Haberler

Köşkler, Levantenlerin yaşam tarzını açıklıyor

Tarih: 8 Kasım 2010 Kaynak: Yeni Asır Yazan: Engin Tatlıbal
Kent ekonomisine büyük katkı sağlayan Levantenler'in oturdukları evler, bu toplumun nasıl bir yaşam sürdüğünü rahatlıkla anlamamızı sağlıyor. Yaşadıklar köşklerin birçoğunu hala Buca ve Bornova'da görmemiz mümkün

Forbes Ailesi'nin yaşadığı köşk Buca'da bulunuyor.
19. yüzyılın tamamına ve 20. yüzyılın 1922'ye kadar süren bölümüne "Levantenler Çağı" dememiz, Levanten toplumunun renkli yaşamı ve kent ekonomisindeki aktif rolüne dayanır. Bugün İzmir'in Bornova ve Buca başta olmak üzere Karşıyaka, Gaziemir ve Güzelyalı gibi semtlerinde Levanten mimari mirasının izlerini görmek mümkündür. Levantenlerin evleri, bu toplumun yaşam tarzını anlamamıza yardım eder.

REKTÖRLÜK OFİSİ
Çok sayıda ünlü Levanten ailesi içinden eski ve köklü birkaçını sayacak olursak, söze Whittal Ailesi ile başlamak uygun olur. Whittal Ailesi İzmir'in en önemli Levanten ailelerinden biriydi. İstanbul Moda ve İzmir Bornova'daki Whittal köşkleri, yıllarca ailenin ikametgahı oldular. Bornova'daki Whittal Köşkü, günümüzde Ege Üniversitesi'nin rektörlük ofisi olarak kullanılmaktadır. Rektörlüğün biraz ardındaki kilise de St. Mary's Magdaleine Kilisesi adını taşımaktadır ve yine Whittal'ler tarafından yaptırılmıştır.

YAPILAR MÜKEMMEL
Peterson Ailesi, Levantenler çağının bir diğer ünlü ailesiydi. Petersonlar'ın Bornova'da bulunan ve günümüzde hala Peterson Köşkü adıyla anılan ikametgahları, İzmir Levantenlerinin inşa ettikleri en mükemmel yapılardan biriydi. De Jongh Ailesi de ünlü İzmirli Levanten ailelerindendi. Ailenin Buca'daki köşkü meşhurdur. Hollanda asıllı Van Lennep'ler de özellikle 19. yüzyılda İzmir'de önde gelen Levanten ailelerdendiler. Van Lenneplerin ikametgahı, Seydiköy'deki (Gaziemir) Van Lennep Köşkü idi. Forbes Ailesi'nin köşkü ise, Buca'dadır. Restorasyon geçiren muhteşem evin sahibi olan aile, meyankökü ticareti ile uğraşıyordu. Aile, 1920'lerde Atina'ya göç etti. Köşkte ise 1940'larda Whittallerden Albert ve Agnes Whittal yaşadı.

EVLİLİK DURUMLARI
Levanten erkeklerinin çoğu kez Rum ve Ermeni kızlarıyla evlendikleri oluyordu. Bununla birlikte bu tür evlilikler, Protestan Levantenlerde görülen bir durumdu. Zira Katolik, Rum-Ortodoks ve Ermeni-Gregoryen dinadamları, bu evliliklere şiddetle karşı çıkmaktaydılar. Rauf Beyru Hoca, "Chi vuol far la sua rovina prende la moglie Levantina" şeklinde bir ifadeden söz eder. Bu İtalyanca ifade, 19. yüzyılda İzmir'de yaşayan insanlar arasında yerleşmiş ve neredeyse bir atasözü haline gelmişti. Anlamı, "Mahvolmak istiyorsan, bir Levanten hanım ile evleneceksin" gibi birşeydi.

BEKAR HANIM FAZLA
Beyru'nun İngiltere ve Fransa'daki araştırmaları, İzmir'deki Levanten ailelerinde evlenme çağında ya da bu çağı aşmış bekar hanımların sayısının oldukça fazla olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle 19. yüzyılda Avrupa asıllı erkekler, evlenmek için genellikle Rum kızlarını ya da ailesi fazlaca büyük ve geniş olmayan kızları tercih etmeye başladılar. Bunun nedeni, evlenilecek bir Levanten hanımın en az bir kız kardeşinin de kendileriyle birlikte yaşayacak olmasıydı. Ayrıca damat bey, ailede dul kalan hanımlara da bakmak zorunda kalacaktı. Bu gibi unsurların bir sonucu olarak zamanla Levanten toplumunda "evde kalmalar" arttı.

KÜÇÜK BİR KRAL
Konsolosların durumu ise, bir diğer ilgi çekici nokta. Konsolos, İzmir'de ait olduğu ülke toplumunun adeta "başkanı" gibiydi. İzmir'de bulunan ve batı Avrupa ülkelerinden birini temsil eden bir konsolos, taşıdığı yetkiler ve sahip olduğu saygınlık ile adeta küçük bir kraldı. Kapitülasyonlar gereği uygulanan, Osmanlı ülkesindeki Frenkler arasında çıkacak anlaşmazlıkların ilgili konsolosun yargıçlığında çözülmesi yöntemi, 19. yüzyıla gelindiğinde diğer bazı geniş yetkilerin de eklenmesiyle, konsolosları bir nevi "koloni başkanı" durumuna sokmuştu. Bir konsolosun İzmir valisini ziyareti ve valinin iade-i ziyareti, gösterişin abartılı boyutlara çıkarak anlamsızlaştığı birer merasime dönüşürdü.

KAYNAŞMIŞ AİLE
1850 yılında İzmir'de yirmi farklı ulustan tüccarlar faaliyet göstermekte ve bu yirmi ulusun onyedisinin şehirde konsolosluğu bulunmaktaydı. Geleneksel olarak Fransız konsolosu, saygınlık açısından diğer konsoloslara göre daha üst bir konumda bulunuyordu. Zira 16. yüzyıla uzanan kapitülasyonlar tarihinde, İzmir'de diplomatik misyonu bulunmayan ülkelerin tüccarları, Fransız konsolosunun himayesi altında olurlardı. Bahsettiğimiz üzere İzmir'de yaşamlarını sürdüren Levanten aileleri, genellikle oldukça geniş yapıda ailelerdi. Değişik etnik kökenlerden gelen birçok aile, evlilikler yoluyla birbirine bağlanmış ve hatta karışmıştı. Rauf Beyru Hoca'nın, "19. Yüzyılda İzmir'de Yaşam" adlı kapsamlı çalışmasında aktardığı bir bilgi, İzmirli Levanten ailelerin ne denli geniş ve kaynaşmış olduklarına güzel bir örnektir. Buna göre İzmirli Levanten Van Lennep ailesinin bireylerinden Richard Van Lennep, Hollanda'nın İzmir konsolosu iken, aynı aileden Charles Van Lennep, yine İzmir'de İsveç ve Norveç konsolosuydu.

Micaleff Ailesi zeytinyağı sektöründe
Malta'dan 19. yüzyılda İzmir'e geldiği belirtilen Micaleff Ailesi, ağırlıklı olarak zeytinyağı sektöründe çalışıyor. Şirketin başındaki Noel Micaleff'in büyük dedesi Carmeno Micaleff'in, İngiliz donanmasının gida gereksinimlerini karşılayan bir işadamı olduğu ifade ediliyor. Türkiye'nin ilk riviera tipi zeytinyağını da Micaleff Ailesi'nin ürettiği biliniyor.

Giraud Ailesi tekstil sektöründe
Fransa'nın Nice kentinden 1742 yılında İzmir'e gelip yerleşen Giraud Ailesi'nin tekstil sektöründe yatırımları bulunuyor. Herve Giraud, İzmir Pamuk Mensucat, İzmir Basma Sanayii gibi dev sanayi tesislerinde üretim ve ihracatı sürdürüyor.

Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.