Haberler

Alışveriş Merkezlerinde Otoparkların Önemi ve Tasarım Kriterleri

Tarih: 15 Eylül 2008 Yazan: Canan Dalgıç


Kaynak: flickr

Alışveriş merkezlerini, müşterilerin çoğunun özel araçları ile ziyaret ettiği düşünüldüğünde, otoparkların ne kadar önemli olduğu da ortaya çıkıyor. Bu durum göz önünde bulundurularak, kolay ve rahat kullanılabilen, uygun aydınlatma ve peyzaj düzeni yapılmış bakımlı ve estetik bir otoparkın, bir alışveriş merkezi için avantaj haline gelmesi mümkün.

Otopark alanı tasarımında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta işlevsellik. Otopark giriş-çıkış noktaları, mevcut trafik akışına göre ayarlanmalı; plan, olabildiğince sade, anlaşılır ve müşterinin dolaşmadan aracını parketmesini sağlayacak şekilde olmalı. Ulaşım tek yönlü olmalı, sinyalizasyon yöntemiyle müşteriler yönlendirilerek, araçlarını park ettikten sonra alışveriş merkezi girişine kolaylıkla ulaşmaları sağlanmalı.

Müşterilerin çoğu, rahat ve güvenilir olmasından dolayı özel araçlarıyla alışveriş merkezine gelmeyi tercih ederler. Bu nedenle bir alışveriş merkezinde otopark tasarımı özel uzmanlık gerektirir. Otoparklar, alışveriş merkezleriyle entegre olarak düşünülmeli, alışveriş merkezi ile arasındaki bağlantı iyi kurgulanmış olmalı. Müşterinin otopark yeri için dolaşmaması gerekliliği gibi, otoparktan alışveriş merkezine girmesi için de kısa bir yol kullanması gerekir. Müşterinin aracını bıraktığı yer ile aradığı mağaza arasındaki mesafe 200 m'den fazla olmamalı. Eğer açık otopark varsa, yaya yolları için ışıklandırma, peyzaj, kanopi gibi gereksinimler karşılanmalı.


Kaynak: flickr

Bir alışveriş merkezinde otopark alanına olan talebi, benzin fiyatları, toplu taşıma araçlarının sıklığı ve kullanımı, alışveriş merkezinin tipi ve büyüklüğü, toplam kiralanabilir alan ve kiracı karması, ticari etki alanının büyüklüğü ve etki alanı içerisinde yaşayan insanların ekonomik durumu gibi faktörler etkiler. Alışveriş merkezinin kentten uzak olup olmaması da otopark alanı talebini ciddi anlamda etkilemekte. Çünkü kentten uzakta olan bir alışveriş merkezine, yaya ulaşımının mümkün olmaması nedeniyle araçla ulaşım sayısı fazla olacağından otopark kapasitesinin normalden fazla olması gerekir. Otopark kapasitesinin alışveriş merkezi ihtiyacını karşılayacak düzeyde olmasına önem verilmeli, ekstra inşaat ve bakım maliyetine yol açmamak için gereksiz otopark alanı yapımından da kaçınılmalı.

Otopark alanı ile alışveriş merkezi arasındaki ilişki iki terim ile tanımlanır: Otopark alanı oranı, otopark alanının inşaat alanına olan oranını; otopark indeksi ise her 93 m² (1000 sqf) başına düşen araç sayısını ifade eder. Toplam araç kapasitesi hakkında kesin bir bilgi sağlayamayan otopark alanı oranı, planlamanın ve fizibilitenin ilk safhalarındaki ön tahminlerde kullanılır. Otopark indeksini bulmak için ise, öncelikle kiralanabilir alanın ne kadar olduğunu hesaplamak gerekir. Hangi mağazanın ne kadar alana ihtiyacı olduğunu saptadıktan ve sirkülasyon, servis alanları ile ilgili de alan hesaplamalarını yaptıktan sonra gereken otopark sayısını hesaplamak için sağlıklı bir yöntem.

Toplam otopark kapasitesi, araç boyutlarına ve nasıl bir sirkülasyon sağlandığına bağlı. 1982 yılında ULI (Urban Land Institute) ve ICSC (International Council of Shopping Centers) tarafından yapılan kapsamlı bir araştırmada, kiralanabilir alan miktarına göre belirlenen gerekli otopark kapasiteleri aşağıdaki gibi:

• Kiralanabilir alanı 2.322 m² (25.000 sqf) – 37.161 m² (400.000 sqf) arasındaki alışveriş merkezleri için her 93 m² (1000 sqf) toplam kiralanabilir alan için 4 otopark,
• Kiralanabilir alanı 37.161 m² (400.000 sqf) - 55.742 m² (600.000 sqf) arasındaki alışveriş merkezleri için her 93 m² (1000 sqf) toplam kiralanabilir alan için 4.5 otopark,
• Kiralanabilir alanı 55.742 m² (600.000 sqf)’den daha büyük olan alışveriş merkezleri için her 93 m² (1000 sqf) toplam kiralanabilir alan için 5 otopark.


Kaynak: Greg Sorenson

Otopark alanları yerleşimi için en elverişli arsalar, dik açılara ve dikdörtgen şekle sahip arsalar. Bu arsalar, basit ve anlaşılır otopark planlarına imkan verirler. Otopark alanında 90°'lik araç yerleşimlerinde, araçların her iki yönden de ulaşma şansı olsa da, 45° ve 60°'lik diyagonal yerleşimlerde aracın parkedilmesi daha zahmetsiz. 45°'lik otoparklarda minimum araç genişliği 2,4 m, 90°'lik otoparklarda ise minimum araç genişliği 2,7 m olarak bırakılmalı. Otoparklarda engelli vatandaşlar için ayrılması gereken bölümlerin genişlikleri ise tekerlekli sandalyelerin geçişini sağlayacak şekilde daha geniş olarak yapılmalı. Engelli müşteriler için ayrılacak ayrılacak olan bölümler, alışveriş merkezine yakın olmalı, engellinin alışveriş merkezine ulaşabilmesi için gerekli yerlere rampalar yerleştirilmeli.

Alışveriş merkezi çalışanları, araçlarını müşteriler için özel olan alanlara parketmemeli, kendileri için ayrılacak alanlara parketmeli. Eğer alışveriş merkezinin özel servisleri varsa, onlar için de müşteri otoparkı haricinde yer ayarlanmalı.

Arsa maliyetinin yüksek olduğu bölgelerde, genellikle bodrum katlarda kapalı otoparklar tercih edilir. Çünkü bazı yerlerde, kapalı otopark yapmak, otopark için ekstra arsa almaktan daha ucuz olabilir. Ancak kapalı otopark yapımında dikkat edilmesi gereken birçok nokta ortaya çıkar. Otopark içerisinde oluşacak herhangi bir trafik aksaklığı, müşteri kaybıyla sonuçlanabileceği için, kapalı otoparklarda araç giriş-çıkış noktaları, yönlendirmeler, rampa yerleri ve açıları, yol genişlikleri önem kazanır. Otopark güvenliği de müşterilerin araçlarını rahatça bırakabilmesi için gerekli unsurlardan biri. Alışveriş merkezini kullanmayan insanların otoparkı kullanmasını önlemek, hem otopark alanının sadece müşterilerin hizmetinde olmasını hem de güvenliği sağlamak açısından önemli. Bu nedenle, özellikle otopark sıkıntısı yaşanan bölgelerde, otoparkları ücretli yapmak bu sorunun çözümlerinden biri olabilir. Alışveriş merkezi, ofis, konut, otel vb. yapıları da içeren kompleks bir projede ise, otopark alanı için farklı çözümler üretilmeli, o yapılara ayrılan otopark yerleri, alışveriş merkezi girişi uzağında konumlandırılmalı. Eğer otopark ücretli olacaksa, yöntemi ve fiyatlandırılması, müşterinin içeride gereksiz yere kalmasını önleyecek nitelikte olmalı. Mesela bir alışveriş merkezi müşterisi için, eğer sinema için gelmemişse, 4 saat oldukça uzun bir süre. Saat sınırlandırmaları getirilerek, müşterinin işini hallettikten sonra alışveriş merkezinden ayrılması sağlanabilir.

Otoparkların çatıya yapılması, havalandırma ve sprinkler gibi tesisat gerektiren sistemlere gerek duyulmayacağı için avantajlı olabilir ancak böyle durumlarda taşıyıcı sistem hesaplamalarının araç ağırlıklarının da hesap edilerek yapılması gerekli.


Kaynak: flickr

Otoparklarda uygun aydınlatmanın yapılması, hem güvenliğin sağlanması için bir gereklilik, hem de bodrum katta olmanın oluşturacağı bir zorunluluk. Açık otopark alanlarında ise akşamları kullanılacak sokak lambalarıyla bu işlev yerine getirilebilir. Güvenlik personelleri alışveriş merkezi genelinde gerekli olduğu gibi, otopark alanında, özellikle giriş-çıkış noktalarında mutlaka bulundurulmalı. Kapalı alışveriş merkezlerinde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta, alışveriş arabalarıyla otoparka gelecek müşteriler göz önünde bulundurularak bir araba toplama alanının ayrılması.

Otoparklarda zemin kaplama malzemesi seçiminde en önemli unsur, seçilen malzemenin kaygan olmaması. Malzeme üzerinde oluşturulacak yol çizgileriyle yönlendirme sağlanmalı, zaten kolonlarla sınırlandırılmış olan otopark alanında oluşabilecek her türlü tıkanıklık önlenmeli. Açık otoparklarda zemin için en kullanışlı malzeme asfalt. Ancak asfalt estetik açıdan yetersiz bir malzeme olduğundan dolayı, otoparkı çeşitli peyzaj ve aydınlatmalarla zenginleştirme ihtiyacını da beraberinde getirir. Peyzaj düzenlenmesinde kullanılan bitkiler, bulunulan bölgenin iklim koşullarına göre seçilmeli, araçların görüş açısının kapatacak noktalara yerleştirilmemeli. Bununla beraber, otopark alanından yağmur ve kar suyunun uzaklaştırılması için gerekli drenaj çalışmaları yapılmalı, alanın periyodik bakımına özen gösterilmeli.

Kontrollü bir dizayna sahip olmayan çok katlı otoparklar, alışveriş merkezinin kimliğini olumsuz yönde etkiliyor. Otoparkın, alışveriş merkezinin müşterisi üzerinde bırakacağı hem ilk hem de son izlenim olacağı gerçeği unutulmamalı.

* Mimar, İstanbul Teknik Üniversitesi Gayrimenkul Geliştirme Yüksek Lisans Programi Öğrencisi

Takvim
<<Nisan 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30  
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.