Kadıköy Hasanpaşa'da tarihi Gazhane adeta yüzyıllık bir yalnızlığa terkedilmiş durumda. 1891 yılında başlayan öyküsü 1993 yılına kadar uzanan Gazhane, bölgenin havagazı ihtiyacını karşılamak için hiç durmaksızın çalıştı.
Bölgeye adını veren Gazhane kapatıldıktan bir yıl sonra tam 'tarihten silinmek' üzereyken bölge halkı ve Kadıköy Belediyesi'nin girişimleriyle kurtuldu. Ve o günden sonra 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 'endüstri mirası' olması nedeniyle 'SİT Alanı' ilan edildi. Tarihi Gazhane, parçalanmaktan kurtulmuştu, ama kaderinin ne olacağı meçhuldü.
Tam iki yıl boyunca, ne asıl sahibi İETT, ne de İstanbul Büyükşehir Belediyesi bu 'meçhul kaderi' değiştirmek için kılını bile kıpırdatmadı.
1996 yılında bölge halkı semtin simgesi Gazhane'nin kültür merkezi olması için harekete geçti. Gönüllülerden oluşan Gazhane Çevre Kültür Kooperatifi kuruldu ve Kadıköy Belediyesi'nin de desteğiyle ciddi bir kamuoyu yaratıldı. Ve her yıl 28 Mayıs'ta Gazhane Şenlikleri düzenlendi. Bu gelişmeyi Gazhane Çevre Kültür Kooperatif Başkanı Nilgün Canpolat şöyle anlatıyor: "Yaratığımız kamuoyu sonucu Büyükşehir Belediyesi nihayet Gazhane'nin röleve-restorasyon ve resititüsyon projesini İstanbul Teknik Üniversitesi'ne verdi. Üniversite çok güzel bir avan proje hazırladı ve Koruma Kurulu bunu 2001 yılında onayladı. Biz bu tarihten sonra, Büyükşehir Belediyesi yatırım programında olan bu projenin ihaleye çıkacağını beklemeye başladık. 2002 Şubat ayında ihale tarihi verilmişti. Ancak bir gün kala ihaleden çekildi. Şaşkına döndük."
Yaklaşık 10 yıl geride kalmış ve Gazhane için ciddi bir adım atılmamıştı. Bu süre içinde devasa Gazhane Fabrikası çürümeye terkedilmiş ve çevre için de tehlike saçmaya başlamıştı. Kadıköy Belediye Başkan Yardımcısı Gürsel Tekin, gelinen noktayı şöyle anlatıyor: "Gazhane, İstanbul'u yönetenlerin her alandaki tarihi mirasa nasıl sahip çıkamadıklarının çok çarpıcı bir örneği. Şu gerekçeye bakın, tesisler kapatılmış ama üzerinde Maliye Bakanlığı'nın haciz kararı var. Böyle komik denilebilecek bir gerekçeyle proje ihaleden çekildi. Olacak şey değil."
30 dönümlük bir alanda kurulu Tarihi Gazhane Fabrikası sadece kendi değişimi açısından değil, bölgeyi etkileme gücüyle de önemli bir projeydi. Ancak denildiği gibi 'haciz kararı' nedeniyle bu önemli proje hayata geçirilmedi. Son yerel seçimlerinden sonra 'Gazhane Projesi', bu kez yeni başkan Kadir Topbaş'ın önüne geldi. Turizm Atölyesi Başkanı Tülin Ersöz'ün de 'heyecan'la ilgilendiği bu proje için ne yazık ki hâlâ bir adım atılmadı. Dosya birilerinin önünde bekliyor. Neyi beklediği konusunda ise kimsenin bilgisi yok.
Gazhane Çevre ve Kültür Kooperatifi Başkanı Canpolat son durumla ilgili şöyle diyor: "Dosya neden Kadir Bey'de onu anlamıyorum. Buraya uluslararası yaratıcı bir sermayenin el atması gerekiyor. Kültür merkezi olmasını istiyoruz. Ama yıllardır bizi bekletiyorlar."
Gazhane Şenlikleri 28 Mayıs'ta bu kez çok geniş bir katılımlı kutlanacak.
Bakalım sivil toplumun bu çabası 'Tarihi Gazhane'yi kurtarmaya yetecek mi?