Haberler

Parlamento Binaları

Tarih: 13 Kasım 2009 Derleyen: Serzan Gök
Dünya'nın en ünlü parlamento binası nedir diye sorulsa, bunun cevabı kişiden kişiye bilgi, kültür, turizm birikimine göre değişecektir ama eminim ki Almanya Parlamentosu (Bundestag) ve Londra'da yer alan Westminster Sarayı ilk sıralarda gelecektir. Bunun yanında ABD'de yer alan Kongre Binası daha önce sayılan diğer iki yapıya göre daha arka plandadır. Aynı dönemde inşa edilmiş ve benzer stillere sahip olmalarına rağmen, ABD Başkanlarının ikamet ettiği, Beyaz Saray, kongre binasına göre daha çok tanınan bir yapıdır.

Haberde yer alan diğer yedi parlamento binasının yukarıdakilere göre daha az tanındığını tahmin ediyorum. Bu Parlamento binalarını seçerken iki kriter belirledim:

Birinci kriter, farklı dönemlerde inşa edilmiş yapılara yer vermek oldu. Gerek yangınlar gerek savaşlar gerekse zamanın yıpratıcı özelliği, gerekse parlamenter rejimlerin son iki yüzyılda daha geçerlilik kazanması nedeniyle bu yazıda yer alan en eski binanın ABD Kongre Binası olduğu gözlemlenebilir. O yapı bile gerek savaşlar gerekse zaman içinde yetersiz kalması nedeniyle şu anda orjinalinden çok farklı bir durumda. Haberdeki en yeni parlamento binası ise etkileyici tasarımı ile Avrupa Parlamentosu (Louise Weiss Binası).

İkinci kriter ise farklı mimari akımlara yer vermek oldu ama Avrupa ve Amerika Kıtaları'nda yer alan parlamento binalarının ağırlıklı olarak Neo Klasik veya Gotik tarza sahip olduklarını gözlemlenebilir. Özellikle Varşova Paktı'nda yer alan bazı ülkeler başta olmak üzere totaliter rejimlerle yönetilmiş veya yönetilmekte olan ülkelerde Parlamento Binaları'na hiç önem verilmediği, Parlamenter rejimi uzun zamandır uygulamaya çalışan ülkelerde ise bu yapılara önem verildiği rahatlıkla görülebilir. Bu yazıda yer alan yapılardan Neo Klasik tarza sahip olanlar ABD Kongre Binası, Almanya Parlamentosu, Arjantin Ulusal Kongre Binası ve Romanya Parlamento Sarayı iken Westminster Sarayı ve Macaristan Parlamento Binası Gotik tarza sahipler. Avrupa Parlamentosu, Bangladeş Ulusal Meclis Binası, Avusturalya Parlamento Binası ve Brezilya Ulusal Kongre Binası ise modern mimari anlayış ile tasarlananlar.

ABD Kongre Binası
Mimarlık Stili: Amerikan Neo Klasik
Bulunduğu Yer: Washington, DC, ABD
İnşaat Tarihleri:1793 - 1800
Mimar:William Thornton


ABD Kongre Binası

Washington DC'nin Capital Hill denen bölgesinden yer alan Kongre Binası ABD'nin federal yönetiminin merkez binası konumunda. Birleşik Devletler Kongresi Washington DC'yi ülkenin başkenti ilan etmeden once New York ve Philadelphia gibi şehirlerde ilk toplantılarını düzenledi. 1789 yılında kabul edilen Birleşik Devletler Anayasası'ndan sonra kesin bir başkent arayışları hızlandı. Her ne kadar zaman içinde Washington DC'de karar kılındıysa da şehrin hazır olması için birkaç yıl geçmesi gerekti. En önemli ihtiyaçlardan birisi de meclis binasının inşaatı idi.


ABD Kongre Binası

1792 yılında ABD'nın kuruluşundaki en önemli figürlerden ve sonraları üçüncü başkanı olacak Thomas Jefferson hem Kongre Binası hem de Başkanlık Sarayı için bir yarışma düzenlenmesini önerdi. Sunulan önerilerin çoğu ya amatör ya da çok masraflı bulunduğu için rededildi. Ancak William Thornton adlı bir mimarın 31 Ocak 1793'de sunduğu öneri resmen 5 Nisan 1793 yılında onaylandı.


ABD Kongre Binası

Her ne kadar orijinal tasarım zaman içinde gerek pratik olması gerek de projenin maliyetini azaltmak için değişikliğe uğradıysa da en sonunda inşaata 18 Eylül 1793'de başlanabildi. İnşaat tamamen bitirilmediyse de temsilciler meclisi ilk toplantılarını 17 Kasım 1800 tarihinde bu kongre binasında gerçekleştirdi.


ABD Kongre Binası

1812 yılında İngilizler şehri işgal ettiklerinde Kongre Binası'nı da ateşe verdiler. 1815 yılında başlayan tamirat çalışmaları 1819 yılında tamamlandı. Yapının 1850'li yıllarda genişlemesiyle mevcut kubbe görsel olarak çok küçük kaldı. Bu görsel sorunu halletmek için orjinal kubbenin üç katı büyüklüğunde ve 30 metre çapındaki dökme demir kubbe binaya eklendi. 1904 ve 1958-1962 yıllarında da yapıya eklemeler yapıldı. İnşaatı 2000 ile 2008 yılları arasında gerçekleşen ziyaretçi merkezini inşaatı ise Kongre Binası'ndaki en son restorasyon ve ekleme çalışması oldu.

Almanya Parlamentosu (Bundestag)
Mimarlık Stili: Neo Klasik
Bulunduğu Yer: Berlin, Almanya
İnşaat Tarihleri: 1882 -1894 (Orijinal İnşaat), 1992 -1999 (Yenileme, Norman Foster)
Mimar: Paul Wallot (Orijinal tasarım)/ Norman Foster (Yenileme)


Almanya Parlamentosu (Bundestag)

1870'li yıllara kadar Berlin'in çeşitli bölgelerinde birçok bina meclis amaçlı kullanıldı ama hiçbirisi bu hizmet için yeterli kapasiteye sahip olmadığı için 1872 yılında yeni bir parlamento binasının inşaatı için bir mimari yarışma düzenlendi. Ancak gerek proje için yer belirlenmesi gerekse Otto von Bismarck ile milletvekilleri arasında inşaatın detayları konusunda anlaşılamaması nedeniyle süreç gecikti.

En sonunda 1892 yılında 189 mimarın katıldığı ikinci bir proje yarışmasını Frankfurt'tan gelen Paul Wallot adlı bir mimar kazandı. 9 Haziran 1884 tarihinde inşaatına başlanan Reichstag 1894 yılında tamamlandı.

1894 yılında açılan Reichstag 1933 yılına kadar Almanya Federal Parlamentosu olarak hizmet verdi. 1933 yılında, Hollandalı bir komünist olan, Marinus van der Lubbe tarafından yapılan kundaklama sonucu harap oldu. Bugün bile bu kundaklamanın gerçek olup olmadığı açıklığa kavuşturulamadı. Kabul edilen başka bir varsayım da Naziler bu kundaklamadan istifade edip (ya da bizzat kendileri gerçekleştirip) rakiplerini birer birer yok etmek ve Almanya Komünist Partisi'ni yasaklamak için istedikleri bahaneyi elde ettiler.

12 yıl süren Nasyonel Sosyalist idaresinde (1933-1945) Reichstag binası meclis toplantıları için bir daha kullanılmadı. Bina Nazilerin iktidarı tamamen ele geçirmelerindan sonra propoganda çalışmaları için kullanılmaya başlandı. İkinci Dünya Savaşı sırasında askeri amaçla kullanılan bina bombardımanlarla harap duruma düştü.

Soğuk Savaş sırasında Batı Berlin sınırları içinda kalan Reichstag Binası, yeni başkent Bonn olduğu için, meclis olarak hiç kullanılmadı. 1961 ile 1964 yılları arasında Paul Baumgarten adlı bir mimarın öncülüğünde restore edilen bina 1990'lı yıllara kadar toplantılara, konserlere ve sergilere ev sahipliği yaptı.


Almanya Parlamentosu (Bundestag)

3 Ekim 1990 günü Almanya'nın birleşme merasimi Reichstag Binası'nda yapıldı. Birleşmenin hemen ertesi günü hem Batı Almanya hem de Doğu Almanya milletvekilleri ilk sembolik toplantılarını Reichstag'da gerçekleştirdiler. 20 Haziran 1991 tarihinde başkentin yeniden Berlin olmasına karar verildikten sonra açılan yeni mimarlık yarışmasını Norman Foster kazandı.


Almanya Parlamentosu (Bundestag)


Almanya Parlamentosu (Bundestag)

Orijinal projede yer almayan modern kubbe Norman Foster'in tasarımında en dikkat çeken unsur. İçi tamamen yıkılarak yeniden inşa edilen Reichstag Binası nihayet Nisan 1999'da tamamlandı ve kullanıma açıldı. Gerek yapının kendisi gerek de modern kubbesi Reichstag'ı Berlin'in bugün de en popüler turist mekanlarından birisi olmasını sağlıyor. Ziyaretçilere açık olan kubbeden Berlin'in 360 derecelik panoramik manzarasını seyretmek mümkün.

Arjantin Ulusal Kongre Binası (Congreso de la Nacion)
Mimarlık Stili: Neo Klasik
Bulunduğu Yer: Buenos Aires, Arjantin
İnşaat Tarihleri: 1898 - 1906 (Orijinal inşaat), 1907-1946 (Dar kapsamlı eklemeler), 1974 (Yeni bir yapının eklenmesi)
Mimar: Vittorio Meano ve Julio Dormal


Arjantin Ulusal Kongre Binası (Congreso de la Nacion)

İtalyan mimar Vittorio Meano tarafından tasarlanan ve Arjantinli mimar Julio Dormal tarafından inşa edilen Arjantin Ulusal Kongre Binası, bugün de Buenos Aires'in en etkileyici binalarından birisi olmaya devam ediyor. 1898 yılında başlanan inşaat 1906 yılında tamamlandıysa da bazı estetik detayların tamamlanması 1946 yılına kadar sürdü.


Arjantin Ulusal Kongre Binası (Congreso de la Nacion)

Zaman içinde mevcut binanın ihtiyacı karşılayamaması üzerine 1974 yılında ek bir bina da inşa edildi.


Arjantin Ulusal Kongre Binası (Congreso de la Nacion)

1976 ile 1983 yılları arasında süren askeri diktatörlük sırasında askerler yapıyı ülkeyi idare ve yönetim merkezi olarak kullandılar. Demokrasiye dönüldükten sonra bina meclis işlevini sürdürmeye devam etti.

Avrupa Parlamentosu (Louise Weiss Binası)
Mimarlık Stili: Modern
Bulunduğu Yer: Strazburg, Fransa
İnşaat Tarihleri: 1995-1999
Mimar: Avrupa Mimarlık Stüdyosu (Martin Robain, Rodo Tisnado, Jean-François Bonne, Alain Bretagnolle, Rene-Henri Arnaud, Laurent-Marc Fischer, Gaston Valente)


Avrupa Parlamentosu (Louise Weiss Binası)

Her ne kadar Avrupa Birliği'nin resmi idare organları Brüksel'de ve Lüksemburg'da yer alsa da, Fransa'nın Strazburg şehiri Avrupa Parlamentosu'nun resmi toplanma yeridir. Parlamento binaları şehirin Avrupa Bölgesi (Quartier Europeen) denen bölümünde yer alır. Önceleri Avrupa Parlamentosu toplantıları Avrupa Konseyi'nin binasında yapıldıysa da 1999 yılında itibaren Louise Weiss Binası bu bağlamda kullanılmakta.

Yaklaşık 470 milyon Euro'ya mal olan, 220.000 metrekarelik tabana ve 60 metreye varan yüksekliği sahip Luise Weiss Binası 785 temsilcinin ve 680 ziyaretçinin toplanabileceği parlamento salonu, 18 toplantı salonu ve 1.133 ofis ile Avrupa Birliği'nin en büyük idare merkezi binası olma ünvanına sahip. Binanın belli bölgelerinde inşa edilmiş köprüler ile Winston Churchill ve Salvador de Madariaga yapıları ile de bağlantılı.


Avrupa Parlamentosu (Louise Weiss Binası)

Louise Weiss Binasının tasarımı 1991 yılında açılan mimarlık yarışmasını Paris'te yer alan bir mimarlar grubu olan Avrupa Mimarlık Stüdyosu kazandı. Mayıs 1995'te başlayan inşaat 14 Aralık 1999 tarihinde tamamlandı.

Bilinçli olarak tamamlanmamış 60 metre yükseliğindeki kule Avrupa Birliği için sembolik bir önem taşıyor. Kule Doğu'ya yönelik inşa edildiği ve de tamamlanmadığı için, o dönemde henüz Avrupa Birliği'ne üye olmamış Doğu Avrupa ülkelerini sembolize ediyordu.


Avrupa Parlamentosu (Louise Weiss Binası)

Avusturalya Parlamento Binası
Mimarlık Stili: Avusturalya Stili, Geç Yirminci Yüzyıl Stili (Organik ve Modern)
Bulunduğu Yer: Canberra, Avusturalya
İnşaat Tarihleri: 1981 -1988
Mimar: Romaldo Giurgola


Avusturalya Parlamento Binası

9 Mayıs 1988 yılında kullanıma açılan Avusturalya Parlamento Binası, Avusturalya'nın başkenti olan Canberra şehrinde yer alıyor. 1901 yılında altı İngiliz sömürge bölgesinin bir araya gelmesiyle oluşturulan Avusturalya Milletler Topluluğu'nun en büyük şehirleri Melbourne ve Sydney olmalarına rağmen bu iki şehir arasındaki rekabet yüzünden Melbourne 1927 yılına kadar geçici olarak başkent oldu. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra 1927 yılından itibaren Canberra'daki eski Parlamento Sarayı'nin bir süreliğine meclis bina olarak kullanılmasına karar verildi. Bu yapı Avusturalya'nın Meclis binası olarak 61 yıl hizmet verdi.


Avusturalya Parlamento Binası

1978 yılında federal hükümet yeni bir Parlamento Sarayı'nın tasarımı için iki aşamalı bir mimarlık yarışması düzenledi. Yarışmaya 28 ülkeden 329 mimar katıldı. Yarışmayı New York kökenli bir mimarlık firması olan Mitchell/Giurgola İtalyan mimar Romaldo Giurgola'nin önderliğinde kazandı.

Oldukça orijinal bir tasarım ile yeni binanın çoğu yer altına gömülürken yeni binanın hemen önünde yer alan eski Parlamento Binası ile cephesel olarak uyumuna dikkat edildi. Yapının merkezinde yer alan 81 metre yüksekliğinde ve oldukça etkileyici bir bayrak direği de projeyi tamamlayan başka bir önemli unsur. Yapının başka bir önemli özelliği de tepeden bakıldığında, Avusturalya'nın önemli sembollerinden birisi olan, iki adet bumerang şeklinde olması. 1981 yılında başlayan Parlamento Binası'nın inşaatı 9 Mayıs 1988 yılında tamamlandı.


Avusturalya Parlamento Binası

Bangladeş Ulusal Meclis Binası (Jatiyo Sangsad Bhaban)
Mimarlık Stili: Modern
Bulunduğu Yer: Dhaka, Bangladeş
İnşaat Tarihleri: 1961 - 1982
Mimar: Louis Kahn


Bangladeş Ulusal Meclis Binası (Jatiyo Sangsad Bhaban)

Dünya'nın en büyük idare binalarının başında gelen Bangladeş Ulusal Meclis Binası, başkent Dakka'da yer alıyor ve Bangladeş'in tüm parlamenter idare birimlerine ev sahipliği yapıyor.

Haberdeki diğer parlamento binalarının aksine bu yapı 1961 yılında Doğu Pakistan'ın federal idare binası olarak inşaatına başlandı. 1971 yılında Bangladeş, Pakistan'dan bağımsızlığını elde ettikten sonra bu yapının Ulusal Meclis olarak kullanılmasına karar verildi.


Bangladeş Ulusal Meclis Binası (Jatiyo Sangsad Bhaban)


Bangladeş Ulusal Meclis Binası (Jatiyo Sangsad Bhaban)

Pakistan hükümeti Amerikalı bir mimar olan Louis Kahn'dan Doğu Pakistan için federal bir yapı tasarlamasını istedi. 1961 yılında başlanan inşaat 15 Şubat 1982 yılında tamamlandığında Bangladeş Ulusal Meclis Binası olarak hizmete girdi. Meclis hizmetleri yapının en orta bölümünde, yapının dış bölümlerinde ise milletvekillerinin ofisleri ve geçici olarak kaldıkları apartmanlar, yapının çevresinde ise yapay olarak inşa edilmiş bir göl yer alıyor. Bu proje 1989 yılında Ağa Khan Ödülü'ne layık görüldü.

Brezilya Ulusal Kongre Binası (Congresso Nacional)
Mimarlık Stili: Modern
Bulunduğu Yer: Brasilia, Brezilya
İnşaat Tarihleri: 1960
Mimar: Oscar Niemeyer


Brezilya Ulusal Kongre Binası (Congresso Nacional)

1960'a kadar Brezilya'nın başkenti Rio de Janeiro şehri iken, bu yıldan itibaren yapay olarak yaratılan Brasilia yeni başkent oldu. Yeni şehirin yaratılmasındaki amaç halkın pek yerleşmediği iç bölgelere teşvik edilmesiydi. Bu amaçla yeni yaratılan başkent olan Brasilia'da birçok idare binası yer alıyor. Bu tasarım sürecinin en önemli mimarlarından olan Oscar Niemeyer aynı zamanda bu şehirde inşa edilen Brezilya Ulusal Kongre Binası'nın da mimarı.


Brezilya Ulusal Kongre Binası (Congresso Nacional)

Bulunduğu bölgenin en büyük yapısı olan Ulusal Kongre Binası kabaca üç bölümden oluşuyor. İkiz kulelerde milletvekillerinin odaları ve ofisler yer alırken, kubbenin bulunduğu bölgede Senato, ters kubbenin bulunduğu bölgede ise Federal Meclis ve ona bağlı idare birimleri yer alıyor.


Brezilya Ulusal Kongre Binası (Congresso Nacional)

Westminster Sarayı (Parlamento Binası)
Mimarlık Stili: Gotik
Bulunduğu Yer: Londra, Büyük Britanya
İnşaat Tarihleri: 1834-1868
Mimar: Charles Barry ve Augustus Welby Pugin


Westminster Sarayı (Parlamento Binası)

Westminster Sarayı Birleşik Krallığın iki yönetim birimi olan Lordlar Kamarası ve Avam Kamarası'nın yer aldığı bir parlamento binası Yapıda 1.100 oda, 100 merdiven ve yaklaşık 5 kilometre uzunluğunda koridorlar yer alıyor. Her ne kadar yapı 19. yüzyılda yeniden inşa edildiyse de bazı bölümleri Ortaçağ'dan beri korunuyor.


Westminster Sarayı (Parlamento Binası)

1834 yılında çıkan yangın sırasında harap olan Parlamento Sarayı'nın yeniden inşa edilmesi için Kraliyet Komitesi oluşturuldu. Amerika Birleşik Devletleri'nde inşa edilen Beyaz Saray veya Kongre Binası gibi Neo Klasik yapılar o dönemde daha popüler olmasına rağmen muhafazakar değerleri temsil etmesi nedeniyle Gotik Stili tercih edidiği Komisyon tarafından Haziran 1835'te kamuoyuna duyuruldu.


Westminster Sarayı (Parlamento Binası)

1836 yılında komisyona sunulan 97 projeden Charled Barry'in önerisi kabul edildi. 1840 yılında da inşaata başlandı. Charles Barry ve Augustus Welby Pugin'in öncülüğünde yapı 1840 ile 1864 yılları arasında yeniden inşa edildi. Yangında ayakta duran St. Stephen Kilisesi ve Westminster Salonu gibi bölümler yeni inşaat edilen bölümlerle birleştirildi. İkinci Dünya Savaşı'nda hasar gören yapı mimar Giles Gilbert Scott tarafından 1950 yılında tekrar restore edildi.

Macaristan Parlamento Binası (Orszaghaz)
Mimarlık Stili: Gotik
Bulunduğu Yer: Budapeşte, Macaristan
İnşaat Tarihleri: 1885 - 1904
Mimar: Imre Steindl



Macaristan Parlamento Binası (Orszaghaz)

Macaristan Parlamento Binası, Avrupa'nın en eski idari yapılarından birisini oluşturuyor. Macaristan'ın en büyük yapısı ünvanına sahip bu parlamento binası Romanya'dan sonra Avrupa'nın da en büyük ikinci ulusal Parlamento Binası.

1873 yılında üç ayrı şehirin birleştirilmesiyle oluşturalan Budapeşte'de 1880 yılında Macarları temsil edecek ulusal bir parlamento binasının inşa edilmesine karar verildi. Açılan yarışmayı Imre Steindl kazanmasına rağmen, katılımcı iki mimarın tasarımı da Etnoğrafya Müzesi ve Tarım Bakanlığı binaları olarak inşa edildi.


Macaristan Parlamento Binası (Orszaghaz)

Yapının inşaatına 1885 yılında başlandı. Parlamento her ne kadar Macar Krallığı'nın kurulmasının 1.000 yılı vesilesiyle 1896 yılında resmen açıldıysa da, binanın tamamlanması 1904 yılına kadar sürdü.


Macaristan Parlamento Binası (Orszaghaz)

Tıpkı Westminster Sarayı gibi Gotik Stilde inşa edilen bu yapı simetrik dış cephelere ve merkezi bir kubbeye sahip. 268 metre uzunluğunda ve 123 metre genişliğinde olan bu yapıda 10 iç avlu, 13 asansör, 27 giriş kapısı, 29 merdiven, 691 oda (200 adeti ofis olmak üzere) yer almakta. 96 metre yükseklik ile Macaristan Parlamento Binası Budapeşte'nin en yüksek ikinci yapısı ünvanına sahip.

Romanya Parlamento Sarayı (Palatul Parlamentului)
Mimarlık Stili: Neo Klasik tarzın modern yorumu
Bulunduğu Yer: Bükreş, Romanya
İnşaat Tarihleri: 1983 - 1989
Mimar: Anca Petrescu


Romanya Parlamento Sarayı (Palatul Parlamentului)

Romanya Parlamento Sarayı, Pentagon'dan hemen sonra, dünyadaki en büyük ikinci idari yapısı ünvanına sahip. Çavuşesku'nun diktatörlük rejimi sırasında inşaatına başlanan bu yapı Çavuşesku idam edilmeden çok kısa bir süre önce tamamlandı. 270 metre uzunluğunda, 240 metre genişliğinde ve 86 metre yüksekliğindeki bu yapıda 1.100 oda, 2 adet 12 katlı yeraltı otoparkı yer alıyor.


Romanya Parlamento Sarayı (Palatul Parlamentului)

Bu yapıda birçok stilini izlerini görmek mümkünse de daha çok Neo Klasik Stilin ağır bastığı rahatlıkla gözlenebilir. Bu denli büyük bir yapıyı inşa etmek için Bükreş'in tarihi merkezi bölgesinde başta 19 kilise ve altı sinagog olmak üzere birçok yapı yıkıldı. Yaklaşık 30.000 adet yaşama birimleri de (apartmanlar ve müstakil yapılar) bu amaçla yıkıldı.

1983 yılında başlayan yıkım çalışmaların bir yıl sonra tamamlanmasıyla esas inşaata 25 Haziran 1984 tarihinde başlandı. 1989 yılında gerçekleşen devrim sonucu Çavuşesku idam edildiğinde Parlamento Sarayı'nın inşaatı genel olarak tamamlanmıştı. Ancak yapının büyüklüğü nedeniyle henüz bazı iç mekanlar bugün bile tamamlanamamış durumda.


Romanya Parlamento Sarayı (Palatul Parlamentului)


Romanya Parlamento Sarayı (Palatul Parlamentului)

1997 yılından beri Romanya Temsilciler Meclisi'ne ev sahipliği yapan bu bina, 2005 yılından beri de Romanya Senatosu'na hizmet veriyor. Aynı zaman konferans salonları da başka amaçlar için kullanılıyor. Mesela 2008 yılında gerçekleşen NATO Toplantıları'na bu yapı ev sahipliği yaptı.

Kaynak: Parlamentolarla ilgili bilgiler, her ülkenin parlamento internet sitelerinden alınmıştır.

Takvim
<<Nisan 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30  
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.