|
Eski Moskova’nın Kalbini Modernize Etmek
Alexei Komech, on yıldır kızıl Kremlin duvarlarına birkaç adım uzaklıkta olan
Stalinist Moskova Oteli’ni, tarihi Devrim Meydanı ve çevresi ile uyumsuz ve göze
çirkin gelen bir yapı olarak değerlendiriyordu. Ama bugünlerde, işçiler ateşli
bir şekilde binayı küskülerinin darbesiyle yıkarken bu, A. Komech’i hiç mutlu
etmiyor ve Moskova Sanat Araştırmaları Enstitüsü yöneticisi birdenbire kendini
bu nefret ettiği binayı savunurken buluyor. 65 yıllık bu gri kulenin pupa
görünümlü cephesinde dairesel, diğer cephesinde ise kare pencereler kullanılmış.
Bina gelişigüzel tasarımı ve Stolichnoya votkasına gönderme yapan cephesiyle
kentte kötü bir üne sahip. Söylentilere göre, mimar, Joseph Stalin’e iki
tasarım sunmuş ama diktator neye baktığını anlamadan ikisini de imzalamış. Ve
mimar, kolayca insan öldürebilen müşterisine bunu söylemekten korkarak binayı
sunduğu iki önerinin tasarımının karışımı olarak inşa etmeye karar vermiş. “O,
kimsenin hatırlamak istemediği Stalin döneminin anıtıydı ama komünist dönem
bitince tarihi önem kazanmaya başladı ve o dönemin sembolü oldu.” diyor Komech.
Moskova Oteli’nin yıkımını Alexei Komech ve diğer mimari uzmanlar, Moskova’nın
tarihi kalbine bir saldırı olarak nitelendiriyorlar. Tarihçiler tarafından
seçilmiş Sovyet ve Çarlık mimarisinin önemli yaklaşık 400 örneği son on yılda
yıkıldı ve daha bir çoğu Moskova Belediye Başkanı Yuri Luzhkov’un Rusya’nın
başkentine modern bir görünüm yaratma çabasının tehditi altında. Yaya yolu
olarak kullanılan Arbat Caddesi de bir başka tarihi ve tehlikede olan alan.
Şiirlerde Moskova’nın kalbi olarak geçen bu sokakta da birkaç yapı şu anda
yıkılıyor; orjinallerini taklit eden ama genellikle iki kat daha büyük olan,
neonlarla kaplanmış, küçük kent hissini yok eden “replikas”ları ile yer
değiştiriliyor. “Sanki Moskova’ya ikinci bir kent inşa ediliyor ve sonunda
yenisi, eskisinden büyük olacak.” diyor A. Komech. “Eski Moskova birgün artık
kalmayacak.” Moskova Mimarlık Koruma Derneği’nin kurucusu Kevin O’Flynn,
“Kentin karakteri benim burada bulunduğum sekiz senede çok zorlayıcı bir şekilde
değişti.” diyor. “Moskova’da inşaat yapılmamış ve planlanmamış çok az alan var
ve bir yapının 100 ya da 200 senelik olması da önemli değilmiş gibi gözüküyor.”
Kentin bu süratli yeniden modellenmesinin kaynağının büyük bölümünü karlar
oluşturuyor. Son 5 yılda Moskova’da gayrimenkul alış-satışları birdenbire artmış
durumda. Öyle ki kent merkezlerinde kiralar dünyanın en yüksekleri arasında. Bu
prestijli merkezlerde emlak fiyatları da metrekaresi 2.000US$’dan 10.000US$’a
çıkmış durumda. Tarihi yapılar kanunlarla korunuyor olsa da Belediye, Y.
Luzhkov’un yönetimde bulunmasıyla yıkım kararını alıyor. Yıkım gerçekleşmiş
alanlara inşaat yapılması için imzalanan anlaşmalar da çoğunlukla Belediye ile
ilişkili firmalarla –özellikle de Y. Luzhkov’un eşi Yelena Baturina’nın
şirketiyle yapılıyor. “Moskova’nın kaba ve büyük şeylere ihtiyacı yok. Onların
kentin kaba görünmesine sebep olmalarına izin vermeyeceğim.” diyor Y. Luzhkov.
Bir grup ünlü Moskova mimarı, Şehir Belediyesi’ni suçlayarak Vladimir Putin’e
kaçak yapılaşmayı durdurmak için müdahale etmesini rica eden bir mektup
göndermişler. Mektupta “Moskova’daki yapılaşma politikası; sosyal, kültürel,
resmi olmayan bir suçtur ve gelecekteki Rus vatandaşlarını tarihi anıtlardan
mahrum bırakacaktır.” deniyor. Kentin yeniden modellenmesi ile ilgili oluşan
şüpheler, Kremlin’in karşısında olan Manezh Sergi Salonu’nun bir mart akşamında
aniden alevler içinde patlamasıyla kesin fikirlere dönüştü. 19. yy’ın neoklasik
nirengi noktası yapısı, korunmaya alınanlar listesindeydi ama aynı zamanda
Belediye burayı yeraltı otoparkına dönüştürmeyi planlamaktaydı. Tarihi ve
Kültürel Mirası Koruma Derneği Rus Sanatçılar Birliği Komisyonu Başkanı Alexei
Klimenko, bu olayın hiç şüphesiz bir kundaklama olduğunu ve yangını başlatmak
için kullanılmış, içinde benzin olan bir kutuyu kendisinin gördüğünü söylüyor.
A. Klimenko, sergi salonu binasının restore edilebilecek durumda olmasına rağmen
otopark olarak kullanılacağını düşünüyor.
Globe and Mail - Mark MacKinnon
Çeviren: Gamze İşcan- Arkitera |
