Üniversitede Şehir ve Bölge Planlama eğitimi alırken en zorlandığımız derslerden biri ulaşım planlaması idi. Hocamız sınavda iki soru sorardı biri dersin tanımına dair olup herkes ezbere bilirdi. Her sene aynısını sorduğu ikinci soru ise “İstanbul kentinde birinci boğaz köprüsü yapılmasaydı kent nasıl gelişirdi?” idi. Taşradan üniversiteyi kazanıp da gelen bir öğrenci için cevaplaması hayli zor bir soruydu bu. Sanırım hocamız eşiği yüksek tutuyordu, bir şehir plancısı olabilmek için bunun cevabını bilmek gerekiyordu.

Bize verdiği en büyük ders, ulaşım planlamasının basit bir karayolu çizimi olmadığı kentin gelişimini yönlendiren hatta belirleyen bir ara alan olması idi. Hocamız bize boğaz köprüsünün nereden geçeceğini veya nasıl bir yol güzergâhı izleyeceğini sormuyordu, bu yolun kentin ve de en önemlisi insanların yaşamını nasıl etkileyeceğini soruyordu.

Ulaştırma Bakanlığı ve Karayolları Genel Müdürlüğü, İstanbul’a yapılacak 3. köprü için yer konusunda anlaşmışlar. Habere göre Tarabya-Beykoz hattında bir köprü kurulacakmış. Böyle bir anlaşma, bir kentin geleceğini belirlemek için yeterli midir? Nasıl bir anlaşma olsaydı yeterli olabilirdi?

Demokratik Olmayan Karar Süreçleri
Diyelim ki Bayındırlık Bakanlığı ile Marmara Bölgesi’ndeki belediyeler ve bu belediyelere bağlı hemşehriler birlikte demokratik ve katılımcı bir şekilde Marmara Bölge Planı yapabilselerdi. Ve bu plana bağlı olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile ilçe belediyeleri ve de hemşehrileri birlikte İstanbul Metropoliten Planı yapsalardı. Bakanlık, belediye, meslek odaları, sivil toplum kuruluşları, hemşehri dernekleri ve halk ortak bir şekilde, kendi geleceklerini birlikte belirleyecekleri bir süreç inşa edip bunun sonunda bir plan çıkarsalardı. Ve diyelim ki bu planın içinde 3. köprü kararı olsaydı. İşte o zaman Ulaşım Bakanlığı ile Karayolları Genel Müdürlüğü bu kararın nasıl hayata geçeceği konusunda fizibilite yapıp bir anlaşmaya varabilirlerdi. O zaman görevlerini layıkıyla yapmış olur, mevcut imar, belediye kanunlarına ve yerel yönetim anlayışına tam olarak uymuş olurlardı.

Ama karşı karşıya kaldığımız süreç böyle değil. Ortada böylesine bir mutabakatla çıkmış bir Marmara Bölge Planı da, İstanbul Metropoliten Planı da yok. Sadece teknik bir karar ve bu kararın hayata geçmesini belirleyecek bir Başbakan var. Nasıl bir demokrasidir bu? 3. köprünün şehircilik ilkelerine nasıl ters olduğu, ekolojik dengeye nasıl zarar vereceği, kentin gelişimini nasıl bozacağının dışında buradaki esas sorun bir demokrasi meselesidir. Bunun için de Başbakan ve diğerleri cevaplarını tıkanan yollar ve trafik ya da göç diyerek veremezler. Bize gereken cevap, bunun nasıl bir demokrasi olduğunu anlatmalarında yer alıyor. Kentlilere sormadan, fikir, görüş almadan onların gelecekleri hakkında nasıl karar alırlar?

Türkiye Böyle Yönetilemez
Artık 3. köprü sorusu, şehircilik derslerinden çıkıp siyaset bilimi bölümünde sorulacak bir soru haline geliyor. “3. köprü kararının veriliş biçimi demokratik, hukuk devleti ilkelerine uygun mudur?”

Türkiye bu şekilde yönetilemez, demokrasi gerekiyor. AKP hükümeti, gerek TBMM’deki yasal düzenlemelerle, gerekse de yerel yönetim pratiklerinde “ben yaptım oldu” politikasıyla ilerliyor. Tepeden inmeci, totaliter karar alma süreçleri insan yaşamını her geçen gün zorlaştırıyor. Toplumun geleceğini ilgilendiren birçok konuda, tek başına, toplumun diğer kesimleri ile diyaloga girmeden, sormadan, görüş almadan karar alıyor ve uyguluyor. TBMM’de geçtiğimiz dönem, nükleer santral, SSGSS, arazi kullanım vb. yasalar, tüm itirazlara ve muhalefete rağmen AKP hükümetinin çoğunluk oylarıyla geçti.

2008 Mayıs ayında TBMM’nde yine AKP’nin çoğunluk oylarıyla kabul edilen diğer bir kanun değişikliği ise “Bazı Yatırım Ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun İle Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü Teşkilat Ve Vazifeleri Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” idi. Bu kanun değişikliği kanunu ile birçok otoyol, köprü, liman, tesis vs.nin yapımının yolu da açılmış oldu. AKP, TBMM’ndeki oy çokluğuna ve de yerel yönetimlerdeki başkanlık ve belediye meclis üyesi sayısına dayanarak her türlü kanun, kanun değişikliği, karar ve uygulamayı yapabilir görünüyor.

Ulaştırma Bakanlığı ve Karayolları Genel Müdürlüğünün bu anlaşmasından sonra anladığımız kadarıyla eğer Başbakan da onaylarsa karar yürürlüğe girecek. Ve önce mevcut planlara köprü işlenecek. Bunun için de Bayındırlık Bakanlığı’nın ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin mevcut imar planlarında plan değişikliği yapılacak. Aynı TBMM’nde YİD için yapılan kanun değişikliği kanunu gibi, belediyelerde de plan değişikliği planları olacak. Her şey kılıfına uygun haline geldikten sonra ya ulusal ya da uluslararası bir holdinge iş ihale edilebilecek.

Bilgilenme Hakkı Kullanılmıyor
Toplumsal kesimler, uygun bulmadıkları alandaki itirazlarını kanunlara bakıp hukuk yoluyla çözmeye çalışabilirler. Lakin kanunlar da yapılmak istenenlere uygun hale geldiğine göre şimdi ne olacak? Toplumsal kesimler, muhalefet haklarını nasıl arayacaklar?

Türkiye halkları hangi yasanın kendileri için ne getireceğini ve ne götüreceğini bilmiyor. Bu toplum, vergileriyle oluşturdukları bu devlet sisteminin onlar için neler yaptığını gerekçeleri ile bilmeye hakkı var. Çünkü bu toplumun kararlara katılma, bilgilenme ve demokrasi gibi hakları var. İstanbulluların 3. köprünün neden, nasıl yapılacağını bilme ve o kararı alma hakları olduğu gibi. Bu nedenle toplumsal muhalefet kendisini artık doğal hakkı olan özgürlükten, demokrasiden, emekten ve adaletten yana örgütlemelidir.

* Şehir Plancısı-ÖDP PM Üyesi / [email protected]