TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi ve Mimarlar Odası Zonguldak İl Temsilciliği’nin düzenlediği “Kent Düşleri - 3 Zonguldak Merkez Lavuar Alanı Değerlendirme Projesi” jüri üyelerinin iki günlük çalışması ile sonuçlandı. Katılımcı öğrencilerin Milli Kütüphane Konferans Salonu’nda projeleri ile ilgili sunumlarını yapmalarından sonra, jürinin değerlendirmeye aldığı 13 projeden üçü dereceye girdi, diğer projelere ise özel ödüller verildi.

Zonguldak’ta yaşayan, tiyatro ve yazınla uğraşan emekli bir maden işçisi olarak görev aldığım proje asil jüri üyeliğim süresince çok hoş gözlemlerim oldu. Yaklaşık 15 yıl süresince tek bir vida takılmadan atıl duruma düşürülerek yıkımına karar verilen Merkez Lavuarı’nın tarihten silinip atılmasına karşı mücadele veren biri olarak, değerlendirmede kent insanının beklentilerini göz önüne almaya çalıştım. Bir fikir projesi olmasına karşın, uygulama projesine ışık tutacak izleri sürmeye özen gösterdim. Değerlendirme toplantısında gördüm ki; bütün jüri üyeleri, kent insanı için bir “nefeslik” özelliği yansıtacak projeleri öne çıkardı. Bu da beni mutlu kıldı. Çünkü; meslek odaları, akademisyenler ve sivil toplum örgütleri temsilcilerinin görüş ve düşünceleri, genç mimarlık öğrencilerinin düşleri ile örtüşüyordu. Bu güzel düşlere karşı olanları da düşündüm bu iki gün süresince ve “iyi ki yıkım kararına karşı bir güç oluşturmuşuz” dedim.

Karabük Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu tarafından yıkımın durdurularak, endüstriyel bir değer olarak Lavuar’ın koruma altına alınması sürecinde, üç yapı dışında her şeyin yerle bir edildiği alanda, gençler, gözlemlerine de dayanarak, Zonguldak halkı için çok önemli mekanlar oluşturmuşlar. Silo, ana bina ve kuleler korunarak “geçmişe bakıp geleceğin izini sürmek” ortak fikri bütün projelere yansımış. Deniz, kara ve tren yolu ulaşımı ile toplu taşıt durakları ve yaya akslarının kesiştiği bir noktada bulunan Lavuar Alanı’nı, kent merkezi olmaya uygun bir konumda düşleyen gençlerin projelerinde ışıltılı fikirler göze çarpıyor.

Kozlu ve Üzülmez ocaklarından gelen kömürün yıkanıp elendiği, yaklaşık 1000 işçinin çalıştığı Merkez Lavuarı’ndan, geriye kalan 3 bin metrekarelik kapalı mekanı işlevselleştirerek sosyal ve kültürel bir alan olarak tarihe mal etme çabası içinde olan genç mimar adaylarının Zonguldak halkı için ortak fikirlerinden bazıları şunlar;

Minimum yapılaşma ve maksimum işlevsellikle, silo; doğal ve enerji aydınlatmasıyla müze, sergi, tiyatro salonu olarak kullanılabilir. Ana bina; çok amaçlı salonlar, uzantısında kentle bütünleşme hissi uyandıran bir yapılaşma ile planlanabilir. Su kuleleri; seyirlik, okuma birimleri olarak kullanılabilir. Açık mekanlar ise; sanatçı atölyeleri, çocuklara oyun alanları, kaykay rampaları, tırmanma duvarı, amfi tiyatrolar, konser alanları, yeşil alan, yürüyüş yolu, sembolik tren yolu olarak projelerde yer almış.

Alanın girişine, yeraltında çalışırken ölen maden işçilerinin anısına, açılacak ulusal bir yarışma ile belirlenecek bir heykelin dikilme önerisinin de bulunduğu bir projenin yanı sıra, birinde de, M. Akif Ersoy’un şu dizelerine yer verilmiş;

“Yıkmak insanlara yapmak gibi kıymet mi verir?
Onu en çulpa herifler de emin ol becerir.
Hele sen gösteriver, işte şudur kubbe diye,
İki ırgatla iner şimdi Süleymaniye.
Ama gel kaldıralım dedin mi heyhat o zaman,
Bir süleyman daha lazım bir de Sinan.”

Projesinin açıklama bölümünde M. Akif Ersoy’un dizelerine yer veren genç mimar adayı, Fidel Castro’dan da “eyleme geçen cehalet” söylemini alıntılıyarak, kültürel varlıklarımızdan birini daha kaybettiğimizi, yeniden hayat bulabilmesi için çaba göstermek gerektiğini belirtmiş. Cehalete karşı bilimi savunan genç mimarların fikirlerini paylaşmak, bir jüri üyesi olarak beni onurlandırdı.