|
Tersten temizlik
 Yeni
Yerel Yönetimler Yasası'na göre denize kıyısı olan bütün belediyeler
temizlik araçları bulundurmak zorunda. Uzmanlar karasal çöplerin deniz tabanında
da tahribata yol açtığını söylüyor.
Avrupa'da 'kıyı temizliği' diye bir kavram yok. Çünkü onlar çöpleri
karada toplayabiliyor. Türkiye'de ise çöpler denize atıldığı için hem
kirlilik oluyor, hem temizlik pahalıya patlıyor.
Karada toplamayı beceremediğimiz çöpü denizden toplamak zorunda kaldığımız
için cebimizden her gün 400 dolar (600 milyon lira) fazla ödeme yapıyoruz. Türkiye'de
büyük soruna dönen kıyı temizliği, gelişmiş karasal altyapı sistemi
bulunan Avrupa'daki sahil şehirlerinde kavram olarak bile yok.
ABD, İngiltere, Fransa, Hollanda gibi ülkelerin kıyı şehirlerinde, deniz
kirliliği karada önleniyor. Katı veya sıvı atıkların denize ulaşmaması
için nüfusu 10 bini aşan kıyı şehirlerinde biyolojik arıtmalı
kanalizasyon sistemi, ev ve işyerlerinden konteynırlarla gelişmiş çöp
toplama sisteminin yanı sıra, dere ve nehir yataklarının denize döküldüğü
noktalarda çökertme havuzları kuruluyor. Çöpün toplandığı bu havuzlar
periyodik olarak temizlenerek çöpün denize ulaşması engelleniyor. Akıntı
ve yağışla gelen, ya da deniz araçlarının yaratacağı kirlenmeye karşı
liman ve kıyılarda 24 saat görev yapan deniz süpürgeleri ve temizlik araçları,
katı ve sıvı atık kirliliğine karşı görev yapıyor.
Önemli silah: İhbar
Denizdeki temizlik işleminin kendisine ek vergi olarak döneceğini düşünen
bu ülke vatandaşlarının oluşturduğu ihbar mekanizması da, deniz kirliliğiyle
mücadelede etkin rol oynuyor. Tüm bu önlemlere karşın, sıvı veya katı atığı
denize döktüğü tespit edilen kişiye, hapse kadar uzanan ağır ceza
veriliyor.
Üç tarafı denizle çevrili Türkiye'nin kıyılarında karasal atıklar
nedeniyle yoğun kirlilik yaşanırken, bu kirliliği önleyecek ve mevcut
kirliliği temizleyecek koordinasyonlu bir kamu kurumu da bulunmuyor. Bazı
belediyeler veya sivil toplum örgütleri, deniz araçları veya kepçelerle
denizi temizlemeye çalışırken, sorunun çözümü olan karasal çöpün
karada toplanmasını sağlayacak altyapı neredeyse hiçbir belediyede
bulunmuyor. Çöp denize akıyor, sonrasında büyük maliyetlerle toplanmaya çalışılıyor.
Yurtdışındaki deniz temizliği çalışmalarını da incelediğini, kıyı
kirliliğinin bize özgü bir durum olduğunu belirten İstanbul Büyükşehir
Belediyesi Atölyeler Müdürü Safa Şahbatoğlu, sadece İstanbul Boğazı'ndan
son beş yıl ve 2004'ün ilk dokuz ayında 16 bin 675 ton çöp toplandığını
söyledi. Şahbatoğlu, "Bu kirletme kaynakları devam ettikçe, ne kadar
deniz temizleme aracı alırsanız alın temizleyemezsiniz" dedi.
Pet şişe gibi karasal çöplerin kara yerine denizden toplanmasının
maliyeti beş kat artırdığına dikkat çeken Şahbatoğlu şöyle konuştu:
"İstanbul'da kıyı temizliğine günde yaklaşık 500 dolar harcanıyor.
Hollanda'da kanalları dolaştık, ağaç yaprağından başka bir şey yoktu ve
ördekler yüzüyordu. Orada denize çöp atılmıyor, atan ihbar ediliyor ve
limanlarda 24 saat temizlik yapılıyor. Batı'da, bizdeki gibi kirlilik yok.
Bizdeyse denizden pet şişeden otomobil lastiğine her şey çıkıyor."
İlçeler temizleyecek
Yeni yerel yönetimler yasasıyla, artık denize kıyısı olan ilçe
belediyeleri, sokak ve caddeleri temizlemek için kullandığı çöp kamyonları
gibi kıyıları temizlemek için de deniz araçları bulundurmak zorunda. Kapıdağ
Yarımadası'nda olduğu gibi, Türkiye'de çöplerini denize döken belediyeler
olduğunu belirten İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü öğretim
üyesi Doç. Dr. Erdoğan Okuş. "Karada toplanmayan çöpler, deniz tabanında
tahribatlara yol açıyor" dedi.
Türkiye'deki toplam 3 bin 215 belediyenin sadece 225'inin atık su arıtma
tesisi bulunuyor. Yüzde 60'ının düzenli çöp depolama alanı bile yok.
Mevcut sistemler ise sadece sudaki kaba cisimlerin ayrıştırılarak suyun
deniz dibine şarj edilmesini sağlayan ön arıtma sistemi. AB yönetmeliklerine
göre, nüfusu 10 bini aşan kıyı yerleşimlerinde biyolojik arıtma sistemi
kurulmak zorunda. Türkiye'de en gelişmiş atık su arıtma sistemi bulunan İstanbul'da
dahi biyolojik arıtma oranı yüzde 2.
Radikal - Selim Efe Erdem
|
