Yapı Kanun Tasarısı Taslağı ve Avrupa Birliği kuralları inşaat sektöründe önemli değişmeler sağlayacak. Yeni düzenlemelerde ilk kez müteahhit, şantiye şefi, usta ve kalfanın sorumlulukları belirleniyor.
İnşaat sektörü önce Yapı Kanunu, ardından müzakere sürecinde Türkiye'de de uygulanacak Avrupa Birliği (AB) standartları ile dönüşüm sürecine giriyor. Sivil toplum örgütlerinden içeriğine dair görüş belirtmeleri istenen Yapı Kanun Tasarısı Taslağı ilk kez müteahhit, şantiye şefi, usta ve kalfanın tanım ve sorumluluklarını yasal olarak belirliyor.
Taslağa göre hafriyat, demir, beton kalıp, sıva, duvar, boya, badana, fayans, doğrama, çatı işleri, sıhhî ve elektrik tesisatı ve benzeri işlerde ustaların eğitimden geçerek sertifika alması ve sertifika aldıkları dalda hizmet vermeleri şartı aranacak. Yani bundan böyle doğramacı sertifikası olanlar elektrik tesisatı döşeyemeyecek. Şantiyede mimar veya inşaat mühendisinin şef olarak bulundurulması zorunlu olacak. Her türlü inşaatı ancak bir yapı müteahhidi üstlenebilecek. Tasarı yasalaştığında şantiye şefi olmadan, eğitimsiz inşaat işçisi çalıştırarak, mahalle aralarında konut üreten müteahhitlerin iş yapması imkansızlaşacak.
Avrupai inşaatın da kuralları var
Piyasada "Laz müteahhitler" olarak da adlandırılan mahalle müteahhitlerini AB standart ve direktifleri açısından da zor günler bekliyor. Çünkü AB kıstaslarına uygun bir inşaatın işçi güvenliği ve sağlığı, inşaatın çevreye etkileri, doğal çevrenin, suyun ve atmosferin korunması, gürültünün azaltılması, yalıtım ve inşaattan çıkan çöplerin değerlendirilmesine dair özel kuralları bulunuyor.
İnşaat Yüksek Mühendisi Yusuf Özkan Aslan, AB direktiflerinde inşaat şantiyelerini ilgilendiren pek çok husus olduğunu ve bunlardan en önemli olanların 8 ayrı başlıkta toplanabileceğini söyledi.
Referans Gazetesi'nin sorularını yanıtlayan Aslan, "AB’ye giden süreçte tüm inşaat şirketlerinin mali yapılarını güçlendirmeleri, teknolojik yatırımlara öncelik vermeleri, verimlilik artışı sağlamaları ve nitelikli işgücüyle kalite standartlarını yükseltmeleri çok önemli. Sektörde büyüklüğü ne olursa olsun, her inşaat şirketinin inşaat teknikleri, malzeme, makine kullanımı ve şantiyelerin organizasyonu konusundaki teknolojik ilerlemeleri daha yakından izleyip uygulamaları gerekiyor" dedi.
Standarda uymayan tasfiye olacak
Aslan'a göre, AB'ye üyelik sürecinde zorunlu hale gelecek olan standartlar, pek çok şirketin sistemden tasfiye olmasına sebep olacak. Türk inşaat sektörü dış rekabete açılacak ve sektörde çok daha fazla sayıda yabancı şirket rol almaya başlayacak. AB üyesi ülkelerin inşaat şirketleri, özellikle büyük projelerde rekabete katılacak. Bu da standartlara uymayan şirketlerin rekabet gücünün azalmasına ve pazarı yabancılara kaptırmasına neden olacak.
Mesleki sorumluluk sigortası da geliyor
Avrupa Birliği ile birlikte mahalle müteahhitliği devrinin de kapanacağını belirten Türkiye İnşaat Müteahhitleri İşveren Sendikası (Tim-Se) Başkanı Nazım Aygün, üzerinde çalışılan Yapı Kanun Tasarısı Taslağı'nın da bu konuda önemli bir adım olduğunu söyledi.
Aygün, "Taslakta ilk defa müteahhidin tanımı yapılıyor. İş yapabilmek için iş bitirme belgesinin olması koşulu getiriliyor. Kalfasından ustasına, şantiye şefinden mimarına kadar sektördeki her istihdam biriminin tanımı yapılıyor ve standartları belirtiliyor. Özellikle eğitimsiz kişilerce inşaat yapılmasının önüne geçiliyor" dedi.
Aygün'e göre yasa çalışmasının en önemli boyutu, can güvenliğine gösterilen hassasiyet. Aygün, böylece hem inşaat çalışanın güvenliğinin, hem de sağlıklı binalar üretmek suretiyle, konut alacakların can güvenliğinin düşünüldüğünü kaydetti.
Tasarıya göre, proje hizmeti veren ve raporları hazırlayan proje müelliflerinin (projeyi hazırlayan) en az 4 yıllık yüksek öğrenim kuruluşunda teknik eğitim görmüş olmaları ve imza atma yetkisine sahip olmaları şartı aranacak. Yine aynı taslağa göre, projelendirme, yapım ve denetim işlerinde görevli ve sorumluluk alan idarî elemanlara mesleki sorumluluk sigortası yaptırılacak. Söz konusu sigorta, proje müellifi, kontrol şefi, kontrol elemanları, laboratuar çalışanları ve yapı denetim kuruluşları çalışanları tarafından mesleklerinin uygulanması sırasında verilen hizmetlerde kusur yada eksiklik nedeniyle tazminat ödenmesini gerektiren zararları teminat altına almayı amaçlıyor.
AB'nin başlıca etki alanları
OM Yayıncılık'ın hazırladığı Natura Dergisi'nde yayımlanan analizde, AB sürecinin etkileyeceği 8 inşaat konusu olarak şu hususlara dikkat çekiliyor.
Güvenlik ve sağlık: Sağlık ve güvenliğin korunmasında işverenler kadar müteahhitler, mimarlar, proje danışmanları, iş yöneticileri ve işçiler de sorumluluk taşıyacak. İşveren- müteahhit, işçi için gereken iş kıyafetlerini temin etmekle zorunlu olacak. Çalışan bu kıyafetleri giymezse, baretini takmazsa müteahhitle birlikte sorumlu tutulabilecek. Çalışanın inşaatta kullanacağı ayakkabılar sesli olacak. Kaynak yaparken gözlük takılması, metali tutuyorsa eldiven kullanılması şart olacak.
Çevreye etkiler: Çevreye verilen zararın asgariye indirilmesi için, uygun teknoloji ve kazım teknikleri kullanılacak, atıklar yok edilecek. Konutların bulunduğu yere fabrika yapılamayacak.
Doğal çevrenin korunması: AB üyesi ülkeler, özel korunmuş bölgelerde doğal ekolojik dengelerin bozulmasından kaçınacak. Örneğin SİT alanlarına konut inşaatı yapılamayacak.
Atmosferin korunması: Şantiyelerden çıkan gazlar Avrupa tüzüğünün hava temizliği açısından belirlediği oranlarda olacak.
Gürültü: Kompresör, vinç, beton üretim gibi makinelerde gürültü sınırı belirlenecek. Bu sınırı aşanlar yada gürültüyü azaltacak bileşenleri taşımayan ürünler Avrupa damgasını (CE) alamayacak. Bu ürünlerle inşaat yapılamayacak.
Suların korunması: Yer altı sularına olumsuz etki yapan şantiye engellenecek.
Çöplerin Değerlendirilmesi: Atıklar ya azaltılacak (reduce), ya tekrar kullanılacak (re-use) veya da dönüştürerek kullanılacak (recycle). Müteahhitler çıkan molozu bir başka yere dökmeden önce, inşaatta dolgu olarak kullanmak gibi yeniden değerlendirmenin yollarını arayacak.
Yalıtım: Yapı Malzemeleri Direktifi ile tanımı yapıldığı şekilde, yapı işlerinde kullanılacak ürünlerin sağlanması gereken temel gerekliliklere dikkat edilecek.