Ödül alanlar
2010 Büyük Jürisi tarafından seçilen beş proje:
• Wadi Hanife Sulak Arazisi, Riyad, Suudi Arabistan
• Tunus Hipermerkezinin Canlandırılması, Tunus
• Madinat Al-Zahra Müzesi, Cordoba, İspanya
• İpekyol Tekstil Fabrikası, Edirne, Türkiye
• Köprü Okul, Xiashi, Fujian, Çin, oldu.
Profesör Oleg Grabar'a ödülü sunulurken
Ödül töreninde Ağa Han, Profesör Oleg Grabar'a yaşam boyu İslam Sanatı ve Mimarlığı alanına olan katkılarının takdiri olarak Başkanın Ödülü'nü de verildi. Başkanın Ödülü, Büyük Jüri'nin değerlendirme kapsamı dışında kalan başarıları onurlandırmak ve seçkin mimar ve akademisyenlerin yaşam boyu başarılarını tanımak üzere başlatıldı. Bu ödül, daha önce sadece üç etkinlikte sunuldu.
Ağa Han ödül töreninde konuşma yaparken
Kazanan projeler, Büyük Jüri tarafından 2010 Mayıs ayında açıklanan ve 19 projeyi kapsayan kısa listeden seçildi. 2010 Ödülü için değerlendirilmek üzere toplam 401 proje sunuldu. Büyük Jüri açıklamasında, projeleri seçerken merkezdeki kaygılarının kimlik ve çoğulluk konuları ve bunların giderek küreselleşen bir dünyadaki kesişimleri olduğunu belirtti. Kazanan projelerdeki cömert ve çoğulcu bakışa ve hem Müslümanların çoğunlukta olduğu yerlerde hem de azınlıkta oldukları toplumlardaki yapılı çevre kalitesinin yükselmesinde oynadıkları dönüştürücü role dikkat çekti.
2010 Ödülü Seçici Kurulu
Ödül, Ağa Han tarafından görevlendirilen bir Seçici Kurul tarafından yönetiliyor. Seçici Kurul'un bu dönemki üyeleri aşağıdaki isimlerden oluşuyordu:
- Ağa Han (Başkan)
- Mohammad al-Asad (Kurucu & Başkan, Yapılı Çevre Çalışmaları Merkezi, Ürdün)
- Homi K. Bhabba (Beşeri Bilimler Merkezi Yöneticisi, Harvard Üniversitesi, ABD)
- Norman Foster (Kurucu ve Başkan, Foster and Partners, Birleşik Krallık)
- Glenn Lowry (Direktör, Modern Sanat Müzesi, New York, ABD)
- Rahul Mehrotra (Yönetici, RMA Mimarlık, Hindistan)
- Mohsen Mostafavi (Tasarım Yüksek Lisans Okulu Dekanı, Harvard Üniversitesi, ABD)
- Farshid Moussavi (Partner, Yabancı Ofis Mimarları, Birleşik Krallık)
- Han Tümertekin (Yönetici, Mimarlar Tasarim Danismanlik Ltd, Türkiye)
- Farrokh Derakhshani Ödül'ün Direktörü.
Kazanan Projeler
Kazanan 5 proje, mimarları, yatırımcıları ve jüri değerlendirme açıklamaları şu şekilde:
Wadi Hanifa Sulak Arazisi
Riyad, Suudi Arabistan
Plancılar: Moriyama & Teshima Plancılık Limited & Buro Happold ortak girişimi
İşveren: Arriyadh Geliştirme Yüksek Kurulu/Arriyadh Geliştirme Müdürlüğü
Proje Açıklaması
Suudi Arabistan Krallığı'nın Najd Platosu'nun ortasında konumlanmış olan Wadi Hanifa (veya Hanifa Vadisi) 4000 kilometre karelik bir alan için doğal bir su drenaj kanalı ve bulunduğu kurak bölge için eşsiz bir coğrafi öge olarak Riyad'a yakın en uzun ve en önemli vadidir. Yakın zamana kadar, vadinin birçok kısmı agresif ve çevresel olarak tahrip edici bir tutumla istismar edilmiştir. Wadi'nin kaynakları ve çevresinde yaşayan insanlar arasındaki dengeyi iyileştirebilmek çabasıyla Arriyadh Geliştirme Müdürlüğü geniş kapsamlı bir strateji oluşturarak; Wadi Hanifa'yı çevresel, rekreasyonel ve turistik bir kaynak olarak restore etmek ve geliştirmek için bir iş programı uygulamıştır. Şu ana kadar proje işleri; peyzajın tanıtılması, doğal çevrenin korunumu, Riyad halkı için rekreasyonel alanlar yaratılması, vadideki tarım alanının iyileştirilmesi ile kırsal ve kentsel alanlarda yaşayanlara ekstra su kaynakları sağlayacak olan çevreye duyarlı bir atıksu arıtım tesisinin yapılmasını kapsamaktadır.
Jüri Değerlendirmesi
Bu proje müslüman dünyasının birçok şehrindeki kamusal alanların istimlaka ve toplumu kaynaklarından mahrum bırakan diğer pratiklere kurban gitmesine tanık olan hızlı kentsel gelişim gelgitini tersine çevirmektedir. Bu durum istisnasız olarak her seferinde çevresel değerler ve hassas ekosistemler pahasına gerçekleşmektedir.
Wadi Hanifa Sulak Arazisi projesi anlamlı bir ekolojik kentsel gelişim alternatifi teşkil etmektedir. Kentleşme sürecinde tehlikeli bir çöp sahası haline gelmiş - başkentin yüzünde bir yara olan - doğal bir fenomenin nasıl sosyal değerlere karşı duyarlı bir planlama ve altyapı bazlı yaratıcı peyzaj çözümleri ile
dönüştürülebildiğini göstermektedir. Ödül projenin sürdürebilir bir çevre oluşturmadaki vizyonu ve istikrarının takdiri olarak verilmiştir. Peyzajı ekolojik bir altyapı olarak kullanarak, proje, doğal sistemlerinin kapasitesini kirli suyu temizlemek, sele sebep veren doğal kuvvetleri ıslah etmek, biyoçeşitlilik için habitatlar sağlamak ve rekreasyon, eğitim ve estetik amaçlı deneyimlere olanak yaratmayı da içine alan birçok hizmeti sağlayabilmesi için iyileştirmiş ve geliştirmiştir.
Tunus Hipermerkezi Canlandırma Projesi
Tunus, Tunus
Mimar: Association de Sauvegarde de la Médina de Tunis
İşveren: Tunus Belediyesi
Proje Açıklaması
Kuzey Afrika şehirlerinin 19. ve erken 20. yüzyıldan mimari mirası, Akdeniz'in kuzey ve güneyi arasındaki önemli bir kültür alışverişine işaret etmektir. Bu miras çoğunlukla eski medinalara (Bir Kuzey Afrika şehrinin Avrupalı olmayan kısmı) yakındır ve bu bölgedeki tarihi merkezlerin canlandırılması uğraşında sıkça ihmal edilmektedir. Tunus'un Fransız himayesinde olduğu dönemde inşa edilen, Ville Nouvelle bölgesi eski medina kent dokusundan, şehrin karakterini değiştiren grid bir plana geçiş yapmıştır. Association de Sauvegarde de la Médina de Tunis (ASM) tarafından tasarlanan ve hayata geçirilen canlandırma planı, Bourguiba ve Fransa Caddeleri etrafındaki kamusal alanları yeniden yapılandırarak onları başlıca yaya yolları haline getirmiştir. Tunus Belediye Tiyatrosu, Merkez Çarşısı, Eski İdari Mahkemesi ve Saray Tiyatrosu gibi önemli yapıları da listeleyip, restore ederek tekrar kullanıma açılmalarını sağlamıştır. ASM halen aktif olarak, koruma projeleri üstlenmek isteyen kamu ve özel sektörde çalışan kurum ya da kişilere, genel bir kalite düzeyini temini ve hissedarların hedeflerinin karşılanabilmesi için rehberlik etmeye devam etmektedir.
Jüri Değerlendirmesi
Tunus hipermerkezi (Hipermerkez, şehir merkezinde ekonomik, kültürel, sosyal vb birçok fonksiyonu barındıran, şehir merkezinin merkezi olarak tanımlanabilecek bölgedir.) Bab B'Har bölgesinde yer alan geç ondokuz ve erken yirminci yüzyıl yapılı mirasının canlandırılması, İslam dünyasının yakın tarihi ve özellikle sömürge döneminin kültür vasiyetine dair anlayışımızı değiştirmemize katkıda bulunan önemli ve ilham verici bir proje olmuştur. Association de Sauvegarde de la Médina de Tunis (ASM)'nin başarısı, birçok Müslüman şehrinde ihmal ve tahrip edilen, bu dönemin önemli yapıları ve cephelerini korumasında ve onları hırslı, eklektik bir ekonomik yenilenme programının katalizörü olarak kullanmasında yatar. Proje sadece refah ve canlı bir alan yaratmakla kalmamış, aynı zamanda sömürge döneminin üstünü örtmeden Tunus'un yakın tarihine dair daha zengin ve incelikli bir anlayışı beslemiştir. ASM gibi alçakgönüllü şartlara sahip, işine tutkuyla bağlı bir organizasyonun, eski şehir merkezinde daha önce yaptığı koruma projesinden elde edilen teknik bilgiyi Hipermerkeze aktarma süreci de aynı şekilde etkileyicidir. Bölgedeki mevcut işletmelerin bu canlandırma projesinden fayda sağlayabilmeleri ve sürecin sürdürülebilir olmasını temin edebilmek için yerel halkla proje boyunca iletişim içerisinde olunmuştur. Bu çabalar, projenin yenilikçi finansmanında ve restorasyon işlerini üstlenen yerel ustaların eğitilmesinde yansımalarını bulmuştur. Sömürge dönemi boyunca birçok Müslüman ülke, çoğunlukla radikal fikirler üzerinde çalışan Avrupalı genç mimarlar için, modernist deneyselliğin odak noktaları olmuşlardır. Tunus Hipermerkezi canlandırma projesinin duyarlılığı ve hırsı, günümüzde nasıl aynı Müslüman ülkelerin modern mirası korumakta eşit derecede yenilikçi ve etkili bir rol oynayabildiğini göstermektedir.
Madinat al-Zahra Müzesi
Cordoba, İspanya
Mimar: Nieto Sobejano Mimarlık S.L.P, Fuensanta Nieto & Enrique Sobejano
İşveren: Junta de Andalucía, Consejería de Cultura
Proje Açıklaması
The 10. yüzyıl saray şehri Madinat al-Zahra en önemli erken İslami arkeolojik sahalardan biri, Batı Avrupa'daki ise en kapsamlısı olarak kabul edilmektedir. Sahadaki kazılar halen sürmektedir. Müze, araziyi değerlendirmek ve arkeolojik bulguları sergilemek için olduğu kadar bir eğitim ve araştırma merkezi ve arkeolojik takımın merkez bürosu olarak hizmet vermek için de tasarlanmıştır. Mimarlık ofisi Nieto Sobejano tarafından hazırlanan sade ve incelikli bir tasarım olarak, müze kompleksi kusursuz bir şekilde araziye ve kendisini çevreleyen çiftlik alanına uyum sağlamıştır - duvarların oluşturduğu dikdörtgenler, teraslar ve ekilen bitkiler, beraber bakıldığında, bir yapıdan çok peyzajı ndırmaktadır. Mimarlar müze topraktan açığa çıkarılmayı beklermişcesine, kazı sonucu ortaya çıkarılmış üç yapının zemin kat planlarını tasarımın başlangıç noktası olarak almışlardır. Müzede ziyaretçiler bir sıra örtülü alan ve boşluklardan yönlendirilmektedir. Başlıca kamusal fonksiyonlar, arkeolojik alanda ve Cordoba'nın eski şehir bölgesinde bulunan bir formdan yola çıkarak, geniş bir terası çevreleyen üstü kapalı ve arkadlı bir yola dizilmiştir. Diğer iki avlu da sırasıyla araştırma merkezini ve dış sergi alanını tanımlamaktadır. Sınırlandırılmış malzeme seçimi ve sade detaylar; dökme beton duvarlar, iroko ağacı giydirilmiş iç duvarlar ve avlular için kireçtaşı kaplama; grenli muhafaza duvarları ve arkeolojik alanın geçici strüktürlerine çağrışım yapmak üzere planlanmıştır.
Jüri Değerlendirmesi
The Madinat al-Zahra Müzesi müzecilik ve arkeoloji arasındaki ilişkinin benzersiz bir kutlamasıdır. Kendisini, tarihi mirasın organik olarak bağlı bulunduğu arazide açığa çıkmasına hizmet eden bir yapı olarak algılayarak, müze uyumlu ve mütevazi bir şekilde peyzajla bütünleşmiştir. Bu tevazu yapının temsil ettiği, zamanımız için özellikle önemli olan etkili mesajı daha da güçlendirmektedir. Madinat al- Zahra Müzesi topraktan çıktığı ve onunla bütünleşik durmayı sürdürdüğünden, İspanya ve Avrupa'ya özgü olmuş/olan bir İslami kültür ruhunu, toprağından, bölgenin birçok kökünün birinden yayılarak son derece etkili mimari bir anlatımla sunmaktadır. Madinat al-Zahra Müzesi, Endülüs kelimesinin çağrıştırdığı convivencia kavramının bir sembolü olarak; Cordoba'nın sadece geçmişten ibaret olmadığının kanıtı olmayı üstlenmektedir.
İpekyol Tekstil Fabrikası
Edirne, Türkiye
Mimar: Emre Arolat Mimarlık
İşveren: İpekyol Giyim Sanayi
Proje Açıklaması
Yüksek kaliteli kumaş üreticisi olan işvereni için özel olarak tasarlanmış bir tesis olarak, İpekyol Fabrikası, üretim hedefleri ile çalışanların mutluluğunu birleştiren mekansal bir strateji geliştirerek mimar ve işveren arasındaki başarılı bir işbirliği örneğini temsil eder. Ana tasarım kararları arazinin tamamının kullanılmasını sağlayan U şeklindeki form kadar yerel malzemeler, azaltılmış enerji tüketimi ve geliştirilmiş ısıl performans üzerinde de odaklanmıştır. Mimar ön ve arka kısım arasındaki hiyerarşileri yıkarak, yönetim ve üretim alanlarını bir çatı altında birleştiren tekil, büyük bir strüktür kurgulamıştır. Yapının formu işlevini yansıtmakta, U formu ilk aşamadan paketlemeye ve giysilerin gönderimine kadar olan üretim sürecinin ihtiyaçlarına cevap vermektedir. Camla kaplı olan Güney cephesi, beş adet iç avlu ile birlikte bahçeler ve ışık kuyuları her kullanıcıya doğal ışık ve peyzajla bağlantı imkanı vermesinin yanı sıra, işçiler için rekreasyonel alanlar da sağlamaktadırlar.
Jüri Değerlendirmesi
The İpekyol Tekstil Fabrikası'nın yaratıcı tasarımı ve mühendisliği, verimli ve keyifli bir çalışma ortamı sağlaması açısından, fabrikayı tüm sanayi kolları, özellikle de bu niteliklerin nadiren bulunduğu Tekstil sektörü için bir rol model yapmaktadır. Yapı işverenin ticari menfaatine dönük olarak, işlevsel verimliliği hümanizm ile birleştirmektedir. Çoğunlukla yerel malzemelerden inşa edilmiş olarak, arsasına hafifçe oturmaktadır. Yüksek tavanları ve iç avluları günışığı alımını ve doğal havalandırmayı maksimize ederek, enerji tüketimini azaltması ve ısıl performansı iyileştirmesinin yanında, çalışma alanlarını da daha keyifli bir hale getirmektedir. Su çatıdan toplanmakta ve yerel hatta boşaltılmaktadır, fakat ileride fabrika tarafından yeniden kullanılmak üzere geri dönüşümü sağlanabilir. İç haberleşmeyi ve takım ruhunu teşvik etmek üzere, üretim ve yönetim kısımları aynı binada ve birbirini görecek şekilde konumlandırılmıştır.
Müslüman dünyasının hızlı bir şekilde sanayileştiği ve Türkiye dahil olmak üzere birçok ülkenin artan işçilik maliyetlerini karşılayabilecek daha yüksek kalitede ürünler geliştirme
ihtiyacında olduğu bir zamanda, İpekyol Tekstil Fabrikası akıllıca bir tasarımın daha yüksek üretkenlik ve kar oranları sağlayabilmesinin yanı sıra nasıl yinelenebilir bir plana sahip, daha temiz ve verimli bir çalışma alanı yaratabildiğini göstermektedir.
Köprü Okul
Xiashi, Fujian Bölgesi, Çin
Mimar: Li Xiaodong Atölyesi
İşveren: Xiashi Köyü
Proje Açıklaması
"Köprü Okul" ortasından geçen küçük nehrin her iki yanına da uzanan küçük Xiashi köyü'nün iki yakasını birleştirmektedir. Strüktür nehri geçen ve aralarında kalan alanda da okula dair fonksiyonları barındıran iki çelik makastan oluşturulmuştur. Köy halkının kullanması için strüktüre asılı ve okulun altından altından geçen bir de bir yaya köprüsü mevcuttur. Tasarımında küçük ve modern olup bölgenin geleneksel yapı diline referans vermemesine karşın, okul canlılığını yitirmekte olan bir köyün fiziksel ve spiritüel merkezi olmuştur. Bulunduğu çevreye yerleştirilme şekliyle, Köprü Okul merkezi ve sosyal bir alan sağlayarak köy bir araya getirmektedir. Okul müdürü ve köy sorumlusu ile geliştirilen ve projenin sadece ilkokulun değil, köyün ihtiyaçlarına cevap vermesine dönük sosyal tutum, projenin başında alınmış bir karardır. Halka açık kütüphane iki sınıfı ve sınıf çıkışlarını ayırmakta ve okulun iki çıkışı yapının her iki ucunda da, dış mekandaki kamusal alanlarla bütünleşik açık platformlar yaratarak dışarıya açılabilmektedir. Kuzey tarafındaki platform, arka plan olarak toulou ile birlikte, performanslar için kullanılabilir. Sonuç, mimarlığını sosyal sürdürülebilirlikle birleştirerek yöre halkını başarılı bir şekilde canlandıran bir proje olmuştur.
Jüri Değerlendirmesi
Mimar Li Xiadong, içinden nehir geçen küçük bir köy için ufak bir okul yapması istendiğinde, aklında okulu nehrin iki tarafında da iki antik toulou - geleneksel kale benzeri, dairesel strüktürler - bulunan yeni bir köprüye koyma fikri vardı. Son derece modern olan strüktür sadece başarılı bir şekilde peyzaja karışmakla kalmayıp, aynı zamanda nehir üzerinde süzülen hafif, lineer bir heykel olarak iki masif formlu tarihi yapıya eşlik etmeyi başarmıştır.
Okulu altından suların aktığı bir köprüye yerleştirerek, mimar bir çocuğun öğrenebileceği en önemli dersi vermektedir: hayat sürekli bir değişim içindedir, bir saniyesi bile bir sonrakine benzer değildir. Strüktürün hafifliği ve neşeliliği ve sanki bulunduğu çevrede hep varolmuşcasına doğallığı, onu büyük bir oyuncak gibi kullanan çocukları cezbetmektedir. Bu nitelikler ve çocukların hissettiği güvenlik duygusu, hepsi projenin konseptinden en küçük fiziksel detaylarına kadar yapılan mimarlığın kusursuzluğundan ileri gelmektedir. Köprü Okul birçok katmanda birlik sağlamayı başarmıştır: geçmiş ve şimdi arasındaki geçici birlik, geleneksel ve modern arasındaki resmi birlik, nehrin iki kenarı arasındaki mekansal birlik, eski rakip topluluklar arasındaki sosyal birlik ve gelecek ile olan birlik.