|
Mardin geleceğinin hayalini kuruyor
 Müslüman, Süryani, Yakubi, Keldani, Nesturi, Yezidi, Yahudi, Kürt, Arap,
Ermeni, bir dolu farklı etnik kökeni, ezan ve çan sesini yüzyıllarca bir
arada yaşatmış. Bugün de sokaklarında dolaşırken hepsine
rastlayabiliyorsanız, Mardin'in insanlığı çağıran sesine niye kulak
vermeyesiniz ki...
Dünyanın kaç şehrinde sokakta yürürken bir oturma odasının altından
geçebilirsiniz? Mardin abbara'ları, yani üstü bir evin odası olan tünelleri,
size bu imkanı tanır. Dünyanın kaç şehrinde Sümerlerden Urartular'a,
Roma'dan Bizans'a, Selçuklular'dan Osmanlı'ya onlarca uygarlık iz bırakmış,
birbirinden farklı pek çok dil ve din hoşgörü içinde birarada yaşamıştır?
Merdivenli, daracık sokaklarından her biri hálá ya bir camiye, ya bir
kiliseye, medreseye, manastıra çıkan Mardin size bunu nasıl başardığını
hiç konuşmadan anlatır. Dünyada kaç şehir, 2500 yıllık bir şehircilik
anlayışını kendine özgü taşı ve mimarisiyle günümüze taşır? Cevap
yine Mardin'dir...
İşte bu Mardin, şimdi eski kenti hem fiziken, hem de ruhen canlandırmak için
seferberlik halinde. Aslında halkının terörün t'sini unutup turizmin t'sine
alışması yeni değil; son yıllarda tek tük de olsa içten içe bir
restorasyon faaliyeti sürüyordu, ancak birkaç ay önce Dünya Bankası'ndan
12 milyon dolarlık kredi çıkınca çalışmalar hızlandı. Mardinli artık büyük
büyük babalardan kalma evinin ve ‘‘dünya kültür mirasına aday’’
bir kent olarak UNESCO listesinde yer almanın anlamını biliyor. Top şimdi
yeni hükümette. Protokol imzalanıp kredi akmaya başlayınca, Mardin'in en
genci 120 yıllık olan evleri bir bir restore edilecek ve kentin eski tarihi
silüeti gün ışığına çıkacak. Bu, sadece güzel bir manzara anlamına
gelmiyor, bu evlerin bir kısmı, şu anda işleyen birkaç iyi örneği takip
ederek inanç ve kültür turlarının ortasında bir durak, mesela bir butik
otel, pansiyon ya da restoran olmaya hazırlanıyor. Geçen yıl 200 bin kişinin
gezdiği Mardin gelip geçici bir moda değil, gerçek bir turizm kenti olmak
istiyor. Ankara bu sesi duyuyor mu?
Uzun yıllar süren unutulmuşluktan, terörün yanısıra, göç ve
ilgisizliğin verdiği yorgunluktan kurtulmaya çalışıyordu. Son yıllarda,
İstanbul Teknik üniversitesi, GAP İdaresi, Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü,
Mardin Kent Konseyi, Mardin dernekleri, Vali Temel Koçaklar, Albay Cengiz Yanıkoğlu
ve Belediye Başkanı Abdülkadir Tutaşı, kilisedeki metropolitten esnafa
kadar herkes, bu seferberliğe katılmıştı. Dünya kültür mirasının
adaylarından biri olarak UNESCO Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Komitesi'nce koruma altına alınmasına ramak kalmıştı. Toplantı önümüzdeki
ay Paris'teydi.
Evet haraptı; Teoman'ın o İstanbul şarkısındaki gibi ‘‘yorgun, üzgün
ve yaşlanmış, biraz kilo almış’’tı, ama mihrabının yerinde olmadığını
kimse söyleyemezdi. Yeniden gözde olmasını sağlayabilecek çok şeye
sahipti hálá. Bunu gören Dünya Bankası, İstanbul'un Balat semtine verdiği
türden bir krediyi, 12 milyon doları da Mardin için verdi. Kimi Mardinliler
bu rüzgarla evini restore etmeye kendi imkanlarıyla başlamıştı bile. TÜRSAB
yurtdışında tanıtım atağına geçecekti. İlk büyük rezervasyonlar aylar
öncesinden yapılmıştı.
Ama savaşın ilk sinyalleriyle birlikte rezervasyonlar iptal edildi, kent
yine yalnızlığıyla başbaşa kaldı.
Hayır bu umutsuz bir haber değil. Mardin her şeye rağmen ayakları üzerinde
doğrulma çabasını sürdürüyor. Dünya Bankası kredisi ve dünya kültür
mirası adaylığı sokaklardaki heyecanı diri tutuyor. Çünkü, yamaçtan
ovaya ‘‘fakir ama mağrur’’ bir bakış atan Mardin'e, siz de ova tarafından
bakarsanız, artık sadece eşsiz mimarinin arasından sırıtan betonarme çirkinlikleri
değil, restore edildiği için parlayan gerçek Mardin evlerini de görebiliyorsunuz.
O projelerde gönüllü yeralan Mardinliler'le konuşunca, Mardin'in umudunu
paylaşıyorsunuz.
1970'te SİT alanı ilan edilen Mardin'de 363 ev, 12 kilise, 27 cami, 7
medrese, 7 çarşı, 7 han 1979'da koruma altına alınmıştı. Ancak, her biri
tipik Mardin mimarisine sahip olan evlerin çoğunun üstüne çıkılan
betonarme katlar, avlulara yapılan çirkin eklemelerle kentin silüeti de bu yıllardan
sonra bozuldu. 1990'ların sonlarında kurulan Mardin Kent Konseyi'nin amacı, işte
medeniyetlerin bıraktığı bu izlerin korunması, ekonomik ve sosyal hayatın
canlanmasıydı. İsviçre Hükümeti'nin hibe ettiği 350 bin dolarla ve BM
Kalkınma Programı, İTÜ, GAP İdaresi ve Mardinlilerin işbirliğiyle gerçekleştirilen
Mardin Kentsel Katılımcı Rehabilitasyon Projesi (MERDİNAR), Mardin
projelerinin ilk somut adımıydı. Bu projenin bir ayağı olarak çıkarılan
bina envanteri sayesinde, 1979'ta tescil edilmiş binalardan çoğunun
‘‘kurtarılabilir’’ olduğu ortaya çıktı. 197 evin rölevesi çıkarıldı.
252 ev ve anıtsal yapılar aslına döndürülebilirdi. Yani Mardin'in gerçek
silüeti kolayca ulaşılabilir yerdeydi.
Mardinliler'le yüz yüze görüşülerek bir de sosyal etki raporu hazırlandı.
Rapor, kentte tarihi dokunun korunmasına duyulan inancın arttığını,
turizmin kurtarıcı sektör olarak görülmeye başlandığını gösterdi.
Mardinli işadamlarının yarıdan fazlası turizme yatırım yapmak istediğini
belirtti. Birçok ev sahibi evlerini pansiyona dönüştürmeye karar verdiğini
anlattı. Örnek proje olarak, eski kent merkezindeki Tellallar Çarşısı'nın
restore edilmesi, Cercis Murat Paşa Konağı'nın yerel yemekler sunan bir
restorana, Erdoba Evleri'nin de 30 odalı bir butik otele dönüştürülmesi bu
desteği arttırdı.
Şimdi yeni hükümet, Mardinli gibi bunun bir ‘‘toplumsal dönüşüm
projesi’’ olduğuna ikna olur, protokolü bu ay imzalarsa, Mardin geleceğine
doğru adım atmaya başlayacak. Çöplük olarak kullanılan Yenikapı Hamamı,
kısmen ahır olan Mor Eftam Kilisesi, eski hükümet konağı gibi metruk kamu
binaları, meşhur dar sokakları da projeden nasibini alacak. Altyapı ve su
probleminin halledilmesinden ıtırlı Mardin bitkileriyle donanmasına kadar
sokaklar eski ruhuna kavuşacak. O ruh ki, Müslüman, Süryani, Yakubi,
Keldani, Nesturi, Yezidi, Yahudi, Kürt, Arap, Ermeni, bir dolu farklı etnik kökeni,
ezan ve çan sesini yüzyıllarca bir arada yaşatmış. Bugün de sokaklarında
hepsine rastlayabiliyorsanız, Mardin'in insanlığı çağıran sesine niye
kulak vermeyesiniz ki...
Hürriyet
|
