Selçuk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ahmet Tırpan, Muğla'nın Yatağan ilçesindeki Lagina antik kentinde, mitolojide yer altındaki ölüler diyarının kapısında bekçilik yaptığına inanılan üç başlı 'Kerberos Köpeği'nin heykelinin bulunduğunu bildirdi.
Tırpan, Keramos antik kentinde ise Karya uygarlığının en büyük tanrısı Zeus Labrandos'un çift ağızlı kutsal baltası 'Labris'in altından yapılmış küçük sembollerinin gün yüzüne çıkarıldığını bildirdi.
Prof. Dr. Tırpan, Muğla'nın Yatağan ilçesindeki Lagina ve Milas'ın Ören beldesindeki Keramos antik kentlerinde bu yıl yürütülen çalışmalar hakkında AA muhabirine bilgi verdi.
Yatağan'ın Turgut beldesindeki Lagina antik kentinin geçmişi MÖ 3'üncü yüzyıla kadar dayanan dini bir merkez olduğunu belirten Prof. Dr. Ahmet Tırpan, "Lagina frizleri, anaerkil düzenden ataerkil düzene geçişte kadınlarla erkekler arasındaki sulhu anlatır. Tapınağı ana tanrıçanın rahibeleri savunur. Ay tanrıçası Hekate anaerkil düzeni anlatan önemli bir Anadolu tanrıçasıdır"dedi.
Lagina'daki önemli yapılar arasında, tanrıca Hekate kutsal alanının giriş kapısı (propylon), kutsal alanın etrafını çevreleyen duvar (peribolos), kutsal alan içinde üzeri kapalı dinlenme ve gezinti yerleri (stoa), kurbanların kesilip tanrıçaya sunulduğu yapı (altar) ve içinde tanrıçanın heykelinin de yer aldığı tapınak ile rahip evlerinin bulunduğunu anlatan Tırpan, şu bilgileri verdi:
"Bölge mermer ocaklarıyla çevrili. Bu nedenle dönemin ünlü taş ve mermer ustaları hep burada yetişmişler ve Lagina'da harika eserler yapmışlar. Buradaki her eser mermerden yapılmış. MÖ 365 yılındaki Rodos merkezli bir depremden sonra bölge terk edildiği için yapıların mimari özellikleri korunabilmiş"
"Batı Anadolu'daki uygarlık, Yunan Uygarlığı'ndan bağımsız"
Bu yıl Selçuk ve Pamukkale üniversitelerinden 90 kişilik bir ekiple bölgede çalıştıklarını belirten Tırpan, kazılarda önemli bulgulara ulaştıklarını söyledi.
Prof. Dr. Tırpan, şunları kaydetti: "Lagina'da, mitolojide yer altındaki ölüler diyarının kapısında bekçilik yaptığına inanılan üç başlı 'Kerberos Köpeği'nin heykelini, Keramos'ta ise Karya uygarlığının en büyük tanrısı Zeus Labrandos'un çift ağızlı kutsal baltası 'Labris'in altından yapılmış küçük sembollerini gün yüzüne çıkardık.
Bu da bize gösteriyor ki tanrı Zeus Labrandos burada MÖ 9 ila 7'nci yüzyıl arasında yani geometrik devirden itibaren tapınım görüyordu. Karyalı Zeus Labrandos'un kutsal baltası Labris'in tarihini geometrik devire kadar geri çektik. Bu, önemli bir arkeolojik buluntu. Bütün bunlara bakarak, batı Anadolu'daki uygarlığın, Yunan uygarlığından bağımsız ve en az onun kadar eskiye dayalı olduğunu ifade edebiliriz."
Bölgede antik Karya uygarlığının dili Karca ile yazılmış kitabe bulduklarını anlatan Tırpan, Karyalılar'ın gerek dil, gerek din açısından farklı ve demokratik sistemin yerleştirilmesi açısından önemli bir kavim olduğunu söyledi.
Karyalıların, savaşçı ve denizci olduklarını, bu yüzden Karce kitabelerinin Akdeniz havzasının hemen her tarafına yayıldığını ifade eden Tırpan, şöyle konuştu:
"Bugüne kadar 250'ye yakın Karce kitabe bulundu. Bir tane de biz bulduk. Ama bizim bulduğumuz kitabede kelimeler ayrı ayrı yazılmış. Bu kitabe Karcanın çözümüne büyük bir katkı sağlayacak.
Eski Yunan yazarlarında Karyalıların yerli ve dolayısıyla Anadolu'da Helenlerden daha kıdemli kimliğini göz ardı etme çabası görülüyor. Anadolu hep Helenlerin bir uzantısı olarak sunuluyor. Batı Anadolu uygarlığı Karya'nın çok eski dönemlerde İyonlarca kolonize edilmiş bir bölge gibi gösterilmeye çalışılıyor. Ancak biz, Lidya, Likya ve Karya halklarının, Anadolu'nun yerli halkları olduğunu ve Hititlerle bir arada değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyuyoruz."
Eserler depolarda tutuluyor
Lagina'da ortaya çıkarılan eserlerin iyi sergilenemediğini belirten Tırpan, önemli bir turistik bölge olan Muğla'da kente yakışır bir müze olmadığını söyledi.
Muğla Müzesi'nin yeterli büyüklükte olmadığını, paha biçilmez eserlerin müze deposunda tutulduğunu ifade eden Tırpan, Yatağan'daki Osman Hamdi Bey Evi'nin müze yapılmasını istediklerini belirtti.
Tırpan, "Ancak Muğla Valiliği restore ettirdiği evi, restorasyonu üstlenen firmayla yaşanan anlaşmazlık
nedeniyle henüz teslim almadığı için bu isteğimiz gerçekleşmedi" diye konuştu.
1743'ten bu yana çalışılıyor
Prof. Dr. Ahmet Tırpan, Batı Anadolu'da Türk arkeologlarca yürütülen ilk kazıların Lagina'da yapıldığını söyledi.
Lagina'da ilk araştırmanın 1743 yılında gerçekleştirildiğini belirten Prof. Dr. Tırpan, 1856 yılında C.T. Newton'un, tapınak üzerinde çalıştığını kaydetti.
Prof. Dr. Ahmet Tırpan, 1891'de Lagina'ya gelen ressam ve müzeci Osman Hamdi Bey'in burada 17 friz bulduğunu ve bunları İstanbul Arkeoloji Müzesine götürdüğünü bildirdi.
Ahmet Tırpan, Lagina'da bu güne kadar ortaya çıkarılan eserlerle ilgili şöyle konuştu:
"Stratonikeia kendi ile dini merkez olan Lagina Hekate Kutsal alanı arasında yaklaşık 9,5 kilometre uzunluğunda kutsal yol ortaya çıkarıldı. Kutsal alanda Helenistik Dönem'in en önemli plan tipi olan pseudodipteros planda yapılmış tapınak ile Apollon ve Artemis Kutsal Alanı Lagina'daki en önemli kalıntılar.
Kutsal havuz, Nekropol'deki dromoslu mezarlar ve kaya mezarları buradaki önemli eserler arasında. Hekate kutsal alanında, üzerinde Truva Savaşı'nı konu alan figürlerin bulunduğu kabartmalı friz bloğu çıkarıldı. Friz bloğun Osman Hamdi Bey döneminde bulunan kabartma eserlerden sonra, son 108 yılın en önemli kabartma friz bloğu olduğu belirtildi."