Dali’nin dünyanın dört bucağını gezen sergisi. Şimdi Türkiye’de. Onbinler, yüzbinler yaptığına bakacak. Kimi tek tük okuduğunu bir tablonun kenarında yakalamaya uğraşacak. Kimi kalabalıkta, bir boydan bir boya uzayıp çıkıp gidecek. Tıpkı bir Dali nesnesi gibi. En sonunda Dali efsanesinin şişi inecek. Müze gezicisi, resim seyircisi eldeler hanesine bir isim daha atacak.

Henüz sergiyi gezmedim. Sessiz, tenha bir zamanını kolluyorum. Etrafta Dali sözü, haberi, afişi, pankartı, dönkartı gördükçe, duydukça gözümde kulağımda Bunuel, Lorca yankılanıyor. Elimde değil. Madrid’de yolları kesişen üç kafadarın o yıllarını daha çok merak ediyorum.

İçlerinde en eskisi Bunuel. Daha savaş bitmeden yurda yazılıyor. Yurt da yurt hani. Residencia de los Estudiantes. Galiba
okuldan çok daha büyük okul. Kimler gelip kimler geçmiyor ki. Einstein’dan, Ortega’ya, Platero’nun (ki Samih ne enfes çevirmişti Türkçeye) yazarı Jimenez’e. Sonra Lorca geliyor. İçlerinde en sahi delisi, hep en genci. En son da ‘küçük’ Dali. Gerçekten küçücük, narin, çok kıpırdayan o Katalan çocuk... Sade onlar mı? Bir yüzyılı baştan başa şiirle kateden şu Cadiz’li Alberti de var. Ne güzel beslenmiş olmalılar Yurt’ta. Bir ömür boyu o pınara dönüp dönüp içiyorlar. (İster istemez aklıma ’70 sonlarının Mediha Eldem sokağı tepesinde duran İtalyan Kültür geliyor. Bir isimsiz okul. Büyük isimli YÖK öncesi okulları, parti okulları dururken hem de. Küçücük salonda Y.Türker, M. Mungan, T. Balcıoğlu. Şimdinin kuvvetli sefirleri. Döne döne Visconti, Pasolini, Bertolucci. Unutulmaz müdürümüz Sicilya soylusu Arcurio...)

Endülüs Köpeği bu yurdun meyvesi. Ne kadarı Bunuel’in, ne kadarı Dali’nin önemsiz. Ne kadar Kırnatalı Lorca’yı imlediği de. Sinemanın en önemli eserleri arasında hep. Lorca’nın Aya Yolculuk sinopsisi de bu dönemin mirası. Cüretkâr yönetmenini belki hep bekleyecek o keskin eskiz.

Gerisi sanat dedikodusu. Dali’nin Breton ve yoldaşları tarafından paragöz faşist olmakla suçlanıp sürrealist cehennemden kovuluşu. (Breton’un harfleri karıştırıp türettiği Dolar Oburu-Avida Dollars’ı Dali’nin memnuniyetle müstear isim edinişi.) Lorca’nın yapyalnız ölüm(e) yürüyüşü. ’Köpeğin’ sahipleri Dali’yle Bunuel’in kopuşu. Miş miş...

Dedikoduyu bırakın denk olursa Dali’nin Lautreamont’un Maldoror’un Şarkıları’na yaptığı desenlere bakın. Methiyesinde ‘Zeytuni sesli’ demişti Lorca onun için. Warhol onun soyundandır. Hirst ise aynı sülalenin yeteneksiz torunu.