’dir. Toplam inşaat alanı 167.000 m²’yi bulan, 292 adet 1+1, 790 adet 2+1, 432 adet 3+1, 22 adet 5+1 olmak üzere 1.536 adet konut; iç bahçeler, çocuk oyun alanları, kapalı otopark ve 100.000 m² büyüklüğünde bir alışveriş merkezini içermektedir.”


KİPTAŞ tarafından hazırlanan Zeytinburnu Sümer Mahallesi Kentsel Dönüşüm Projesi
Kaynak: KİPTAŞ

Mimarların Sümer Mahallesi Yorumu
Hafızamızı biraz zorlayınca bu projenin Sümer Mahallesi için hazırlanan ilk proje olmadığı çok rahat bir şekilde hatırlanabilir. Bu bölge 2005 yılından Türkiye’de ilk kez düzenlenen Europan Yarışması’nda verilen iki araziden birisiydi (Diğeri Antalya Kepez).

Europan, Avrupa’da iki yılda bir 40 yaşın altında Avrupalı mimarlara yönelik, kazanan projelerin uygulanmasını amaçlayan bir mimari proje yarışması. Avrupa’da pek çok genç mimarın isminin duyulmasında önemli yarışmalardan biri olarak kabul ediliyor ve 20 yıla yakın bir süredir düzenleniyor. Arkitera Mimarlık Merkezi tarafından Europan Uluslararası Komitesi ile yapılan uzun süreli görüşmeler neticesinde yarışmanın 8. döneminin Türkiye’deki sorunlu görülen bölgeler üzerinde de yapılması konusunda karar verilmişti.


Carole Pralong'un “Urban Sliding” Projesi
Kaynak: Arkitera Mimarlık Merkezi

Yarışma, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin Saraçhane’deki binasında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ın yanı sıra, Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın, Beylikdüzü Belediye Başkanı Vehbi Orakçı, Antalya Belediyesi Başkan Danışmanı’nın, mimarların ve basın mensuplarının katıldığı bir basın toplantısı ile ilan edilmişti. Topbaş, toplantıda yaptığı konuşmada yarışmanın Türkiye için bir umut ve bir ışık olduğunu vurgulamış, "İnanıyorum ki bu yarışmanın sonucunda bir anlayış bir bakış ortaya çıkacak. Bu bir şablon belki olacak. Bu gelecek için bir ışıktır umuttur. Bu konuda fikirlerin bize getireceği beklentilerimizin belki ötesinde farklılıklar getirecektir. Hayallerinizi istiyorum diye bahsederken bunları kastediyordum. Kent için heyecanlar oluşması lazım. Yoksa birileri birşeyler yapıyor, diğerleri 'Yapın bir görelim bakalım nerede eğrisi doğrusu var' diyor. Artık 'Sonra konuşuruz' yerine içinde olmak mantığının geliştiğini görüyorum. Bu da sevindirici kent adına... İstanbul'da yapılacak her türlü doğru adımın yansıması da aynı şekilde olacaktır. Bu kollektif bir adım. Dünya mimarlarının İstanbul'da buluşacak olması çok önemli bir farklılık. Demek ki bir şeyler oluyor bu kentimizde ülkemizde..." demişti.

Bu sürecin ardından açılan yarışmada Türkiye’deki arazilere geziler düzenlenmiş, gerek yurtiçinden gerekse yurtdışından yarışmacılar bu gezilere katılmıştı. 17 Ağustos 2005 tarihinde Sümer Mahallesi’ne yapılan geziye yarışmacıların soruları cevaplamak üzere gerek Büyükşehir Belediyesi’nden gerekse ilçe belediyesinden yetkili isimler yer almıştı.

Emre Arolat, Massimiliano Fuksas, Murat Güvenç, Abdi Güzer, Francine Houben, Suha Özkan, İlhan Tekeli, Han Tümertekin’den oluşan jüri üyeleri ilk toplantıda ilk aşamayı geçen projeleri belirlemişti. Emre Arolat, Murat Güvenç, Hüseyin Kahvecioğlu, Sefer Kocabaş, Tansel Korkmaz, Han Tümertekin’in katılımıyla gerçekleşen ikinci jüri toplantısında kazananlar belirlenmiş, yarışmaya Fransa’dan katılan Carole Pralong ve yardımcılar Kevin Joutel, Nathanaelle Baes’den oluşan ekibin Sümer Mahallesi için önerdikleri “Urban Sliding” projesi birinci seçilmişti.


Carole Pralong'un “Urban Sliding” Projesi
Kaynak: Arkitera Mimarlık Merkezi

Türkiye’de ilk ve son kez düzenlenen Europan Yarışması’nın sürecini birkaç paragrafta bu şekilde özetleyebiliriz. İki sene gibi uzun bir zaman dilimine yayılan ve uluslararası olarak düzenlenen Europan yarışması genç mimarlara kendi coğrafyaları dışındaki kentsel dönüşüm alanlarında fikir belirtme şansı sunuyor. Gerek bu özelliği gerekse de kentsel yönetimler ile yapılan işbirlikleri neticesinde seçilen projelere uygulama şansının sunulması yarışmayı farklı bir noktada konumlandırıyor.

Yarışmanın sonuçlanmasının üzerinden geçen iki senelik zaman zarfında gelinen noktaya bakıldığında, bir mimar tarafından önerilen proje tozlu raflara kalkarken, yerini mimari tasarımı kimin tarafından yapıldığı bile belli olmayan bir proje alıyor.