|
İstanbul aşığı Japon
UNESCO Özel Projeler Direktörü Minja Yang, İstanbul'un Dünya Kültür
Mirası Listesi'nden atılmaması için çalışıyor. Ancak 1.5 yılı kalan Türkiye
gereken adımları bir türlü atmıyor.
Japon Yang, 'İstanbul Dünya Kültür Mirası Listesi'nden çıkarılmasın'
diye UNESCO'da yalvardım. Kentteki eksiklikler iki yılda rahatça giderilir'
dedi
Temmuz ayında Çin'in Suzhou kentinde yaptığı toplantıda, tarihi
eserlerin korunması ve eksiklerin tamamlanması için İstanbul'a iki yıllık
bir süre tanıyan UNESCO'nun (BM Eğitim, Kültür ve Bilim Örgütü) Özel
Projeler Direktörü Minja Yang, tarihi kentin 'eksikliklerini' görüşmek üzere
Türkiye'deydi. Büyük eleştiri konusu olan ve 10 yıldır hayata geçirilemeyen
Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı'na ilişkin çalışmalar yapan Japon
direktör Yang, İstanbul'un Dünya Kültür Mirası Listesi'nden çıkarılmaması
için Çin'deki toplantıda UNESCO yöneticilerine 'yalvardığını' söylüyor.
İstanbul'un üç eksiği
Marmaray Projesi'nin İstanbul'un yeniden şekillendirilmesi için bir şans
olduğunu belirten Yang, 2006 yılına kadar İstanbul'un tamamlaması gereken
üç eksiği bulunduğunu ifade etti: Koruma imar planının tamamlanması,
eserlere yatırım için mevzuat düzenleri ve tek bir muhatap kurum. Yang'la İstanbul'u
ve kültürel mirası konuştuk.
Bir eser ya da şehrin kültür mirası listesine alınmasının koşulu
nedir?
Eserler ve şehirlerin Dünya Mirası Listesi'ne alınması, zamanla farklı süreçlerden
geçti. Başlangıçta bir bina tek bir obje gibi düşünülüp korumaya alınırken,
zamanla binalar bütünü ve bölgenin topluca korunması ifade edildi. Şimdiyse,
bir kültür mirasının doğal veya tarihi değerinin yanı sıra bir hikâyesinin
olması özelliği önem kazandı.
Buradaki felsefe, şehrin korunmasının yanı sıra, tarihini anlamak, o şehrin
niçin ve nasıl orada bulunduğunun değer kazanması. Dünya üzerinde 600
kadar kültürel varlık, 300 şehir var. Ama büyük bir kısmı, şehrin bir bölümünü
kapsıyor.
İstanbul kültür mirasına nasıl alındı, neresi korumada?
Türk hükümeti 1983'te UNESCO'ya başvururak, İstanbul'un Dünya Kültür
Mirası Listesi'ne alınmasını istedi.
O başvuru neredeyse İstanbul'un tamamını içeriyordu. Tarihi yarımadanın
yanı sıra, Beyoğlu, Üsküdar, Sarıyer ve Boğazlar'ı kapsıyordu. UNESCO,
korumayla baş edilebilmesi ve işlerlik kazanması için tarihi yarımadayla sınırlayarak
İstanbul'u Dünya Kültür Mirası Listesi'ne aldı.
Tarihi Yarımada Surlar, Zeyrek, Sultanahmet ve Sultanahmet'teki eserlerden
oluşan dört tampon bölgeye ayrılarak planlandı.
UNESCO, Çin'deki son toplantısında uyarıda bulunarak İstanbul'a iki yıl
süre tanıdı. İstanbul'un eksikleri nedir?
UNESCO, Türk hükümetinin bu hareketinden çok mutlu oldu ve bazı taahhütleri
yerine getirmesi şartıyla İstanbul'u Dünya Kültür Mirası Listesi'ne aldı.
Listeye girdikten sonra, bazı olmazsa olmazların yerine getirilmesi
gerekiyordu. Bunlar plan, kanun ve muhatap kurum. Bunlar çözümlenmezse, içeride
bir düzen olmazsa, UNESCO'nun dışarıdan yapabileceği hiçbir şey kalmıyor.
'Hâlâ bir muhatabım yok'
Dokuz yıldır UNESCO temsilcisi olarak İstanbul'a gidip geliyorum, hâlâ bir
muhatap bulamadım. Bakanlık, belediye, koruma kurulu, sivil toplum örgütleriyle
ayrı ayrı görüşüyorum, farklı konularda 'Bu benim yetki alanımda değil'
diyor. Sivil örgütlerde büyük bir enerji var ama dağınık halde. Biz tüm
kurumları koordine edecek ve muhatap olacağımız bir kurum bulamadık.
1995'ten beri, koruma planları hazırlanamadı.
2006'ya kadar eksiklikler giderilmezse İstanbul için nasıl bir karar alınacak?
UNESCO'nun 183 ülkenin imza attığı bir Dünya Kültür Mirası listesi var.
İstanbul bu listede hiçbir şey yapmadan kalırsa, herkese bu şekilde kötü
örnek görünerek örgütün yapısını bozar. Bizim istediğimiz şeyler yapılması
imkânsız şeyler değil, en basitini istiyoruz. Koruma planının tamamlanmasını,
bir tek muhatap kurum ve kültür miraslarına yatırım için mevzuat düzenlemelerini
istiyoruz. Bunlar yapılmazsa, İstanbul Dünya Kültür Mirası Listesi'nden çıkarılarak
Risk Altındaki Kültür Mirası Listesi'ne alınır. Bu, herkes için, İstanbul
ve UNESCO için çok üzücü olur. Bu listede de sonsuza dek kalamaz, bir süre
sonra o listeden de çıkarılır.
Bir şehrin kültür mirası listesinde yer alması ya da çıkarılması
ne demek?
İstanbul'un Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer alması bir prestij,
listeden çıkarılmasıysa büyük bir itibar kaybı. Bu listede yer almak,
direkt bir maddi kazanç sağlamıyor. Ama listeden çıkarılmak çok utandırıcı
oluyor. Dünyanın en önemli şehirlerinden biri olan İstanbul'u, kenti kötü
yönetiyorsunuz, mirasa sahip çıkamıyorsunuz anlamına geliyor. Gelişmekte
olandan öte bir ülke Türkiye, bunu çözemeyecek değil.
UNESCO son kez uyardı. Şimdi İstanbul'da nasıl bir çalışma içindesiniz?
Çin'deki toplantıda İstanbul'un kültür mirası listesinden çıkarılmaması
için UNESCO yöneticilerine resmen yalvardım. İstanbul'da yeni bir yönetimin
işbaşına geldiğini belirterek son bir şans istedim. Şu anda koruma planı
üzerinde duruyoruz ve planı inceliyoruz. Plan ve Marmaray projesi, İstanbul için
çok önemli. Marmaray'la, şehir bir raylı sistemle boydan boya birbirine bağlancak,
iş ve ikâmet hareketleri çeşitlenecek, İstanbul yeniden yapılanacak. Bazı
binalar yıkılacak, yerine yeni yapılar yükselecek. Bu, bir fırsat ve planla
iyi değerlendirilmeli.
Radikal - Selim Efe Erdem
|
