|
Yapılarda yaşayan Bizans
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bizans Bölümü Öğretim Üyesi
Yrd.Doç.Dr. Engin Akyürek üniversiteden gönüllü az sayıda arkadaşıyla
birlikte 2001 yılından bu yana Bizans envanterini oluşturmak için 'Bizans Dönemi-
Marmara Bölgesi' projesini 2005 yılından önce internete taşımaya çalışıyor.
Kariye, Fethiye Camisi, Gül Camisi ya da Zeyrek Kilise-Camisi... İstanbul'daki,
Bizans döneminden kalma, adlarını az çok bildiğimiz belli başlı yapılar...
Ya bilmediklerimiz, unuttuklarımız, unutturulmak istenenler!..
1993'te Türkiye'deki bütün arkeolojik alanların dökümünü yapmak için
kurulan Türkiye Arkeolojik Yerleşmeler (TAY) Projesi, tarih öncesi dönemlerin
döküm çalışmasını gönüllü bir emekle sürdürüyor hâlâ. İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bizans Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç.
Dr. Engin Akyürek de üniversiteden az sayıda gönüllü arkadaşıyla
birlikte 2001 yılından beri Bizans envanterini oluşturmak, 'Bizans Dönemi-Marmara
Bölgesi' projesini 2005 yılından önce internete taşımak için çalışıyor.
Gönüllü katılım ve destekle bağımsız yürütülen proje, bilimsel kaygılar
dışında hiçbir etkene bağlı değil. Bir de Herakleitos 'un 'Her şey akar,
her şey devinir, hiçbir şey olduğu gibi kalmaz' sözünden başka...
Hedef: Evrensel boyutta bir çalışma
- Bugüne kadar böyle bir envanter çalışması yapılmamış olmasını nasıl
açıklıyorsunuz ve nasıl cesaret ettiniz böyle bir işe girişmeye?
Engin Akyürek - Türkiye'de kaç Bizans yapısı olduğunu kimse bilmiyor.
Envanter elimizdeki zenginliğin ne olduğunu bilmemiz açısından çok önemli.
Bir diğer amacı da araştırmacılar için ilk başvuru kaynağı olması. Örneğin,
'Türkiye'de haç planlı kiliseler' dendiği zaman hepsini bulabilmek,
bilgilenmek şansına sahip olacak araştırmacılar. Çalışmamızın evrensel
boyutta olmasını hedeflediğimiz için de, yüzden bilgiyi düzenledikten
sonra İngilizce metniyle birlikte, internet sitesinde herkesin ulaşabileceği
bir ortama taşıyoruz.
- İhmal edilmesinin en büyük nedeni bugüne kadar böyle bir değerin yatırım
aracı olarak görülmemesi herhalde...
Akyürek - Türkiye'nin kültürel zenginliğinin değeri yeni yeni anlaşılıyor.
Böyle bir çalışmanın yapılması bilim açısından da zorunlu ve sonuçta
birilerinin yapması gerek. Bana göre TAY, 21. yüzyılın gereklerini kendi
yapılanması bakımından karşılayabilecek bir proje.
- Bir yerde Kültür Bakanlığı'na görevlerini anımsatıyorsunuz bu bağımsız
girişimle...
Akyürek - Devletin ya da kamunun bunu çoktan yapmış olması lazımdı aslında.
Bazıları envanterin bireylerin elinde olmasını eleştiriyor. Kimse yapmayınca
bireylerin demokratik bir şekilde yapması çok normal. Sonucu ya da yöntemi
eleştirmelerine ise açığız elbette.
- İki yıldır proje için çalışıyorsunuz, neler yaptınız bugüne
kadar?
Akyürek - Esas olarak kütüphane çalışması yaptık. Önce yayınlardan,
çalışılmış yapıları tespit ederek veri tabanını oluşturuyoruz. Bizans
mimarisi üzerine yaklaşık 100'e yakın periyodik yayın var. Bunların bir kısmı
19. yüzyılın başından beri çıkıyor. İki yıl içinde en önemlilerini
taradık, şimdi ayrıntılara girmek durumundayız. Envanter birimimiz yapı,
her yapı bir fiş olacak. Hepsini birden ele almak çok zor, o yüzden daha iyi
bildiğimiz ve yakın olduğumuz bölge olan Marmara'yla başladık.
- Bizans mimarisi, özellikle İstanbul'da oldukça yoğun, nasıl bir yöntem
uyguluyorsunuz?
Akyürek - Rastladığımız yapıları ve mimarlıkla ilgili makaleleri
bilgisayara geçerek bir veri havuzu oluşturuyoruz. Hazırladığımız fişlerle,
adına, bölgesine ya da kentine göre yapıya ulaşabiliyoruz. Bunun dışında
alan çalışması yapıyoruz. Alanda gördüklerimiz, çalışmayı yapan bilim
adamının söyledikleriyle çelişiyorsa ya da aradan uzun bir süre geçmişse
ek bir fiş yaparak bunu da belirtiyoruz. Hiç yayımlanmamış bir yapıyı
yorum yapmaksızın tanıtmak da görevlerimiz arasında.
'Projeye herkes ortak olabilir'
- Kaç kişilik bir ekibiniz var ve çalışırken ne gibi zorluklar yaşıyorsunuz?
Akyürek - Kısım kısım katkıda bulunanlar ve gönüllü öğrenciler de
var ama sonuçta temelde 4 kişiyiz ve her şey bizde bitiyor. Gönüllü
insanlar, maaşlarıyla yaşarken böyle bir işe girdiler. TAY, çok sponsorlu
bir proje, ama her bölüm kendi sponsorunu bulmak durumunda. Amacımız kendi
giderlerimizi karşılayabilecek kadar destek sağlayabilmek. Zorlu bir proje
olduğu için geniş bir katılım gerektiriyor, diğer bölgeler için de katılım
bekliyoruz. Herkes küçük bir tuğla koyarak ortak olabilir bu projeye.
- Özellikle İstanbul yapı bakımından sürekli değişen bir kent. Web
sitesi de bu değişimi yansıtacak mı?
Akyürek - Yapı varlığı, alan çalışmalarıyla sürekli gözaltında
tutulmak zorunda. Eklere, değişikliklere, yanlışlıklara açık, ilgi duyan
herkesin kendi çapında katkısıyla gelişecek bir site olmasını amaçlıyoruz.
Biz alan çalışmasıyla yapının bugünkü durumunu, koordinatlarını, nasıl
ulaşılacağını ve görsel arşivini plan ve fotoğraflarla destekleyeceğiz.
Biri 'Bizim semtte ya da köyde şöyle bir yapı var' dediğinde, gözden kaçırdığımız
o yapıyı siteye aynı gün ekleme şansımız olacak.
Cumhuriyet
|
