İngiltere’nin hep şaşırtıcı olmayı başaran ‘sansasyonel’ sanatçısı Damien Hirst, şimdi de piyasa sistemini altüst etti. Hirst’ün bir galeride sergilemek yerine müzayedeye çıkarttığı 200 yeni eseri, rekor fiyatla satıldı.

Dünyanın en büyük ve güçlü şirketleri herkesi hayretlere sürükleyerek batıyor ama sanat dünyasında satışlar bu durumdan hiç etkilenmiyor. Francis Bacon’lar Gustav Klimt’ler milyon dolarlara anında alıcı buluyor. Ancak bunların arasında bir isim var ki eline boya fırçasını bile almamasına rağmen dün itibarıyla tek bir sanatçı için bir müzayedede ödenen en yüksek miktar rekorunu kırdı. Bu kişi yıllardır hep “Bakalım bu defa ne yapacak?” diye izlenen ve her defasında herkesi şaşırtmayı bilen Damien Hirst.

200 eserini bir galeride sergilemek yerine Londra’nın ünlü müzayede evi Sothbey’s’de satışa çıkaran Hirst, dün satışın ilk gününde 70 milyon sterline (161 milyon YTL) ulaştı. 96 eserin satışa çıkarıldığı ilk gün, Hirst tüm eserleri satarak bu defa başaramayacağını düşünen eleştirmenleri de yalancı çıkarmakla kalmadı, eserlerin bu ilk partisiyle tüm müzayede için tahmin edilen 65 milyon pound’u geçmiş oldu.

Millet kuyruk oldu
Geçen sene 50 milyon sterline satılan ‘Elmas Kafatası’ sansasyonundan sonra “Bakalım bu defa ne yapacak?” sorusunun cevabı bu müzayede oldu. En yüksek sansasyonu yaratacak (iki haftadır Time’ın kapağından NTV’nin kültür sanat programına kadar her yerde Damien Hirst’ü görüyoruz) biçimde tasarlanmış bu müzayedenin yalnızca kataloğu 200 pound değerindeydi ve üç ciltten oluşuyordu. Tek bir sanatçının eserleri Sotheby’s’in Bond Street’teki tüm galerini doldurdu ve galerilerin önünde oluşan uzun kuyruklarda 21 binden fazla kişi bekledi.

Sotheby’s’in çağdaş sanat bölümü başkanı Cheyenne Westpal müzayedeyi “gerçekten tarihi bir olay” diye tanımlarken Royal Academy’nin sergiler eski yöneticisi Sir Norman Rosenthal ise “Bankalar tepetaklak olur ama galibiyet sanatın olur” diye konuştu. Hirst ise bütün açık artırma boyunca ortalarda gözükmezken sonradan “Pazar herkesin sandığından çok daha büyük. Sanatı seviyorum ve bu müzayede de gösteriyor ki yalnız değilim,” diye bir açıklama yapmakla yetindi.

En büyük derdi ölüm
Açık artırma, gecenin yıldızı ‘The Golden Calf’ ile başladı. ‘The Golden Calf’ formaldehit dolu yaldızlı çerçeveli bir tankın içinde korunan toynakları ve boynuzları 18 karat altın kaplı, başında da altından bir hale olan beyaz bir boğa. Hem gülünç hem de hayranlık uyandırıcı bir iş.

En büyük derdi ölümle olan Damien Hirst’ün çelişkili tarafı da bu. Kimi eleştirmenler ondaki gülünçlüğü sanata hakaret olarak görüyor ama ona şöhret kazandıran formaldehid içindeki koyunlar, köpek balıklarıyla başlayıp, çürüyen etlerin ve sineklerin olduğu enstelasyonlara uzanan işleri karşısında şaşırmamak olanaksız. Bu boğanın önceki gün Damien Hirst’ün de müzayede rekorunu kırarak 10.3 milyon sterline alıcı bulmasının tek sebebi elbette ki bu değil. Hirst’ün daha muhafazakar otoriteler tarafından eleştirilen bir diğer yönü de deyim yerindeyse ‘parayla oynaması’.

Müzayedede en uzun sürede satılan eser ise binlerce değerli taştan oluşan duvar dolabı ‘Fragments of Paradise’ oldu. ‘Fragments of Paradise’ en yüksek fiyat beklentisinin üç katına 5.2 milyon pound’a satıldı. Hirst’ün Greatest Hits olarak adlandırdığı ve kendisiyle özdeşleşmiş motiflerinin bir parodi-derlemesini andıran ‘Heaven Can Wait’ ise 500 bin pound’a satılması beklenirken 850 bin pound’a alıcı buldu.

‘Bir nevi seri üretim’
Birçok kişi Hirst’ün atölyelerinde onun işlerini çoğaltmakla görevli isimsiz kişilerden oluşan bir ordunun çalışmasını hiç hoş karşılamasa ve Damien Hirst’ün atölyelerini seri üretim bandına benzetse de çizimler, fikirler onun. ‘The Golden Calf’ın taslak çiziminin bile 30 bin sterline satılması bekleniyor. Üstünde Hirst’ten muhtemelen asıl işin alıcısına ithaf edilmiş esrarengiz bir not ile: “Sahte putlara tapınıp durma! İmkansızın peşiden koşma!”

‘Yeni bir pazarlama yöntemi bu’
Haldun Dostoğlu (Galeri Nev): Çağdaş sanat pazarı süratle giyim kuşam modasının yoluna giriyor. Giyim kuşam modası nasıl yeni bir ürün çıkarırken bir yol izler bir strateji izler sanatçılar da böyle bir yol izlemeye başlıyor. Neden sanat yaptığını niçin sanatçı olduğunu unutuyorlarmış gibi bir hal bu. Sanatçının o muhalif duruşu o radikal duruşu unutuluyor. Onun fiyatı ve kendini nasıl pazarladığı artık mevzu haline geliyor ki hazin olan da bu. Galeri dediğiniz şey sanatçıyı, eseri sanatı yani manifestoyu oluşturan mekândır ama sanki bu nitelikleri unutulmuş durumda. Galericiyle de danışıklı dövüş halinde çalışıyorlar zaten. Hirst’ün kendi galerisinde sergileyip satmak yerine bir uluslararası müzayede şirketini kullanması tamamen ‘ben bu malı nasıl daha pahalıya satarım abi’ telaşında oluşundan.

Hüsamettin Koçan (Sanatçı): Burada bir takım manipülasyonlar var. Galeriyi pas geçip doğrudan müzayedeye gidebilmesi için onun arkasında onu destekleyen çok ciddi miktarda bir sermayenin olması lazım. Bu bir yeniden pazarlama yöntemi olarak ele alınabilir diye düşünüyorum. Hirst’ün doğrudan müzayedeye gitmesinin arkasında bir kurgu var gibi geliyor bana. Buna bir öncü hareket olarak bakamayız. Müzayede kurumunu kullanma açısından bu bir ilk gibi gözüküyor ama yeni bir iletişim, pazarlama yöntemi gibi de algılanabilir.