|
İstanbul'un
en güzel binaları
İstanbul şüphe yok ki, dünyanın en güzel kentlerinden biridir. Birçok
yerden kente bakarken, güzellik duygusu adeta nefesinizi keser. Bunu yalnızca
kentin doğal konumuna, eşsiz Boğaziçi'ne, üç deniz üstünde kurulu
olmaya, yedi tepeye vb. bağlayanlar hata ederler. Tarih içinde bu kente insan
eli de çok şey katmıştır. Doğu Roma ya da popüler deyişiyle Bizans'ın,
Osmanlı'nın ve de özellikle ilk yıllarında Cumhuriyet'in, doğal güzellikleri
oya gibi işleyerek kattıkları güzellikler yadsınamaz.
Tarihi ve dini yapılar bir yana
Gelin, bu yazıda, bu güzelliklerin başlıcalarını saptayalım, çok yönüyle
çirkinleşmeye doğru giden bu kentte insan eliyle yaratılmış en güzel yapıları
seçelim. Tarihi-dini yapıları biryana bırakalım... Kimse artık Topkapı
Sarayı, Sultanahmet veya Süleymaniye camileri, Ayasofya veya Kariye, surlar,
sarnıçlar, hisarlar ya da kulelerin önemini tartışmaz bile... Bunun için,
çoktandır tedavülden kaldırdığım mimarlık bilgi ve zevkime başvurdum,
bir de benim gibi hem mimar, hem sinema yazarı olan Uğur Vardan'a danıştım.
Ve bakalım ortaya neler çıktı...
Yüzyıldan bu yana
Önce, kabaca 19. yüzyıldan 20. yüzyıla uzanan süreç içindeki sivil
mimari örneklerine bakalım. ilk banka binaları örneğin... Bunlardan Osmanlı
Bankası'nın Bankalar Caddesi'nde şimdi Osmanlı Müzesi olan binası görkemlidir.
Ama aynı cadde üzerindeki kimi başka bankalar ya da Karaköy Meydanı'na
bakan Ziraat Bankası da fena değildir. Gelişmekte olan toplu ulaşıma ayrılmış
kimi binalar da eşsizdir: Fransızlar'ın elinden çıkmasına rağmen Anadolu
hasretiyle bütünleşmiş Haydarpaşa Garı, Orient Express in ve Batı'ya açılmanın
simgesi olan eklektik mimarili Sirkeci Garı gibi... Ve Boğaz'ı inci gibi süsleyen
tüm o küçük, ama eşsiz vapur iskelelerine özel bir selam...
İlk önemli otellerimizden Park Otel'i elbirliğiyle yıkıp Tokatlıyan'ı
da çirkin bir işhanına çevirdikten sonra, elimizde kalan ve Allah'tan en güzeli
olan-Pera Palas'ın kıymetini bilelim... Çevresindeki Union Française (yandı,
ama yeniden yaratıldı), yakın zamana dek Amerikan Konsolosluğu olan konak,
çeşitli binalar, başta Aynalı Pasaj eşsiz pasajlarla bir dönem İstanbul'un
en güzel sosyal merkezi olan Tepebaşı'nda kalanlardan...
Çiçek Pasajı eşsiz bir hazinedir
Elbette Beyoğlu'nun ve İstiklal Caddesi'nin başka binaları da eklenebilir:
Çiçek Pasajı'ndan Şark Pasajı'na, Suriye Hanı'ndan Afrika Hanı'na, çeşitli
konsolosluklardan (ki o dönemde elçiliktiler) 'art nouveau' başyapıtı nefis
apartmanlara, Galatasaray Postanesi'nden Galatasaray Hamamı'na, Beyoğlu sivil
mimari agsından eşsiz bir hazinedir. Daha çok ilgi, onarım ve özen
bekleyen... Ve elbette caddenin önemli bir bölümünü kapsayan ilk büyük
Batılı anlamda eğlence mabedimiz, Cercle d'Orient (Serkl Doryan) binasını
ya da yıkılıp aynı cepheyle yeniden yapılan ve içinde Beyoğlu'nun en güzel
salonlarından biri olan Ses Tiyatrosu'nu (şimdiki Ferhan Şensoy Tiyatrosu)
barındıran Halep İşhanı'nı da ihmal etmeden...
Evleri de unutmamak gerek
Okul yapıları da önemlidir. Benim gözdem, Taşkışla'daki Teknik Üniversite
binası. Ayrıca İstanbul Üniversitesi, Güzel Sanatlar Akademisi, Teknik'in
diğer binaları veya kimi lise yapıları akla gelebilir: İstanbul Lisesi (ki
bir zamanların Düyun-u Umumiye binasıydı), Galatasaray, Dame de Sion, Saint
Benoit, Kabataş, vs. Evleri de unutmamak gerekir. Öncelikle Boğaz'daki tipik
Osmanlı tarzı yalıları... Benim gözdem, Kıbrıslı Yalısı'dır. Ama daha
çok örnek bulunabilir. Aynı biçimde Süleymaniye, Zeyrek ya da Balat-Fener
evleri sayılabilir. Hepsi zamandan çok çekmiş, şimdilerde hepsi için ciddi
onarım ve hayata geçirme projeleri bulunan eski İstanbul semtleri...
Son yılların en iyileri
Modern mimari de son yıllarda iyi örnekler verdi doğrusu... Kimi yapılar güzel
olsalar da bence çevrelerine uyum sağlamadıkları, hatta zarar verdikleri için
listeye giremezler. Örneğin Dolmabahçe vadisine bir bıçak gibi saplanan Süzer
binası/Ritz-Carlton Hotel... Dolmabahçe Sarayı'nın tepesine küstah bir
misafir gibi oturtuluveren Swiss Hotel... Ya da mimarlıkta yapılmaması
gereken yerlere, yani vadi içlerine ya da tam tepelere yapılmış gökdelenler
gibi...
Estetiğe ve kurallara uygun, kente ve çevreye saygılı modern yapılar
arasında örneğin oteller vardır: ilk büyük otelimiz, bir mimarlık harikası
sayılmasa da net ve düz çizgileriyle bir anlayışı simgeleyen, üstelik
kentin sosyal tarihine büyük hizmetleri geçen Hilton. Eski mimarimizin çizgilerini
nefis biçimde modernleştiren Hyatt Regency. İç mekanlarını da dışı
kadar sevdiğim Conrad-Hilton. Eski bir binayı, bir hapishaneyi alıp modern ve
enfes bir otele dönüştüren ve kendi dalında eşsiz olan Four Seasons Hotel
gibi... Alışveriş merkezleri kentin siluetine çok şey katmıştır. İlk örneği
olan Ataköy-Galleria, ardından gelen Akmerkez, Capitol gibi yapılarla aşılmıştır.
Capitol'un dış mimarisini özellikle beğenirken, yeni açılan ve Doğan
Tekeli imzalı Metro City'yi de hem çok ferah iç mekanları, hem saydam dış
görünümü, hem de metro istasyonuyla bağlantısı nedeniyle çok başarılı
bulduğumu belirtmeliyim.
Banka binaları da çok önemli. Gökdelen olarak Akbank'ın kuleleri,
sonradan gelen İş Bankası ve Yapı-Kredi kuleleri tarafından geçildi. Ama
özellikle Akbank ve İş Kuleleri'nin halka açık ve her türlü sanata yer
veren konser salonlarını çok seviyorum. Kültür merkezleri de geçen yüzyılda
kentin hem siluetine, hem kültür yaşamına büyük katkıda bulundular.
Hayati Tabanlıoğlu imzalı AKM-Atatürk Kültür Merkezi, eski Spor-Sergi
Sarayı modern bir kültür-toplantı merkezine dönüştüren Lütfi Kırdar
salonu, iyi ve işlevsel bir modern mimari örneği olan Abdi İpekçi Spor
Salonu gibi...
Gözdem Beykoz Konakları
Büyük mimarimiz Sedat Hakkı Eldem'in klasik mimari çizgileri yeni yapılara
uyarladığı eserlerinden hangi birini seçmeli? Galiba Ali Han Mimarlık Ödüli
de alan Atatürk Bulvarı üzerindeki SSK Sosyal Sigortalar Kurumu binası...
Yine Hayati Tabanlıoğlu'nun asıl proje çizdiği Yeşilköy-Atatürk Hava
Limanı'nın yeni binası, her ağdan başarılı, işlevsel ve dünya çapında
bir örnek...
Bu önemli yapılara, geniş bir alana yılan ve hem estetik, hem fonksiyon açısından
kente büyük katkıda bulunan siteleri de eklemek gerekir: Bahçeşehir,
Kemerburgaz Country Evleri, Maya Siteleri, Alkent, vs. Benim gözdem gidip gördüğümde
hayran olduğum ve gerçek bir mimari değere sahip bulduğum Beykoz Konakları
projesi...
19.-20. Yüzyıl sivil mimari örnekleri
1 Pera Palas
2 Hadarpaşa Garı
3 Osmanlı Bankası Müzesi
4 Beyoğlu Cercle d'Orient
5 Sirkeci Garı
6 Kıbrıslı Yalısı
7 Teknik Üniversite-Taşkışla
8 Süleymaniye Evleri
9 Galatasaray Postanesi
10 Sultanahmet Cezaevi - Four Seasons Hotel
Modern mimari örnekleri
1 Atatürk Kültür Merkezi
2 Hyatt Regency Hotel
3 İş Bankası Kuleleri
4 Akbank Kuleleri
5 Metro City
6 Lütfi Kırdar Salonu
7 Yeşilköy-Atatürk Hava Limanı
8 Hilton Oteli
9- SSK binası
10- Beykoz Konakları
Sabah - Atilla Dorsay
|
