Shigeru Ban'ın tasarladığı Japon Pavyonu

Bu bahar Londra’daki Barbican Sanat Galerisi’nde modernist hareketi, hareketin geçmişiyle şimdiki hali ve muhtemel geleceği ile bir araya getiren bir sergi düzenlendi. Alvar Aalto: Shigeru Ban’ın Gözlerinden isimli sergi büyük Fin tasarımcı ile Japonya doğumlu Ban’ın kendi benzersiz mimari yolculuğu arasındaki benzerlikleri gösterdi. Vurgu Aalto’nun Corbusier ve kıta Avrupa’sı benzerlerinden miras kalan ana akım Canlılar İçin Modernist Makine’sine zıt olan hümanist, duyarlı ve romantik eserleri üzerine idi.

Sergi Ban’ın çok meşgul bir zamanına denk geldi. Kuruluşunda aktif olarak yer aldığı mobilya şirketi Artek ile çalışmakta idi; bu yılın Milano Tasarım Fuarı’nda Fin kağıt fabrikası UPM için ürettiği geri dönüşümlü kağıt, ahşap ve plastik ProFi ürünleri sergilendi.

Ban sergide Aalto’nun mimarlık kariyerinin gelişimi boyunca geçirdiği değişimi gösteren binalar üzerine odaklandı. Her bölümde Aalto’nun çalışmalarının kendisi ya da Fin mimar için ne anlama geldiğini açıkladı. Ban, Aalto’nun Viipuri Şehir Kütüphanesi’nde Fonksiyonalizmi stilize bir şekilde uygulamasından önceki dönemle, Finlandiya’da doğduğu şehir olan Jyväskylä’da 1920’lerin ortasındaki çalışmalarıyla başladı.

Daha sonra, Ban dikkatini Aalto’nun en ünlü binalarından birine, hastaların iyileşmesi sürecinde çevreyi ne kadar katılımcı bir biçimde ele aldığını gösteren Paimio Tüberküloz Sanatoryumu’na (1929 - 1933) yönlendirdi. Ban’ın üzerinde bu sıcaklık ve tutkunun, Finlandiya’yı 1984’de ilk defa ziyaret etmesi ve Aalto’nun binalarını yerinde deneyimlemesi sonucu, büyük bir etkisi olduğu söylenebilir. Yakın zamanda yaptığı bir telefon söyleşisinde Ban “Aalto benim daha önce hiç görmediğim türden, bambaşka bir mimardı” dedi. “Ben Aalto’yla değil,uluslararası stille ilgileniyordum, ama Finlandiya’ya gittiğim zaman onun çalışmalarının, anlaşılmasını çok önemli bulduğum farklı bir bağlamının ve farklı bir çevresinin olduğunu gördüm. Bu bir şoktu.” Bu deneyim Ban’ın çalışmalarını yeniden yönlendirmiş oldu.


Sergiden Bir Görünüm

Bu belki de, sergiden çıkarılması gereken ana noktadır ve 1980’lerin başında New York’daki Cooper Union’da John Hejduk’un katı rasyonalist postmodernizmiyle eğitilen bir mimarın nasıl böyle tutkulu bir şekilde hümanist, duyarlı ve malzeme temelli bir estetiğe ve yaklaşıma yönlendiğine ışık tutuyor.

Ban’ın analizinde eksik olan ne? Yeni bir aşamanın ele alınışı: Günümüzün tüm dünyayı gezen mimarları binalarını bir mekana ve kültüre nasıl bağlıyorlar? Birçokları için, Aalto’nun tersine, bir bölgeyle o bölgenin özellikleri arasında bir bağlantı kurmak profesyonel tutumlarının bir parçası değil.

Telefonda Ban nasıl çalıştığıyla ilgili ipuçları veriyor: “Bazı bağlamlar için yerel materyaller çok önemli, bazısı için değil. Bu aynı zamanda mimara da bağlı. Ben seyahat etmekten, yerel insanlarla buluşup onlardan öğrenmekten ve malzeme pazarına bakmaktan hoşlanırım.” Ama bu sadece bir başlangıç. Ban’ın bazı çalışmaları bağlamsal meselelere bariz birer tepki ve bu doğal felaketler için yaptığı düşük bütçeli acil yardım binalarında net bir şekilde görülebilir. Bu projeler 1994 Kobe depreminden sonra yaptığı ilk binalardan beri gelişmekte. Elbette, Ban’ın sürekli hareket halindeyken nasıl bağlamlar yarattığını sergi dahilinde keşfetmek büyüleyici olacak.

Ban’ın malzemelere olan aşkı ve o malzemeyle mekan arasında kurduğu ilişki Aalto’yla karşılaştırıldığı zaman, özellikle serginin Saynatasalo Şehir Alışveriş Merkezi’ni de içeren savaş sonrası çalışmaları bölümünde daha net bir şekilde görülebiliyor. Aalto sergisi her iki mimarın tarzının ve malzeme algısının nasıl uyuştuğunu özetliyor.

Ban’ın sergi tasarımında Kuzeyli, ahşapsı bir yapı sezinleniyor. Bazıları bunu Kuzeyli üreticilerle işbirliği yapmasının bir başlangıcı olarak yorumlayabilir. Ban’ın sergisi Japon bir mimarın kültürel olmasa da mimari atalarından birinden ne kadar çok şey öğrenebileceğini gösteriyor. Ban bize mimari dilin bazen tercümede kaybolmayabileceğini gösteriyor.