|
Türkiye, rayı bile Güney
Afrika’dan ithal ediyor
Üç demir-çelik fabrikası bulunan ve 136 yıldır demiryolu ulaşımı yapılan
Türkiye’de tren tekerleği ve ray üretilmiyor. Tekerler Romanya’-dan,
raylar Güney Afrika’dan alınıyor. Demiryollarının 2001 yılındaki 500
trilyonluk zararının beşte birini bu alımlar oluşturuyor.
136 yıldır demiryolu ulaşımı yapılan Türkiye’de tren tekerleği, ray
ve elektronik malzeme üretilmiyor. Romanya’dan tren tekerleği alan Türkiye,
Güney Afrika’dan ray ve Almanya’dan elektronik donanım ithal ediyor. Türkiye
Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) İşletmesi’nin 2001 yılı zararı
ise 500 trilyon lirayı aştı. Bu zaranın 5’te 1’ini yurtdışı alımlar
karşılığında ödenen paralar oluşturuyor.
Bütün giderleri Hazine tarafından karşılanan TCDD, bu zararı azaltmak için
tekerlekleri normal sürelerinden daha fazla kullanma yoluna gidiyor. Zamanla aşınmaya
bağlı olarak kalınlığı incelen tren tekerleklerine Kırıkkale’deki
Makine Kimya Endüstrisi’nde (MKE) çelik malzeme ilavesi yapılıyor. Ancak
uzmanlara göre bu, tekerleğin maliyetine yakın bir masraf gerektirdiği gibi
kaza riski taşıyan bir yöntem. İki hafta önce Ankara Polatlı yakınlarında
meydana gelen ve 1 kişinin ölümü, 2 kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan
kazaya tekerlek kırılması yol açmıştı. Türkiye, her yıl başka ülkelere
ödediği trilyonlarca lirayı kendi bünyesindeki tesislerin modernleştirilmesi
için kullanabilseydi hem TCDD’nin ihtiyaç duyduğu malzemeyi üretecek hem
de ihracat yaparak döviz girdisi sağlayacaktı. Sektöre yakın kaynaklar ray
ve tekerlek gibi temel malzemelerde dışarıya bağımlı hiçbir ülkenin
demiryolu taşımacılığında gelişme gösteremediğini belirtiyor.
Üç demir-çelik fabrikası ve üç ayrı entegre tesisine rağmen Türkiye,
ray ve tekerlek üretemiyor. Karabük (KARDEMİR), Zonguldak Ereğli (ERDEMİR)
ve Hatay İskenderun’da (İSDEMİR) olmak üzere 3 demir-çelik fabrikası
bulunuyor. Bunlardan KARDEMİR’de 1950’li yıllarda TCDD için ray üretimi
yapıldı. Ancak ilerleyen dönemlerde geliştirme çalışmaları yapılamadığı
için üretim kesintiye uğradı. Uzmanlar 50 yıl önce Karabük’te üretilen
rayların hâlâ kullanıldığını hatırlatarak burada üretime ara
verilmesini tarihi bir hata olarak değerlendiriyor. Yurtdışından getirilen
rayların kısa sürede kullanılamaz hale gelmesinden yakınan TCDD, kendi içinde
‘Yerli Sanayiye Dönüş’ projesi başlattı. Proje çerçevesinde KARDEMİR’de
50 yıl aradan sonra yeniden deneme amaçlı ray üretimi yapıldı. Devletten
gerekli kaynak desteği alınabilirse Karabük’te seri ray üretimine geçilecek.
TCDD Genel Müdürü Vedat Bilgin de demiryollarında ihtiyaç duyulan
malzemelere tek tek yer verilen Yerli Sermayeye Dönüş kitapçığının sunuş
metninde, ithalatın maliyetine dikkat çekiyor. Yurtiçi ve yurtdışı alımlar
için yapılan harcamaları kıyaslayan Bilgin, yurtdışı harcamalarının
daha fazla olduğunu belirtiyor. Bilgin, yurtdışına bağımlı bir demiryolu
politikasının bir yarar sağlamayacağını vurguluyor.
TCDD’ye bağlı Eskişehir’deki lokomotif (TÜLOMSAŞ), Sivas’taki yük
vagonu (TÜDEMSAŞ) ve Adapazarı’ndaki yolcu vagonu (TÜVASAŞ) fabrikalarında
bugüne kadar teknolojik yenileme yapılmadı. Oysa bu üç fabrikadan herhangi
birine bir yıllık ithalat bedeli olan 100 trilyon liralık kaynak aktarılsaydı
tren tekerleği ve elektronik malzemeler ülkemizde üretilebilecekti. Türk Ulaşım-Sen
Başkanı Nazmi Güzel, yerli sanayinin gelişmesine yönelik yatırımların yıllardır
‘yüksek maliyetli’ diye engellendiğini söylüyor. Güzel, ‘kaynak
yok’ gerekçesini öne sürerek demiryollarını giderek dışa bağımlı
hale getirenlerin gerçekte ülkenin kaynaklarını heder ettiklerini
vurguluyor. Güzel, uzmanlar tarafından yapılan hesaplamalara göre, dışarıdan
25 milyon lira karşılığında alınan bir malzemenin ülkemizde 2 milyon
liraya mal edilebileceğinin altını çiziyor. Şehiriçi taşımacılığında
raylı sistemlerin tercih edilmesiyle TCDD’nin dışında belediyelerin de ray
ve vagon alıcısı konumuna geldiğini söyleyen Güzel, “Yurtdışından
getirilen ürünlerin çoğu trenlerimize uygun değil. Bunların işletme
maliyeti de büyük. Kısa sürede arıza yapıyorlar ve yedek parçası dışarıdan
getiriliyor. Döviz kaybı sürekli oluyor.” diye konuşuyor.
Zaman
|
