|
Felaketten önce 30
saniye
17 Ağustos 1999'da meydana gelen Marmara depreminde 20 bine yakın insan öldü,
binlerce kişi yaralandı. Trilyonlarca liralık da maddi hasar meydana geldi.
Tayvan'da bilim adamları depremi 30 saniye önceden haber veren bir sistem
geliştirdi. Denemelerde 3.5 ile 6.3 arasında değişen 54 depremi yüzde yüz
bilen yeni sistem için 60 milyon dolar harcandı
Tayvan'da bilimadamları 60 milyon dolar (yaklaşık 100 trilyon lira)
harcama ile depremi 30 saniye önceden haber veren yeni bir sistem geliştirdi.
Amerika Sismoloji Derneği bülteninde yayımlanan araştırmayı yöneten
Kaliforniya Deprem Merkezi'nden Leon Teng adlı bilim adamının araştırması,
Tayvan'daki sismik istasyon ağından elde edilen verilerin çözümlenmesine
dayanıyor.
Bilim adamları, 'subnetwork' adı verilen gözlem istasyonlarına yerleştirilen
bir sistemle, belirli depremleri ilk aşamalarında tanımlayabiliyor, depremin
merkez üssünü ve şiddetini tahmin eden hesaplar yapıyor ve bu sarsıntı öncesinde
alarm verecek zamanı sağlıyor. Teng, acil durum olarak değerlendirdiği 30
saniyede insanların depreme hazır olabileceğini söyledi. Depremin saniyeler
öncesinden de olsa bilinmesi gaz vanalarının kapatılması, toplu taşımacılığı
durdurma gibi zararı en aza indirebilecek önlemlerin alınmasını sağlayacak.
Yeterli gözlem istasyonu şart
Yapılan denemelerde 'subnetwork' sisteminin doğru çalıştığı ve Richter
ölçeğine göre büyüklükleri 3.5 ile 6.3 arasında değişen 54 depremi
bildiği, yüzde yüze yakın bir kesinlik gösterdiği kaydedildi.
Bilim adamı Teng, deprem erken uyarı sisteminde Tayvan örneğinin benzer
sismik aktiviteye sahip bölgelerde de uygulanabileceğini, ancak Kaliforniya
gibi birçok yerde depremin nerede ve ne zaman vuracağını saptamaya yönelik
'subnetwork' kurmak için yeterli sismik gözlem istasyonları olmadığını söyledi.
Tayvan'ın sismik gözlem sistemi için 60 milyon dolar harcadığını açıklayan
Teng, bu sistemin Kaliforniya'da kurulması halinde 200 milyon dolara mal olacağına
dikkat çekti.
Prof. Ercan: Bizimkinden farklı
Jeofizik Mühendisleri Odası Genel Başkanı Prof. Dr. Ahmet Ercan, Tayvan'daki
sistemin, Türkiye'de üzerinde çalışılan erken uyarı sisteminden çok daha
farklı olduğunu belirtti. Erken uyarı sisteminde bizim süre seçme şansımızın
olmadığını vurgulayan Prof. Ercan, şunları söyledi:
"Türkiye'deki erken uyarı sistemi depremi ancak 8 saniye önceden haber
verecek. 8 saniye ise şöyle hesaplanıyor: Marmara'nın içindeki en yakın
fay 25 kilometre, deprem dalgasının hızı ise 3 km. 25'i 3'e böldüğünüzde
8 saniye çıkıyor. 8 saniyeden önce bilmeniz mümkün değil.
Söz konusu süre depremin uzaklığına ve derinliğine bağlı olarak değişiyor.
Bizim sistemde olmuş bir depremin uyarısı yapılıyor. Tayvan'da bilim
adamlarının geliştirdiği sistem ise çok farklı. Bu yapılan bilimsel çalışmalarla
önceden kestirim olayına giriyor. Bu kestirim 5 yıldan başlayıp bir güne
hatta saate de indirilebilir.
Tayvan'da 30 saniyeye indirilmiş. Bu sistemin Türkiye'ye getirilmesi çok
faydalı olur. Türkiye'de deprem araştırmalarında gelişmiş bir altyapı
var. Bu yüzden bu sistem burada çok daha ucuza mal olabilir."
Prof. Görür: Fazla büyütülüyor
İTÜ Maden Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Naci Görür de, erken uyarı
sisteminin kamuoyuna yansıtıldığı kadar önemli bir konu olmadığını
savundu. Görür, "Bu erken uyarı işi fazla büyütülüyor. İnsanlar
depremin önceden bilinip önlem alınacağını düşünüyor. Oysa bu sadece
gaz ve elektrik sisteminin erken kesilmesini sağlar. Tabii ki bunun 8 saniyede
olması yerine 30 saniye önce olması daha iyi. Hangisi iyi teknolojiyse o
uygulanmalı. Kamuoyunun gündeminde olması gereken asıl konu binaların güçlendirilmesi
ve doğru yerleşme olmalı" dedi.
Radikal
|
