Kopenhag'a yapılacak caminin mimarlarından Bjarke Ingels: "Buraya cami yapılmasına politikacılar bundan yaklaşık 10 yıl önce karar vermişti. Biz de altı aydır üzerinde çalışıyoruz. Projenin açıklanmasının karikatür krizine denk gelmesi sadece bir tesadüf"

Dünya Hz. Muhammed karikatürlerini tartışırken Danimarka'dan bir haber geldi. Başkent Kopenhag'a yapılacak cami projesi hızlandırılmıştı. "Müslümanların gönlünü almaya çalışıyorlar herhalde" diye düşünülürken işin aslını projeyi hazırlayan mimarlar Bjarke Ingels ve Ole Schroder'den öğrenmeye karar verdik.
Ingels ve Schroder, The Battery adını verdikleri projenin karikatürlerden çok daha önce ortaya çıktığını ve yaklaşık altı aydır bu işle ilgilendiklerini söylüyor.

The Battery, Kopenhag'ın merkezine beş dakika uzaklıkta. Kopenhag Üniversitesi'ne komşu, parlamento binasına çok yakın. Sadece bir camii değil; yüksek konutlar, alışveriş, spor ve kültür merkezlerinden oluşan 125 bin metrekarelik bir "mini şehir".

Ingels ve Schroder, içinde bir kilise bulunan Frederikksen isimli büyük yerleşim merkezinden etkilenerek bu fikri oluşturmuş. "Kopenhag'da bir camiyi çevreleyen büyük bir site yapmak istiyoruz. Böylece cami bu yeni semtin simgesi haline gelecek" diyorlar. Genç mimarlar son onayı aldıktan sonra yaklaşık bir yıl içinde inşaatına başlanması düşünülen site ve caminin üç ile dört yıl içinde hizmete girmesini ümit ediyor. Sorularımızı yanıtlayan Ingels, "Kopenhag eğer çokkültürlü bir Avrupa başkenti olmak istiyorsa bir camiye de sahip olması şart" diyor.

Caminin yapılmasına ne zaman karar verildi?
Politikacılar bu alana bir cami yapılmasına yıllar önce karar vermişti zaten. Biz bundan altı ay önce işin içine girdik. Müşterimiz bu alanı satın alıp cami yaptırmak istediğini söyledi.

Müşteriniz kim?
Danimarkalı yatırımcılardan oluşan Njalsgade K/S konsorsiyumu. Karol Marcinkowski, Kurt Thorsen ve Vibeke Windelov'dan oluşuyor. Finansmanı onlar sağlıyor.

Yayımlanan Hz. Muhammed karikatürlerinden sonra cami projesine hız verildi mi?
Hayır. Bu istek yaklaşık 10 yıl önce politikacılardan gelmişti. Ayrıca Kopenhag'ın planında da yer aldı. Altı aydır çalışıyoruz. Maketi 9 Şubat'ta sergilemeye daha önceden karar vermiştik ama Hz. Muhammed karikatürleriyle aynı zamana denk geldiği için doğal olarak çok dikkat çekti ve böyle düşünüldü. İslam dünyası Danimarkalıların Müslümanlara karşı düşmanca tavır takındığını düşünüyor. Ama İslam kültürünü çok hoş karşılayan çok sayıda Danimarkalı var. Ve biz, Müslümanları Danimarka toplumunun ayrılmaz bir bütünü olarak görüyoruz.

Duvarlarından ışık süzülüyor
Bu proje için seçilmiş olmanızın nedenleri nedir?
Genç ve ilerici bir ekip olduğumuz için bize geldiklerini sanıyorum. Bizim modern bir şehir sitesini tasarlayacak kadar yaratıcı olduğumuzu düşünmüş olabilirler. Dini bir yapıyı yeni bir şehir sitesinin içine iyi entegre edebileceğimizi düşündüler herhalde.

Nasıl bir cami tasarladınız?
48 metre yüksekliğinde ve beş bin metrekare alana yayılıyor. Caminin akıyormuş hissini uyandıran bir hacmi var. Kıvrılarak Mekke'ye doğru dönüyor. Neredeyse yerden başlayan yatay yüzeyler arasından içeriye ışık giriyor. Böylece beş vakit namazda caminin içindeki ışıklar değişiyor. Geceleri ise içerideki ışık dışarı süzülüyor. Böylece bu yeni merkezin ortasında muazzam büyüklükte bir lamba gibi duruyor. Cami, şehrin bu kısmında oturanlar için belirleyici bir yapı olacak. Siteyi oluşturan tüm yapılar birer dağa benziyor. Cami de bunlardan biri. Caminin dışında merdivenlerle inilen bir alan var. Burada namaz da kılınabilir, güzel havalarda toplantılar yapılabilir veya pazar kurulabilir.

Çok modern bir cami tasarımı değil mi?
Geleneksel Arap mimarisindeki camiler daha sıcak, ekvator iklimine göre yapılıyor. Bizse İskandinav iklimine uygun yeni bir caminin daha ilginç olabileceğini düşündük. Camiyi hangi Müslüman cemaatinin kullanacağı ve imam belirlendikten sonra cemaatle birlikte hareket edip iç tasarımı onlarla birlikte yapacağız. Böylece onların istekleri doğrultusunda bir yapı ortaya çıkacak.

"Soğuk iklimlere uygun bir cami"
Daha önceden bir cami veya dini bir yapı inşa ettiniz mi?
Hayır, bu ilk olacak.

Bu caminin projesi için nasıl hazırlandınız?
Barselona'da mimari okurken oradaki İslam eserlerini yakından inceleme fırsatı bulmuştum zaten. Öğrencilik yıllarımda bilhassa Cordoba'daki La Mezquita olarak bilinen camiden çok etkilenmiştim. Müşterimiz bize geldikten sonra da İslam mimarisi ve camiler üzerine araştırmalar yaptık.

İslam mimarisinden etkilendiniz mi?
Elbette. Ayrıca İslam mimarisinde kullanılan desenlerden de çok etkilendik. Güneş ışıklarının geometrik desenlerden içeri süzülmesi ve oluşan gölgeler çok hoşumuza gitti. İskandinavya'da kuzey iklimi hakim olduğu için hava oldukça soğuk ve güneş ışınları da çok ısıtmıyor. Arap ülkelerinde yapılar güneşten kaçmak, korunmak üzere tasarlanırken burada asıl amaç güneşten olabildiğince faydalanmak. Farklı nedenlerden dolayı ışığa karşı benzer bir ilgimiz var. Bu yüzden İslam mimarisinin İskandinav iklimine uygun bir örneğini yapmaya çalışıyoruz.

Bu camiyi özel yapan nedir?
En önemlisi, Kopenhag'a yapılacak ilk cami olması. İslam kültürünün Kopenhag'ın siluetine ve kalbine fiziksel olarak entegre olacak olması da çok önemli. Kopenhag şehrinin simgesi, suyu temsil eden dalgaların üzerinde yükselen üç kule ve kulelerin üzerinde iki yıldız ile yarım bir aydır. Çok eski bir semboldür bu ama bizim yorumumuza göre ay ve yıldızlar Kopenhag'ın çokkültürlü bir şehir olması gerektiğini öngörüyor. Cami tamamlandığında, Kopenhag bu simgenin gereklerini tamamen yerine getirmiş olacak.

Nasıl tepkiler alıyorsunuz?
Politik tepkiler de mimari eleştiriler de çok olumlu. Ama henüz Müslümanlardan direkt bir tepki almadık.

"Karikatürler Danimarkalıların genelinin fikrini yansıtmıyor"
Sizce bu proje karikatürleri unutturacak mı?
Bu projenin karikatürlerle ilgisi yok, tamamen bağımsız ve yıllardır üzerinde düşünülen bir proje bu. Danimarka'daki çoğu kişiye göre Müslümanlar, modern Danimarka'nın ayrılmaz bir bütünü. Biz İslam kültürünün ve dolayısıyla bir caminin günlük hayatımızda yer almasını istiyoruz. Çok yakında bir cami yapılacak olması da bunun bir sembolü zaten. Kopenhag 100 yıl önceki Kopenhag değil. Artık global bir dünyada yaşıyoruz. Kopenhag da bunun bir parçası. Birbirinden farklı çok sayıda kültür bir arada yaşıyor. Karikatürlerin Danimarkalıların genelinin fikrini yansıtmadığına da emin olabilirsiniz bu yüzden.

Neden gerçekleştirilemedi?
Bu alan çok uzun zamandır satılıktı. Çok sayıda plan yapıldı ama farklı nedenlerden dolayı gerçekleştirilemedi. Bizim bu projeyi daha önce açıklamamamızın nedeni ise tamamen hazır olduktan sonra çıkmak istememizdi.

Müslüman dünyasının karikatürlere gösterdiği tepkiler hakkında neler düşünüyorsunuz? Abartılı buluyor musunuz?
Müslümanların bundan rahatsız olmasını çok iyi anlıyorum. Ve bu tepkiler de Batı ile Müslüman dünyası arasında kesinlikle daha çok diyaloğa ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor. Cami yapmak gibi projelerin diyaloğu ve etkileşimi artıracağını düşünüyorum. Bu yüzden Kopenhag'da yapılacak bir caminin Müslümanlar ve Hıristiyanların ilişkileri açısından olumlu bir rol oynayacağını düşünüyorum.

Türk mimarlar nasıl yorumladı?
"Çevresindeki binaları etkileyecek bir yapı"
Doğan Hasol (Mimar)
Proje henüz başlangıç aşamasında. Daha çok pişirilmesi lazım. Genel olarak ilginç ve belli ki bölgeyi etkileyecek bir yapı. Caminin mimarisine önem verildiği de belli. Hatta çevrede bulunan binaları etkisi altına alacak bir yapı bu. Ancak plan ve kesitleri ortada olmadığı için anlaşılması ve eleştirilmesi kolay değil.

"Cami için yeni bir form aranması olumlu bir yaklaşım"
Doğan Tekeli (Yüksek mimar-mühendis)
Proje henüz ön tasarımda gibi görünüyor. Bununla beraber bu ön tasarımda dahi cami için yepyeni bir form amaçlanmış. Tabii ki bu ön tasarım uygulamaya dönüşünceye kadar çok değişebilir. Cami için yepyeni bir form aranması bile olumlu bir yaklaşım. Dini mekanların yeni ve farklı yorumlarını çağdaş kiliselerde görüyoruz. Mesele, Müslümanların kendilerini Allah'a yakın hissedecekleri çağdaş mekanlar tasarlamak. Projenin daha ileriki aşamalarını görebilirsek daha sağlıklı yorumlar yapabiliriz.

"Şehir mimarı tarafından tasvip göreceğinden şüpheliyim"
Erkut Şahinbaş (Mimar)
Danimarka'nın Kopenhag şehrinde yapılması düşünülen caminin ilk perspektiflerinden edindiğim intiba daha proje üzerinde epey çalışılması gerektiği doğrultusunda. Köklü mimari geleneklere sahip ve özellikle sadeliğin ön plana çıkartıldığı Danimarka mimarisinde, Kopenhag şehrinin o bölgesinde böyle bir yapının bu projenin şehir mimarı tarafından tasvip göreceğinden şüpheliyim. Proje inşa edilirse muhakkak köklü değişikliklere uğrayabileceğinden, bu aşamada fazla bir şey söyleyemeyeceğim.