İran’daki deprem tarihi de
vurdu...
İran’ın en önemli tarihi hazinelerinden biri kabul edilen Bem şehrinin
merkezindeki 2 bin yıllık kale, depremde yerle bir oldu. Kale, dünyada kerpiçten
yapılan en büyük yapı olarak biliniyordu. Balçık ve saman karışımı
kerpiçlerle inşa edilen yapıların yer aldığı şehrin eski bölümünün
tarihi, İslam öncesi zamanlara dayanıyor. Şehir 6 kilometrekarelik alan işgal
ediyor. Kalenin 38 kulesi olan duvarlarla çevrili olduğu belirtiliyor. Tamamen
yaş (balçık ve saman) briketlerden yapılan 5 katlı kale, yıllar içinde sık
sık tamir edilmiş. Kalenin izleri, Persler’e kadar gidiyor. Şehrin en büyük
camisinin tarihi ise 10’uncu yüzyıla dayanıyor.
Şehirdeki yerleşimlerin geçmişi 2000 bin yıl öncesine uzanıyor ama
eski kentteki yapıların bir bölümü 12’nci yüzyıl civarında Safeviler döneminde
(1502-1722) inşa edildi. O dönemde kerpiç kalenin surlarının, 6
kilometrekarelik bir alanda barınan yaklaşık 13 bin kişiyi koruduğu
biliniyor.
Bir dünya mirası
Bem, 11. yüzyılda Arapların, ardından Selçuklu Türklerinin, daha sonra da
Safevilerin egemenliği altına girmiş.
Yeraltında zengin su kaynaklarına sahip şehir, ayrıca portakalları,
mandalinaları, tatlı limonları ve hurmaları ile de tanınıyor. İran’ın
eski tarihi kentlerinden olan Bem, 1722’de Afgan işgalinin ardından önemini
yitirmişti. 1932’ye kadar ordu garnizonu olarak kullanılan şehir daha sonra
tamamen terkedildi. Şehrin bugünke hale gelmesini sağlayan yoğun restorasyon
çalışmaları ise 1953’te başladı ve bugüne kadar devam etti. Şehir,
Birleşmiş Milletler (BM) Eğitim, Bilim ve Kürtür Örgütü (UNESCO) tarafından
dünya kültür mirası olarak ilan edilmişti.
Kısmen çöl olan Bem şehrindeki Arg-e-Bem, yani Bem Hisarı şehrin en çok
turist çeken bölgelerinden biri olarak biliniyordu. Her yıl yerli ve yabancı
yüzbin kadar turistin ziyaret ettiği dünyanın en büyük kerpiç kalesi
‘Arg-e Bem’ın yüzde 80’den fazlası depremde yerle bir oldu.
İpek Yolu üzerinde
180 bin metrekare alanı bulunan kale, 1815 metre uzunluğunda 6-7 metre yüksekliğinde
surlarla çevrili ve surlarda 67 kulesi bulunuyor. Surların içinde pazaryeri,
camiler, meydanlar, askeri kışlalar, bir kervansaray, ahırlar ve ‘Dört
Mevsim’ olarak bilinen hükümdarlara ait konut da yer alıyor. 1850’ye
kadar kale içinde ikamet edildi. Barez ve Kabudi sıradağlarının arasındaki
geniş ovada kurulu Bem kenti, Avrupa ve Uzakdoğu’yu birbirine bağlayan İpek
Yolu üzerinde bulunduğu için tarihte önemli bir ticaret merkezi olarak
biliniyor.
Türkiye
|