İstanbul
Fotoğraf: picasaweb.google.com

Her yıl 8 Kasım’da Dünya Şehircilik Günü etkinlikleri, dört kıtada aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 30 farklı ülkede düzenleniyor. Bu özel gün, yaşanabilir toplumlar yaratmak konusunda planlamanın rolünün anlaşılmasını sağlamayı amaçlıyor. Dünya Şehircilik Günü, planlamaya küresel bir çerçeveden bakmaya olanak tanıyor.

Dünya Şehircilik Günü için düzenlenen uluslararası organizasyon, ilk kez 1949 yılında Buenos Aires Üniversitesi’nden Prof. Carlos Maria della Paolera tarafından planlama konusundaki hem yerel hem de dünya ölçeğindeki toplumsal ve profesyonel ilgiyi geliştirmek amacıyla kuruldu. Genel merkezi Hollanda’nın Lahey kentinde bulunan Uluslararası Şehir ve Bölge Planlancıları Birliği – IsoCaRP (International Society of City and Regional Planners) tarafından desteklenen Dünya Şehircilik Günü bu yıl da çeşitli etkinliklerle kent planlamayı farklı boyutlarıyla ele alacak.

Dünya Şehircilik Günü, bu yıl Amerikan Planlama Birliği – APA (American Planning Association) tarafından Nisan ayında Las Vegas’ta düzenlenen “Planlama ve İklim Değişimi” konulu Ulusal Planlama Konferansı ele alındı. Kanada Plancılar Enstitüsü - CIP (Canadian Institute of Planners) ise “Planlamada Yenilikler Daha İyi Toplumlar” başlıklı bir etkinlik düzenliyor. Yeni Zelanda Planlama Enstitüsü (New Zeland Planning Institute) tarafından Dünya Şehircilik Günün kapsamında düzenlenecek etkinlik ise “Değişen Perspektifler – Kentsel Çevreden Farklı Görüntüler” başlığını taşıyor. Malezya’nın Kuala Lumpur kentinde gerçekleşecek etkinliklerin konusu “Sürdürülebilirliğe Giden Yol” ve “Ahenkli Kentler”.

Türkiye’de ise bu yıl 32.’si düzenlenecek Şehircilik Kolokyumu’nun ana temasını, “Kentsel Yeniden Yapılanma: Kazananlar, Kaybedenler” olarak belirledi. 6-8 Kasım 2008 tarihleri arasında İstanbul Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde gerçekleştirilecek kolokyum süresince planlama kurumlarının yeniden yapılanması, yeni toplum yapısı, kentin yeniden yapılanmasıi kentsel toplumsal muhalef gibi konular tartışılacak.


Chicago
Fotoğraf: Wikimedia

Planlama alanında dünyanın en önemli örgütlenmesi olan IsoCaRP, tanınmış ve çok nitelikli plancıları uluslararası bir ağ içerisinde bir araya getirme girişimiyle 1965’te kuruldu. Mekansal süreçler içerisinde rol oynayan ve karar-verici konumdaki aktörlere danışmanlık yapan meslek adamları olan ve görevleri arasında, toplumun içerisindeki genel ya da özel aktörler adına mekansal müdahale biçimleri ve planlar önermek ya da desteklemenin yer aldığı şehir ve bölge plancılarını bir araya getiren IsoCaRP’ın bugün 70’ten fazla ülkeden hem bireysel hem de kurumsal üyesi bulunuyor.

Birleşmiş Milletler (BM), Birleşmiş Milletler İnsanYerleşmeleri Merkezi (UNHCS) ve Avrupa Topluluğu (AT) tarafından tanınan bir hükümetler-dışı kuruluş olan IsoCaRP ayrıca UNESCO tarafından da kabul edilmiş resmi bir konuma sahip.

Bilgiyi, bilimi, tasarımı ve stratejiyi birleştiren, ortak girişim gerektiren işlerde ve çok disiplinli ekiplerle çalışmaya alışık olan şehir ve bölge plancılarını biraraya getiren IsoCaRP’ın hedefleri küresel ve aktif bir plancı ağı yaratarak planlama pratiğinin geliştirilmesini kapsıyor.

IsoCaRP, 2005 yılından bu yana Dünya Şehircilik Günü Kapsamı’nda planlamaya katkı sağlayan kurum ve projeleri ödüllendiriyor. Bu yılki IsoCaRP Ödülleri İspanya’nın Sitges kentinde düzenlenecek Dünya Şehircilik Günü kutlamalarında sahiplerini bulacak.


Auckland
Fotoğraf: Wikimedia

IsoCaRP 2008 Üstün Başarı Ödülü Kazananları
Tüm başvuruları dikkatli bir biçimde değerlendiren jüri üyeleri “2008 Üstün Başarı Ödülü (Award for Excellence 2008)” için aşağıdaki kurumları layık gördü:

Amsterdam, Hollanda
Amsterdam Belediyesi, Fiziki Planlama Departmanı adına Amsterdam Metropolitan Alanı
Proje Başlığı: “Bölgenin 2040 Yılındaki Gelişimine Yönelik Bir İmaj”
Çok uzun vadeli olmasına rağmen sürdürülebilirlik için gereklilikleri yerine getirmeye önem veren bu vizyon, içsel bir bütünlük sağlaması, projedeki tutarlılık, hak sahipleri ve halka büyük oranda danışarak doğru ölçekle düşünmeye sevk ediyor olması ile ödüle layık görüldü.

Antwerp, Belçika
Antwerp Belediyesi - Gewon Gemeentebedrijf Planningscel
Proje Başlığı: Antwerp, “Yüzyılın Mekanının Nazım Planı”
Su öğesine duyulan saygı, komşuluk boyutunun dikkate alınması, en küçük ölçekte dahi yeşil alan yeşil alan yaratımına özen gösterilerek kentin bütünündeki yeşil alan stoğunun arttırılması, terkedilmiş endüstri bölgelerinde yeni park alanlarının yaratılması ve tasarımı Bernardo Secci ve Paola Vigano tarafından hazırlanan mekansal stratejik planın kalitesi gibi kentin can alıcı noktalarında somut projelere dönüşen planlama kararları ile ödüle layık görüldü.

Cancun, Meksika
Instituto de Planeacion de Desarrollo Urbano (IMPLAN)- Benito Juarez Belediyesi
Proje Başlığı: “2030 Cancun Stratejik Planı”
Kısa bir süre önce kurulan bağımsız bir planlama enstitüsü olan IMPLAN, hızlı büyüme gösteren kentsel mekanın daha sürekli hale getirilmesini sağlayacak yeni mekanizmaların geliştirilmesini sağlama yönünde çalışmalar yapıyor. IMPLAN tarafından hazırlanan plan, kentteki dönüşümün ayrıcalıklı turist güzergahından alınarak kent merkezine de taşınması ve nüfusun kentsel doku üzerindeki erişilebilirliğinin geliştirilmesi, sürdürülebilir erişim sistemleri yaratılarak kentsel işlevlerin yeniden organizasyonunu sağlıyor olması ile ödüle layık görüldü.


Ottawa
Fotoğraf: Wikimedia

Delhi, Hindistan
Delhi Geliştirme Makamı (Delhi Development Authority)
Proje Başlığı: 2021 Delhi Master Planı
Dünyanın en kompleks yapıya sahip metropolitan alanlarından birinde bütünselliğin tüm açıklığıyla ortaya konduğu planda, diğer tüm metropolitan alanlarına da ortak ipucu teşkil edecek kararlar alarak, barınma imkanlarından, ticari faaliyetlere, endüstriden çevreye, kültürel mirasın ve yapılı çevrenin korunmasından kentsel tasarıma, kentsel gelişimin yönetiminden takibine kadar pekçok noktaya dikkat çekiliyor.

Varşova, Polonya
Varşova Gelişim Master Planı
Proje Başlığı: Miasteczko Wilanow Master Planı – Varşova – Polonya
Plan, Doğu Avrupa ülkelerinin zorlu şartlarında gerçekleştirilmiş olması ve özellikle;
- Tüm kentin yararlanması için özel yatırımcıların çalışmalarının kamusal hedefler ile birleştirmesi,
- Kente tamamıyla entegre olmuş bir toplumun oluşturulmasını destekleyen bir master plan olması,
- Karma kullanım aktivitelerinin desteklenmesi prensibinin uygulanması, civar kentler ile kentsel doku ve yapısal bağlantıların kurulmasına dikkat etmesiyle dikkat çekti.

Yangzhou, Çin
Rusan Yisan Kültürel Mirası Koruma Vakfı
Proje Başlığı: Büyük Kanal (Grand Canal) Koruma Çalışmaları
Plan, Grand Canal çevresinde yapılan çok kapsamlı bir etüt çalışması ile Çin’in kentsel gelişiminde omurga işlevi görecek bir alan tüm kentlerde alternatif turizm alanlarını desteklemesi, tarımsal aktivitelere canlılık kazandırması, yüksek kaliteli konut oluşumlarının sağlaması ve bu alanın aynı zamanda kültürel bir rota olacak biçimde düzenlenerek halkın, akademisyenlerin ve kuruluşların bir araya geldiği bir iletişim ve eğitim platformu haline getirilmesini sağlamasıyla öne çıkıyor.


Kuala Lumpur
Fotoğraf: Wikimedia

Türkiye’de Şehir Planlama Eğitimi ve Örgütlenme
Dünyada ilk olarak 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan şehircilik hareketlerinin temeli, sanayileşmenin getirdiği sağlıksız yaşam koşullarını iyileştirmek amacıyla başlayan sağlıklaştırma çalışmalarına dayanıyor. Buna bağlı olarak planlama eğitiminin de akademik ortamda yerini aldığı, önemli üniversitelerde planlama alanında dersler verilmeye ve planlama bölümlerinin açılmaya başlandığı görülüyor.

Türkiye’deki planlama eğitimin kökenleri ise 1930’lu yıllara uzanıyor. O dönemde Yüksek Mühendislik Mektebi (bugünkü adıyla İstanbul Teknik Üniversitesi – İTÜ) ve Güzel Sanatlar Akademisi’nde (bugünkü adıyla Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi - MSGSÜ) mimarlık eğitiminin bir parçası olarak verilmeye başlayan şehircilik derslerinin ardından, 1946 yılında İTÜ’de ilk şehircilik kürsüsü kuruldu. 1950-1960 yılları arasında şehirciliğin, mimarlıktan ayrı bir bilim dalı olarak düşünülmeye başlanmasıyla birlikte ise, mimarlık ve mimarlık/mühendislik fakültelerinin altında ayrı bölümler olarak Şehir ve Bölge Planlama Bölümleri kurulmaya başladı.

Bu anlamda Türkiye’de ilk kez 1961 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde Şehir ve Bölge Planlaması Bölümü kuruldu. Günümüzde toplam 12 üniversitenin Şehir ve Bölge Planlaması Bölümü lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde planlama eğitimi vermeye devam ediyor.


Türkiye'deki Şehir ve Bölge Planlama Bölümleri
Kaynak: ÖSYM

1960’ların başında Türkiye’de de planlama eğitiminin başlamasının ardından, şehir planlamanın ayrı bir meslek olarak tanınması, geliştirilmesi ve meslek alanının düzenlenmesi amacıyla 1969 yılında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB)’ne bağlı olarak Şehir Plancıları Odası kuruldu. Genel Merkezi Ankara’da bulunan Şehir Plancıları Odası’nın 12 şubesi, 31 temsiliğine bağlı toplam 4.638 üyesi bulunuyor. Türkiye’nin çeşitli kentlerinde Şehir Plancıları Odası’na kayıltlı toplam 480 adet tescilli büro ve şirket bulunuyor.