Kanuni Sultan Süleyman'ın yaptırdığı Mostar Köprüsü 429 yıl ayakta kaldıktan sonra Sırp tanklarıyla yerle bir oldu. Köprü yine Türkler tarafından aslına uygun olarak yeniden inşaa edildi.

Srebrenitsa'nın 15. Yılında Bosna
İşte Bosna savaşının simge kenti. Belki de bu savaşı dünyanın tanımasına sebep olan kentlerden biri Mostar. O köprünün yıkıldığı gün başta Türkiye olmak üzere tüm dünya ayağa kalkmıştı. Yıllarca bir asma köprü birleştirdi Neretva nehrinin iki yakasını. Ne kader ki yine bir Türk firmasına nasip oldu köprüyü yeniden inşa etmek... Yazının büyük bölümü Mostar köprüsünü anlatıyor ama inanın elden de başka bir şey gelmiyor..

Mostar Köprüsü de bu şehirde ilk görmek istenen yapı. Bu yüzden tur rehberleri, turistleri bu köprünün en güzel göründüğü yer olan Koski Mehmet Bey Camii'nin bahçesine götürerek "köprüyle ilk karşılaşma anı"nı unutulmaz kılmak istiyorlar.

Dünya Mirası Mostar
Kente girdiğimizde Mostar Köprüsü'nü tam karşıdan gören batı yakasındaki bir tepede 35 metrelik bir haç dikkamizi çekti. 17 yıl önce köprüyü yıkan topun bulunduğu tepe... Hırvatlar, Türk izini silemedikleri Mostar'da köprünün dirilişine karşılık dikmişler bu dev haçı.

Geçtiğimiz yüzyılın en kanlı savaşlarından birinin yaşandığı Yugoslavya, Osmanlı kültürel mirasının bir bir yok oluşuna, binlerce Müslüman'ın dökülen kanlarına görgü tanıklığı etmiş bir ülke. Çoğumuzun hatırladığı bu savaşın unutulmaz görüntülerinden birisi de tarihi Mostar köprüsü ve 1993 yılında Hırvat milislerin topçu ateşiyle yıkılan TV görüntüsü. 4 metre genişliğinde, 30 metre uzunluğunda ve Neretva nehrinden 24 metre yükseklikteki köprü, dönemi için gelişmiş bir teknoloji ile inşa edilmiş olup günümüzde UNESCO tarafından dünya kültür mirasının bir parçası olarak kabul edilmiştir. Köprü, çevresindeki kente de adını vererek Mostar, Hersek bölgesinin ana kenti olmuş diyebiliriz.

Rivayete göre Osmanlı Sultanı Kanuni'nin Mimar Hayretttin'i, tahta destekler kaldırıldığında köprü yıkılırsa onu idam edeceğini söylediği ve mimarın o gün kendi mezarını kazmaya başladığı anlatılır. Ancak köprü sağlamlığını kanıtlarcasına 429 yıl ayakta kalmayı başarmış. Kentin erkeklerinin, nişanlılarına cesaretlerini kanıtlamak için düğün öncesinde köprüden Neretva nehrine atlamaları da köprünün ününe ün katmıştır.

Mostar Köprüsü'nün iki ayağından birine Tara diğerine Helebiye adı verilir. Evliya Çelebi'nin de Tara adlı ayağının kulesinde (bu günkü devlet konukevi) üç ay kalarak seyahatnamesini yazdığı ve seyahatnamesinde nehrin bir yakasından diğerine uzanan, gökkuşağına benzettiği Mostar'ın, gezdiği 16 imparatorluk içerisinde benzersiz bir yapı olduğunu belirtmiştir.

Köprüye ilk saldırı 1992'de Bosnalı Sırplar tarafından düzenlendi. Kasım 1993'te Hırvat tankları köprüye daha büyük bir zarar veren saldırılarına başladı. Kasım ayının sonunda ise köprü tamamen yıkıldı ve 456 kalıp taş Neretva'nın sularına gömüldü. Köprünün yeniden inşaatı için çalışmalar 1997, Avrupa Bankası ve başta Türkiye olmak üzere İtalya, Hollanda, Hırvatistan gibi ülkelerin bağışlarıyla eski haline uygun olarak yeniden başlamış olup, inşasını bir Türk firması gerçekleştirdi. Önce köprünün temelleri sağlamlaştırılarak işe başlanmış, ardından nehre dökülen beyaz kireç taşları dalgıçlar tarafından kurtarılabildiği kadar kurtarılmıştır. Köprü yenilemesinde bu çıkartılan taşlardan örnek alınarak ve civardaki taş ocaklarından yenileri getirtilerek köprü yeniden inşa edilmiştir.

Gençler Nehre Atlıyor
Kemerin sırtındaki kavisin estetiksel görünümünü sağlamak görüldüğü kadar basit olmamıştır. Taşlara yapboz parçaları gibi girinti ve çıkıntı şekilleri verilmiş olup, taşların birbirlerine sağlam kenetlenmeleri için dayanıklılığı kurşunla arttırılmış olan metal alışımdan faydalanılmıştır. Osmanlı Mimarisindeki önemli yerini her zaman koruyan kilit taşı için Osmanlı tekniklerinin aynısı kullanıldı. 30 metre uzunluğundaki, 20 metre yüksekliğindeki köprünün kemerindeki çalışma, Haziran 2002'de başlamış 111 sıra taştan yapılan köprünün tamamlanma işareti olan 56. sıradaki kilit taşı, 26 Ağustos 2003'te yerine konulmuştu.

Farklı iklim koşullarında farklı güzelliğe bürünen Mostar çoğumuzun hatırlayacağı gibi 2004 yılında gençlerin nehre atlayış gösterileri ve görkemli bir törenle açıldı. Bugün çok uluslu bir yönetim tarafından yönetilmekte olan bölgede, Hırvatlar nehrin batısında, Müslümanlar doğusunda yaşamlarını sürdürmekteler. Sırplar ise kente geri dönmediler.