|
Mor Gabriel 3. binyılında
 Tarihe,
insan emeğine ve yerel mimariye saygılı bir restorasyon örneği yaratılıyor.
Ülkemizin ''kültür alaşımı'' nda sessiz ve alçakgönüllü bir uygarlık
kimliğiyle yer alan ''Süryani'' cematinin, 1997'de 1600. yaş gününü
kutlayan Mor (Aziz) Gabriel Manastırı 'ndayız...
Tarihi Kentler Birliği 'nin 23-26 Mayıs 2002 günlerindeki ''Şanlıurfa
buluşması'' nedeniyle düzenlenen gezi programında, Midyat ziyaretimizi bu
tarihi manastıra da ''merhaba'' diyerek daha bir anlamlı kılıyoruz...
Mardin 'deki ünlü Deyrulzafaran Manastırı 'ndan (İS 490'lar) yaklaşık
100 yıl daha yaşlı olmasına rağmen ana yollardan uzak olması nedeniyle yakın
yıllara dek daha az ziyaret edilen Mor Gabriel Manastırı Midyat-İdil yolunun
18. km'sinde...
Giriş bahçesindeki park yerinde yerli ve yabancı turist otobüslerinden
biri kalkarken diğeri geliyor... Belli ki sadece Süryaniler değil, son yıllarda
artış gösteren ''tarihe ve kültür çeşitliliğine duyarlı'' vatandaşlarımız
da Mor Gabriel'in ''Tur Abdin'' deki vakur ve saygın duruşunu merak
ediyorlar...
4000 yıllık coğrafya
Tur Abdin , yaklaşık 4000 yıldır Mezopotamya'da yaşayan Süryanilerin
''tarihsel yurdu'' olan bölgenin adı... Bugün bir bölümü Suriye sınırları
içinde kalsa bile, asıl coğrafyası Güney-Doğu Anadolu bölgemizdeki
''Mardin-Nusaybin-Midyat'' üçgeni diyebiliriz...
Nitekim, Mardin'deki Kırklar Kilisesi (Mor Behram ve Şaro) ile
Deyrulzafaran ve Midyat'taki ''Deyrelumur'' da denilen Mor Gabriel'le birlikte
Mort (Azize) Şimuni Kilisesi gibi bazıları bugün de Suryani cemaatleriyle yaşayan
çok sayıda anıtsal yapı, Tur Abdin'in kültürel dokusunu ''kalıcı'' kılıyorlar...
Nusaybin'deki İS. 350'lere takvimlenen ''Mor Yakup'' kilisesindeki
arkeolojik kazılar ise bölgenin binlerce yıllık ''yaşanmışlık''
tarihindeki bilinmeyenleri gün ışığına çıkarıyor...
'Tur Abdin Metropolitliği...'
İS. 397'de Mor Samuel tarafından kurulan Deyrelumur Manastırı, Filistin
'deki ünlü Mor Saba Manastırı 'ndan bile 80 yıl daha eski...
613'ten 1088'e kadar Tur Abdin ''Metropolitlerine'' (Suryani Ortadoks dini
liderleri) ev sahipliği yapan Mor Gabriel Manastırı, bugün de aynı
misyonunu sürdürüyor... 1973'ten beri manastırın müdürü olan Mor
Timotheos Samuel Aktaş , 1985'ten bu yana da ''Tur Abdin Metropoliti'' ...
Ziyaretimiz sırasında manastırda sürmekte olan ''restorasyon'' çalışmalarını
da anlatan ve Süryani cemaatin ''kültür neferlerinden'' olan Yusuf Beğtaş
diyor ki: ''1600 yıllık geçmişin hemen tüm aşamalarını belgeleyen yapı
kalıntılarını koruyarak ve göstererek onarım yapıyoruz...''
Gerçekten de özellikle tarihi duvarların ve mekânların ''özgün'' ve
''eskimiş'' durumlarını bozmadan yapılan bu restorasyondaki yakın dönemlere
ait kesimler için de gösterilen aynı ''özen'' , gruptaki mimarları hayran bırakıyor...
Bazı son bölümleri de ''20. yüzyıl ekleri'' olarak ve yine ''eskiyle
uyum içinde'' gerçekleşen Mor Gabriel Manastırı, şimdi bu restorasyon
sayesinde de ''3. Binyılı'' tarihiyle birlikte yaşamaya hazırlanıyor...
Yurdumuzun Güzelleri...
Metropolit Mor T. Samuel Aktaş, o gün bizi yolcu ederken ''teşekkür''
ettikten sonra şunu ekledi: ''Sadece Tur Abdin bölgesinin değil, bu ülkenin
ve Türkiye'nin tarihinin ve kültürünün bir parçası olmak bize gurur
veriyor...''
Biz de Süryani dostlarımızla ne kadar onur ve kıvanç duysak azdır... Tüm
mimarları gidip o ''tarihe ve insan emeğine saygılı restorasyonu'' görmeye,
herkesi de Süryanilerin insancıl ve yurtlarına bağlı kültürleriyle Mor
Gabriel Manastırı'nda tanışmaya davet ediyorum...
Cumhuriyet - Oktay Ekinci
|
