Haberler

Allianoi'yi kurtaracak proje var ama...

Tarih: 9 Eylül 2010 Kaynak: NTVMSNBC


Çok yakında tarihe gömülecek olan Allianoi antik kentini kurtaracak proje aslında hazır ama bu projeyi gören maalesef yok! Ödüllü proje, baraj yapımına da engel değil...

Uzmanlara göre 'Seuthopolis' projesiyle Allianoi kurtarılabilir.

Seuthopolis
Seuthopolis Antik Kenti'nin kalıntıları, 1948 yılında yapımına başlanan Koprinka Barajı için gerçekleştirilen kazılarda ortaya çıktı. Ama baraj yapımına ara verilmediği için Seuthopolis sular altında kaldı. Şimdi Bulgar mimar Jeco Tilev'in projesiyle antik kentin kurtarılması planlanıyor.

Allianoi
Allianoi, İzmir'in Bergama İlçesi sınırları içinde, Bergama-İvrindi karayolunun 18. km'sinde, Bergama'nın kuzeydoğusunda, Yortanlı Barajı gölet alanının tam ortasında, Paşa Ilıcası Mevkii'nde yer almakta. Allianoi'nin küçük bir termal merkezi olduğu sanılmaktadır. Sıcak sudan bu dönemden itibaren yararlanılıyordu. Helenistik Çağ'a ait sadece birkaç arkeolojik ve nümizmatik eser ele geçmiş olmasına rağmen Allianoi merkez yerleşiminde Helenistik mimariye rastlanılmamıştır. Roma İmparatorluk Dönemi'nde (İ.S. II. yüzyıl) kült merkezinde, Anadolu'nun pek çok merkezinde ve Pergamon'daki Asklepieionda olduğu gibi büyük bir bayındırlık faaliyeti yaşanmıştır. Kült merkezinde mevcut binaların büyük bir kısmı bu döneme aittir. Ilıcanın yanı sıra, köprüler, caddeler, sokaklar, insulalar, geçiş yapısı, propylon, ve nympheum bu dönemde planlanır.

YORTANLI BARAJI
Projede değişiklik yapılmadan baraj yapıldığı takdirde, 67.3 hm 3 tarıma elverişli alan su altında kalacaktır. Allianoi ise baraj gölet alanının tam ortasında kalmaktadır. Su toplanmaya başladığı an, Allianoi'un su altında kalması kaçınılmazdır. Yortanlı Barajı'nda birikecek su hedeflenen miktarına ulaşıldığında, Allianoi 17 m su altında kalacaktır. 40-50 yıl sonra antik yerleşim üzerinde yaklaşık 12 m alüvyon birikecektir.

Çevre Bakanı Veysel Eroğlu'nun 'öyle bir yok' dediği Allianoi, dünyanın en önemli antik kentleri arasında gösteriliyor ama Yortanlı Barajı'nın suları altında kaldıktan sonra sadece tarihe gömülen bir kent olacak.

İzmir'in Bergama İlçesi'nde bulunan Allianoi antik yerleşiminin baraj suları altında kalması, İzmir 2 No'lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararıyla da onaylanmıştı. Karara göre antik yerleşim ‘kumla' doldurulduktan sonra baraj sularına teslim edilecek. Bu antik yerleşimin arkeolojik kazılarla toprak üstüne çıkarılmış kısımları, baraj gölünde zamanla yığılacak ağır alüvyondan korunmak üzere harç ve kumla örtülüyor. Yani şu anda kaplama ve sağlamlaştırma yöntemiyle korunmaya çalışılıyor ama bu yöntem otoritelere göre hem çağdışı hem de Allianoi'yi yok olmaktan kurtaramaz.

Son günlerde Allianoi'nin nasıl kurtarılacağı tartışılıyor ama çözüm aslında hemen yanı başımızda duruyor. Hem de, üç senedir görmezden gelinen ödüllü bir proje...

2006 yılında ödül kazanan Bulgar mimar Jeco Tilev'in 'Seuthopolis' projesi, Allianoi ve onun gibi tehdit aldında olan bütün kültürel mirasları yaşatacak bir proje olarak görülüyor. Hem baraj yapımını da engellemiyor.

Bu önemli projeyi, mimar-kentbilimci Ahmet Vefik Alp ve arkeolog-yazar Nezih Başgelen ile konuştuk:

DOĞRU YÖNTEM DEĞİL
Dr. Ahmet Vefik Alp (Mimar, Kentbilimci)
Çevre Bakanı Veysel Eroğlu'nun bu sözleri istemeyerek söylediğini düşünmek istiyoruz. Sanatçı olması da gerekmez, her vatandaşımız bu gibi konularda söz sahibi olmalıdır ve tepkisini dile getirmelidir. Tahmin ediyorum Sayın Bakan da gerekli mesajları daha sonraki beyanatlardan almıştır.

Şu anda koruma amaçlı uygulanan kaplama ve sağlamlaştırma işlemlerinin doğru yöntem olmadığını düşünüyorum. Ben arkeolog değilim ama, yapılacak farklı yöntemler de var.

Ayrıca sadece Allianoi için konuşmak istemiyorum. Öncelikle Allianoi, Zeugma, Hasankeyf gibi tarihi yerlerin önemini algılamamız lazım. Geçmişiyle bağlarını koparan milletler yok olmaya mahkumdur. Hafızasını kaybetmiş bir insan nasıl aciz duruma geliyorsa... Hangi kültür, hangi medeniyet olursa olsun, sınırlarımız içerisinde olan bu eski varlıkları en doğru yöntemlerle onları korumamız gerekiyor.

Proje, bir nevi baraj içinde baraj...

ANTİK KENTİ KURTARACAK PROJE
Her 3 yılda bir düzenlenen Dünya Mimarlık Triennali'nde 2006 yılında büyük ödülü yüzlerce proje arasından Jeco Tilev'in 'Seuthopolis' projesi kazandı. Antik varlıkların korunmasını sağlayan bu proje Bulgaristan'da Filibe'nin kuzeyinde yapılan Korpinka Barajı sonrası oluşan gölün altında kalan antik Odrissia devletinin başkenti Seuthes'in kurtarılmasıyla ilgili.

Esasında projenin fikri çok akıllıca; Bir nevi baraj içinde baraj yapılıyor. Gölün ortalarında antik kent sular altında kalıyor. Bu olay 1950 yılında oldu. Ancak şimdi bu proje hazırlandı. Burada amaç; suyun altında kalan antik kentin etrafına bir yeni dairesel baraj yapmak ve içindeki suyu boşaltarak, antik kenti kurutmak. Projeye göre gerekli restorasyon çalışmalarına da devam edilecek. Bir yandan da burada bir turizm merkezi oluşturulacak. Akşam olduğunda da çok güzel bir görüntü oluşacak. Bir taşla üç kuş vurmak buna denir. Birincisi baraj gölü yapılıyor, ikincisi antik kent kurtarılıyor, üçüncüsü ise bir turizm merkezi yaratılıyor.

Bulgaristan bu proje için fon arıyor. Bizim hesaplamalarımıza göre 80 milyon Euro'luk bir proje. bu proje için kesinlikle değer. Dünya üzerinde çeşitli vakıfların, bankaların, kuruluşların bu gibi projelere karşılıksız verilmek üzere biriktirdiği bir para var. Bu paranın miktarı büyük. 300-400 milyar dolar arasında olduğunu tahmin ediyoruz. Onlar böyle projeler arıyor ama bulamıyorlar. Türkiye, bu gibi doğru projelerle Allianoi, Zeugma, Hasankeyf için giderse bu fonlardan olumlu cevap alır. Bulgaristan da böyle bir fonun peşinde.

'Seuthopolis' projesi ile antik kente turistik bir işlev de kazandırılacak.

BİZ DAHA AVANTAJLIYIZ
Biz Allianoi'de çok daha avantajlıyız. Baraj henüz yapılmadığı antik kent sular altında değil. Başında, baraj gölü dolmadan kuruyken bu projeyi yapmak çok daha kolay ve daha az maliyetli. suyun içinde çalışmak daha zor ve pahalı. Belki biz Bulgaristan'ın önüne bile geçebiliriz.

Gerek Allianoi'de gerekse baraj gölü tehdidi altında olan diğer antik kentlerimizde bu projeyi uygulamak mümkün. Fikir her biri için geçerlidir. O bakımdan Sayın Bakan ile Tarkan'ın tartışmasına gerek yok. Akılcı projeler her zaman bulunabilir.

Benim tahminim 1 yıl içinde tamamlanabilir bir proje. Bildiğim kadarıyla baraj gölü tehdidi altında olup da eski antik yerleşimlerin kurtarılması için bundan daha akılcı bir proje yok. Bir tane Mısır'da gördüm. Ramses Tapınağı'nın olduğu tarihi kenti, tek tek işaretleyip başka bir yerde tekrar inşa etme yöntemi kullanarak kurtarmışlar. Ama bu her yer için uygulanabilir bir yöntem değil. Yere gömülmüş bir yerde bu çok zor. Bir kent olduğu yerde değerlidir. Yani taşıma tekniğinin, Allianoi, Hasankeyf, Zeugma için doğru yöntem olduğunu düşünmüyorum. Eğer Allianoi sular altında kalırsa bu antik kenti unutmak zorunda kalacağız.

ANLAMAK GERÇEKTEN ZOR
Nezih Başgelen (Arkeolog, yazar)
Allianoi'de gelinen süreci anlamak gerçekten zor. Eğer akılcı bir çözüm bulunamazsa bu benzersiz miras kaybedilecek, su altında kalacak.

Projenin maketinden iç görüntü.

Şu anda yapılan - koruma amaçlı uygulanan kaplama ve sağlamlaştırma işlemleri - tamamen çağdışı bir yöntem. Örneğin, Bulgaristan'ın kullanacağı 'Seuthopolis' projesi akıllı çözümlerden biri. Bulgaristan'dan imkanlar açısından daha iyi durumda olduğumuza göre bunu hayata geçirebiliriz. Bu iradeyi bugüne kadar gösteremedik. Bu önemli proje bakanlığa önerildi. Ama bir ses çıkmadı. Türkiye'de hiçbir öneriye cevap gelmiyor ki zaten.

70'lerdeki karar aynen devam ediyor. Orada bir ihale açılmış, baraj sonuçlandırılsın diye bekleniyor. Türkiye bütün tarafları bir araya toplayıp bir irade gösterebilir. Allianoi'deki kazılara devam edip buradaki antik kentin tamamını ortaya çıkarabilir. Baraj gölünden vazgeçebilir. Ama bu çok ütopik tabii ki.

Bu dünya mirasını suların altında bırakacak bir lüksümüz yok. Böyle bir şey yaparsak, Türkiye'nin geleceğini ipotek altına alırız.

YETKİ KARMAŞASI
Yaklaşık 10 yıldır Barajları İzleme Komitesi var. Amaç barajları engellemek değil, bunların ortak akılla hayata geçirilmesine vesile olmak. Projelerin doğru şekillendirilmesine yardımcı olmak. Arkeoloji, yatırımların önündeki kurumsal bir yapı değil. Züccaciye dükkanına girmiş fil gibi davranmayalım. Bir sorun da, bir alan söz konusu olduğu zaman devletin birçok birimi arasında yetki karmaşası ortaya çıkıyor.

Allianoi, kaplama ve sağlamlaştırma işlemleri ile korunmaya çalışılıyor ama...

Bir kere Allianoi'deki kurtarama kazıları bitmeden bir şey yapılmamalı. Yani ortada bir yaralı var. Bu yaralıyı kurtarmak önemli. Biz daha Alllianoi'nin 5'de 1'inin bile bilmiyoruz. Muhteşem şeyler ortaya çıkıyor. 'Seuthopolis' projesi hayata geçirilirse bir yandan kazılar da devam edebilir. Bunun iyice incelenmesi gerekiyor. Henüz, bakanlık tarafından toprağın altında neyin olduğu çalışması yapılmadı. Arkeolojiyi bu kadar destekleyen Kültür Bakanlığı'na Allianoi'deki tutumu yakışmıyor. Türkiye'nin bu dar sarmaldan çıkması gerekiyor. Yoksa bu önemli tarihi mirası kaybediyoruz, 600 baraj ise sırada bekliyor.

Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.