Giriş
UIA 2005 İstanbul Kongre Vadisi Yarışması; katılımın niceliği kadar, yapılan önerilerin niteliği, tasarım düzeyi, çeşitliliği ve arka planlarında taşıdıkları düşünsel birikim ile de jüri tarafından içtenlikle övgüye değer bulunmuştur. Bu açıdan jüri üyeleri, yarışmayı açma aşamasında harcadıkları yoğun düşünce emeğinin karşılığını bulmuş olmaktan dolayı mutluluklarını belirtmek ister ve tek tek tüm katılımcılara teşekkür eder.
Jüri, bu yarışma sonuçları ile Ülkenin mimarlık bilincine olan güvenini tazelemiş olarak, yarışma sürecinde doğan sinerjinin gelecek günlere ve UIA 2005 Kongresi'ne değin artarak sürmesini umut etmektedir.
Yarışma sonuçlarının gösterdiği düzeyden duyulan memnuniyetin bir ifadesi olarak, son elemeye kalan 10 projenin, ilk beş ödül sıralaması dışındaki beşine de birer "satın alma" önerisi getirilmiştir.
Birinci Aşama Eleme
Yarışma Şartnamesi'nde, özenle ortaya konulmaya çalışılan değerler sistemi ve program ile bağlantı kurabilmekte; mimarlık dilini yetkinlikle kullanabilmekte, mesajlarını iletebilmekte, ve kullandıkları araçlarda yeterli düzeyi yakalamakta diğer projelerin düzeyine ulaşamayan 008, 010, 029, 034, 045, 049 ve 075 sıra numaralı öneri projeler oy birliği ile birinci aşamada elenmişlerdir.
İkinci Aşama Eleme
Getirdikleri öneriler ile şartnamenin önerdiği kavramsal ve işlevsel ölçütlere uymakta, UIA 2005 fırsatını değerlendirebilecek anlamlı bir bütünlüğe ulaşabilmekte; uygulanabilirlik, mesaj iletebilme bakımından yeterli düzeye ulaşmakta; önerdikleri çözümlerle mimarlık söylemine katkıda bulunabilmekte, mekan kurma ve ayrıntılandırmada, benzeri diğer projelere kıyasla beklenen düzeye ulaşamayan 001, 004, 009, 011, 012, 013, 014, 015, 016, 017, 018, 019, 021, 022, 023, 025, 026, 033, 036, 037, 038, 039, 040, 042, 043, 044, 046, 047, 048, 050, 051, 052, 054, 055, 056, 057, 058, 059, 060, 061, 062, 066, 067, 070, 071, 072, 073, 074, 076, 077, 078, 079, 080, 082, 083, 085, 086, 089, 093, 096, 097, 098 sıra numaralı öneri projeler 2. aşamada elenmiştir.
Üçüncü Aşama Eleme
Üçüncü elemeye geçildiği zaman jüri üyeleri, tek tek tüm projelerin önerilen ölçütleri karşılayıp karşılamadığını bir kez daha irdelemiştir. Bu ölçütlerin dışında yeni ve farklı, duruma özgü ölçütler oluşturup oluşturmadıkları sorgulanmış, öneriler disiplinlerarası bağlamda tartışılmış, genelde tüm bu aşama projelerinin sonuca varabilme yolunda değerli öneriler getirdiği görülmüştür. Bu kez önerilerin, üzerinde temellendikleri düşünce arka planları ve tasarım yetkinlikleri tartışmaya açılmıştır. Bu çerçevede sergiledikleri ilkeler ve kavramsal yaklaşımları ile bir kez daha irdelenen öneriler, gerçekleşme sürecinde yaratacakları sorunlar, çözümlenme kabiliyetleri, sonuç etkileri, kongre beklentileri ve kongreye yüklenen misyon ile başedebilme potansiyelleri, 'İstanbul' ve 'kentli' ile kurabildikleri sinerjik iletişim, ve dünya mimarlığına mesaj iletebilme potansiyelleri açısından değerlendirilmişlerdir. Bu değerlendirme sonucunda 092, 091, 090, 088, 087, 084, 081, 069, 064, 053, 041, 035, 032, 031, 030, 028, 027, 024, 021, 007, 006, 003 sıra numaralı projeler oy çokluğu ile üçüncü aşamada elenmişlerdir.
Dördüncü Aşama Eleme
Yukarıda belirlenen biçimde uzun süre yapılan yoğun tartışmalar sonucunda 9 proje 4. elemeye kalmıştır. Bunlar 002, 005, 020, 054, 063, 065, 068, 094 ve 095 sıra numaralı projelerdir. Jüri üyeleri 3. eleme sonuçları üzerinde yeniden değerlendirme yapma gereğini duymuş ve sonuçta 027, 088, 028, 041 sıra numaralı projelerin de 4. elemeye alınmasına karar vermişlerdir.
Jüri üyeleri, her proje üzerinde açılan görüşmelerde tartışmayı zenginleştiren yeni kriterler geliştirmiş ve bütün projeler üzerinde görüşlerini belirterek kararlarını ayrıntılı bir tartışma sonunda almışlardır. Son aşamada jüri, 13 projenin elemesinin nasıl yapılacağı konusunu tartışmış; aktarılacak mesajlar ve projelerin taşıdığı farklı mimari özellikler açısından son elemeye kalan projelerin tümüyle değerlendirilmesine karar verilmiştir.
Yapılan değerlendirmelerden sonra 4. eleme yapılmış ve 13 proje içinden 027 sıra numaralı proje 5 olumsuz 2 olumlu, 028 sıra numaralı proje 7 olumsuz ve 094 sıra numaralı proje 6 olumsuz 1 olumlu oy alarak elenmişlerdir.
1.Ödül: 063 Sıra Numaralı Proje
Dünya Mimarlık Kongresi'ni, Kongre gündemini ve genelde mimarlığı kamunun gündemine taşıma potansiyeline sahip bir öneri: Güçlü fikriyle mimarlığı kent ölçeğinde görünür kılacak ve Kongre etkinliklerini dinamik biçimde kurgulayacak makroform kararları nedeniyle, Kongre programını kentsel bir gösteriye dönüştürme gücüne sahip. Diğer projelerden, sakin bir gizil güç ile sıyrılabilmeyi başaran ve bir tek makro düşünce üzerinde temellenen bu "tasarım-iş", birkaç katmanda okunma olanağı da sağlıyor:
Kamuoyunda genellikle olumsuz algılanan anonim bir inşaat aracının (vinç) ileri teknolojik dilinden yararlanarak, bir anlamda vincin, tam da bir araç olma özelliğini öne çıkararak, iş yapma tavırları bağlamında "iyi ile kötü" nün Kongre sırasında sorgulanmasına olanak tanımaktadır. Getirdiği yoğunluk ve ürkütücü birliktelik ile bu vinçler topluluğu aynı zamanda, mimarlık işinin bir biçimine 'protest' bir tavır olarak da okunabilir. Vinçler kent silüetinde oluşturdukları egemenlik ile "burada bir şeyler oluyor" gözlemi ile başlayıp tüm kentliye yaygınlaşabilecek bilgilenme, iletişim ve entelektüel sorgulamaya olanak tanıyan bir düzenleme oluşturabilirler. Düzenleme; bütünüyle 'spektaküler' düzlemde bir etkinlik kurgusu içinde ışık, renk ve dinamizm yaratarak, görkemli ve anımsanabilir bir Kongre programı sunabilir. Etkinlik saatleriyle sınırlı kalmayan gündüz ve gece İstanbul dinamiğini yansıtan bu projenin sponsorluklara açılımı ve kurulup sökülme sonrasında iz bırakmayacağı da açıktır.
Projenin, Kongre'nin ana açık hava işlevlerini karşılamak konusunda zemin düzleminde geliştirilmesi gereken bir tasarım ve 'anti-tasarım' nesnesi olarak, stratejik bir planlama ve alt ölçeklerde inceltilme gereği vardır. Proje müellifinin Kongre'nin program ve beklentilerini sağlamak üzere, jüri tavsiyeleri doğrultusunda ve Kongre düzenleyicileri ile yakın işbirliği içinde projesini geliştirmesi, ancak bu süreçte sakin ve güçlü yaklaşımını da dirençle sürdürmesi beklenmektedir.
2.Ödül: 002 Sıra Numaralı Proje
Eklemlenebilen kırık ahşap çubuk elemanlar olarak tanımlanabilecek bir tek öge ile Kongre için gerekebilecek tüm donanımı çözmeye girişen bu tasarım, önerisini dayandırdığı ilkeye sonuna kadar bağlı kalmaktadır. Çok katmanlı çevre içinde tasarımın yarattığı doku-tül, düzlem kırılmaları ile; zemin, taşıyıcı duvar ve örtü olma potansiyelini taşıyan yapısal bir çözümdür. Aynı zamanda tüm etkinliklere, son derece homojen ve sakin bir fon oluşturmaktadır. 'Yer'e ilişkin verileri analitik biçimde çözümlemede en başarılı tasarımlardan biri olarak ortaya çıkmaktadır.
Duyarlı ve insani gücünü narinliğinden alan bu tasarım, tam da aynı nedenle, taşıyacağı obje ve işlevler ile zedelenme riski de taşımaktadır. Mafsallanma önerisi ise önemli bir teknoloji gerektirmektedir. Özellikle mikro ölçekte sorun çözücü olan tasarımın, makro algılama düzleminde irdelendiğinde ise aynı başarıyı sürdüremeyeceği kanısındayız. Bu konuda tüm jüri üyeleri endişelerini belirtmişlerdir. Tekrarın getirdiği sakin güç, kent bağlamında aynı engin düzeyini yakalayamamaktadır.
3.Ödül: 095 Sıra Numaralı Proje
Kongre programına ve değişken gereksinimlere yanıtlar oluşturma potansiyeline sahip bu öneri, esas başarısını kent bağlamında yakalamakta, Kongre'nin yaratacağı enerjiyi topluma ve tüm kente taşıyarak katılımcı bir model içinde mekansal deneyimler sunmaktadır. Katılıma açıklık, çeşitlilik ve bağlama duyarlılık gibi kavramları kentliye ve Kongre katılımcılarına duyumsatma açısından da olumludur. Kongre'ye katılacak beş binin üzerinde mimarın en azından bir bölümünün önerilen bu kentsel senaryo-oyun kapsamında, ellerinde haritalar ile İstanbul'u keşfe çıkacağı, ve kendilerini bekleyen birer "mimarlık paketi" içinde sunulacak etkinlik kesimini yaşayacağı öngörülmektedir. İstanbul gibi gizemli ve çok katmanlı bir metropol için ilginç ve sinematografik bir öneri. Diğer yandan, kente saçılmış çok sayıda strüktürün, Yerel Yönetimler, Sivil Toplum Kuruluşları veya yerel halk ile bütünleşerek, zaman içinde yeni işlevler yüklenmesi ve kullanılarak eskimesi olanağını sağlayarak, kent çeperindekilerin de "benim için ne yaptınız" sorusuna yanıt getirebilir. Öte yandan, senaryo gücü yüksek bu önerinin mimari belleğe ve Kongre Vadisi'ne katabildiği imgesel öğe ne yazık ki ayçiçeği tarlaları ile sınırlı kalmıştır. Kongre Vadisi'nin en önemli aksının yalnızca dinlendirici bir peyzaj ile donatılması olumlu bulunmuş ise de, bu önemli alanın işlevsel anlamda etkin olarak kullanılmaması gerçekçi bulunmamıştır. Önerinin bütün kente yayılma çabası tasarımın incelmesine yönelik enerjiyi zayıflatmış ve önerilen çatkılar yeterince geliştirilmemiş görünüyor.
4.Ödül: 068 Sıra Numaralı Proje
Mimarlığın kentle buluşmasına aracı olmak üzere tasarlanan piramidal strüktürel formlar, Kongre etkinlik kimliği açısından hatırlarda kalacak bir deneyim sunmaktadır. Program-zemin-örtü koşullarını kentsel ölçekte bir mekan oyunuyla karşılayan bu 'fener' elemanların üstün tasarım niteliğine ve plastik değerlerine karşılık; Kongre etkinliklerinin değişken yapısını üstlenmek üzere yan yana gelişlerinde, mekan örgütleme ve kullanımında yeknesaklık ve okunaksızlıkla sonuçlanabilme tehlikesi vardır. Sergileyenle sergilenen arasındaki ilişkide sergileyen lehine gelişen tasarım baskınlığı, önerilen kulelerin bağlamsal kopukluğu ve genelde düşünce olarak sterilliği Kongre etkinliklerinin gerilimli yapısına cevap verme potansiyeli yönünden tereddütle karşılanmıştır.
5.Ödül: 054 Sıra Numaralı Proje
Tasarım, kentin bölüntülü, kesintili yapısının Kongre senaryoları ile örtüştürülmesi üzerinden gelişmektedir. Bu kurgunun ürettiği her farklı parça, kendi bağlamsal verilerini hesaba katarak şekillenmekte, Kongre programını ise tıpkı dikeyine derinleşen kentin örtük tortusu gibi, müphem ve bulanık bir bağlayıcıya -harca- dönüşmektedir. Proje bu kavramları ile yarışmaya katılan tüm projeler içinde yegane ve güçlü bir pozisyonu doldurmaktadır. Tek tek, her parçaya verilen önemin ve böylece ulaşılan tasarım kalitesinin çok üst düzeyde olmasına, endüstriyel sistematiklerini verimli ve dahası zaman zaman şiirsel bir niteliğe kavuşacak denli usta işi kullanılmasına karşın, parçaların tasarımlarında getirilen yaşamı yönlendirici tutumu nedeniyle bu Kongre için uygunluğu tartışmalı bulunmuştur.
Satın Alma Projeleri
005 Sıra Numaralı Proje
Çarpıcı, heyecan verici, sorgulayıcı tavrı ile konuyu, kavramı ve bağlamı sorgulama gücüne sahip olan ve neredeyse tüm değerlendirme ölçütlerinin gözden geçirilmesine neden olan esprili bir gizil güçle jüriyi etkilemiştir. Tartışmaların incelmesine önemli katkıda bulunan bu önerinin taşıdığı çok özel niteliğe karşılık, Kongre'nin gerçekleşmesine yönelik sorunları bulunduğu düşünülmüştür.
020 Sıra Numaralı Proje
Kentsel hafızaya yönelik olarak, yaya ve araç dolaşımını kuşatan bir örtü öneren bu proje 1. ve 2. odak alanlarla sınırlı kalması ve konuya yaklaşımındaki tek katmanlılığa karşın, mekansal yorumundaki tutarlılık ve strüktürel araştırması nedeniyle satın alınmıştır.
041 Sıra Numaralı Proje
Şartnamede yer verilen ve jüri çalışması sırasında da dile getirilen işlevsel ölçütler konusunda yeterli çözümler getiremese de, yalın tutumu ve plastik duyarlılığı nedeniyle satın alınmaya değer bulunmuştur.
065 Sıra Numaralı Proje
1. ve 2. odak alanlardan oluşan yarışma alanına yoğunlaşıp, kentsel anlamda beklenen potansiyelleri gerçekleştirmemesine karşın, özellikle yarışma alanı içinde yer alan mevcut yapılara getirdiği örtücü önerilerin tutarlılığı ve bütünlük oluşturma çabası nedeniyle satın alınmaya değer bulunmuştur.
088 Sıra Numaralı Proje
Kent bütününe ilişkin öneriler konusunda yeterli bulunmasa da, yarışma alanı içinde yeşil alan artırımına olanak sağlaması ve satış birimlerini seyir olanakları ile bütünleştirmesindeki başarı nedeniyle satın alınmaya değer bulunmuştur.
Asli Jüri Üyeleri
Ersen Gürsel, Aydan Balamir, Haydar Karabey, Selim Velioğlu, Ahmet Özgüner, Emre Arolat, Bünyamin Derman