|
Tüp geçit, balıkların
göçünü engellerse inşaatı duracak
 Türkiye'nin
en önemli projelerinden biri olan tüp geçit çalışmaları önü-müzdeki ay başlıyor.
İnşaat çalış-malarının balıkların göç etme mevsi-mi nedeniyle durması gündemde.
Bilim adamları, denizdeki kazıların
balık göçünü olumsuz etkileyeceğini belirterek, çalışmala- rın haziran sonuna
kadar ertelenmesini istiyor.
İnşaatın denetimini yapan Avrasya
Consult firması, 9 Eylül Üniversitesi’nden denizdeki hafriyatın balık göçüne
etkisiyle ilgili görüş bildirmesini istedi. Bunun üzerine Yard. Doç. Dr. Kemal
Can Bizsel, ‘Geri Dönüşümlü İzleme Projesi’ni hazırladı. Boğaz'daki balıkçı
tekneleri, av miktarları ve türleri günlük olarak karşılaştırılacak. Dengenin
bozulduğu tespit edilirse çalışmaların durdurulması istenecek. İnşaatı yürüten
Japon Taisei firması, böyle bir durumda faaliyetlerine ara vereceğini taahhüt
ediyor. Avrasya Consult ise araştırma raporlarına göre çalışmaları durdurma
yetkisinin Demiryolları Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü'nde
olduğuna dikkat çekiyor.
Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Başkanı
Prof. Dr. Bayram Öztürk, Boğaz'ın, deniz canlılarının geçiş yolu olduğunu ifade
ederek buradaki değişimlerin Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz'e yansıyacağını
belirtiyor. Öztürk, projeyi gerçekleştiren firmanın, Japonya'da yaptığı bir tüp
geçitte, deniz ekolojisine verilecek zararın en aza indirgenmesi için sekiz yıl
hazırlık çalışması yaptığına işaret ediyor. Öztürk, Türkiye'de bu konuda hiçbir
ön hazırlık yapılmadığını vurguluyor.
İnşaatı yapan Taisei firması ise balık
göçlerinin çalışmalardan etkilenmeyeceğini iddia ediyor. Çalışmalarının bin 400
metrelik hat içerisinde yürütüleceğini ifade eden yetkililer, "150 metrelik
periyotlar arasında, 30 metrelik gemiyle ve bir metre çapındaki sondajla dibe
inip çalışma yapacağız. Boğaz'da seyreden bir gemi balık geçişine ne kadar engel
olursa bizim çalışmalarımız da o kadar engel olur." diyor.
Yetkililer, buna rağmen balık göçünü
etkilediğine dair araştırma ekibinden bir bilgi gelirse çalışmalara ara
vereceklerini taahhüt ediyor. Konsorsiyum balık hareketini incelemesi için özel
bir ekiple anlaşmasına rağmen, kendisi de araştırmalarını yürütüyor. Çalışılacak
hat üzerine yerleştirilen üç monitörden Boğaz’daki balık hareketleri, balık
çeşitleri, suyun sıcaklığı ve hızı izleniyor.
Balık göçünü izleyerek rapor
hazırlayacak olan Can Bizsel, projesini balıkçılarla yürütecek. 9 Eylül
Üniversitesi’nden bir ekiple çalışan Bizsel, balıkçıların tuttukları balıkların
miktarı ve türlerini içeren formları günlük inceleyecek. Şayet yakalanan balık
miktarında gözle görülür bir eksilme olursa balık göçünün etkilendiğine karar
verilecek. Avrasya Consult’ün geçtiğimiz yıl kendilerinden balık göçüyle ilgili
rapor istediğini belirten Bizsel, üniversitelerin bilirkişi konumunda olduğuna
işaret ediyor.
Nisanda başlaması planlanan tüp geçitin
balık göçüne etkisi konusundaki tartışmalar da sürüyor. Marmara ve çevresinde
bin 800 tekne balıkçılıkla uğraşıyor. Elde edilen gelir ise 200 milyon dolar
civarında. Bazı bilim adamları ve balıkçılar inşaatın bölgede balıkçılığa darbe
vuracağı görüşünde. 1990 yılı yatırım planında olduğu için Çevresel Etki
Değerlendirmesi (ÇED) yapılmadan inşaat aşamasına gelinmesi eleştiriliyor. Çevre
Bakanlığı’nın uygulamasına göre 1996 yılından önce yatırım planına giren kamu
projelerinde ÇED talep edilmiyor. Ancak Boğaz Tüp Geçit Projesi’nin 2000
yılından sonra yapılan revizyonlarının dikkate alınması gerekiyordu.
İstanbul Su Ürünleri Kooperatif Birliği
Başkanı Necdet Altınbaş, doğum ve beslenme için Karadeniz’e geçmek isteyen
balıkların kazı çalışmasından etkileneceğini iddia ediyor. Altınbaş, “Çalışma
anındaki gürültü ve su bulantısı balıkların göçünü etkiler. En uygun çalışma
zamanı haziran ayının sonundan balıkların geri dönüşünün başladığı eylül ayının
25’ine kadar olan zamandır.” diyor. Altınbaş, Karadeniz’den geri göç esnasında
balıkların çalışmalardan fazla etkilenmeyeceğine dikkat çekiyor.
Doğa Savaşçıları Çevre Örgütü Başkanı
Zafer Murat Çetintaş, Boğaz’dan geçiş yapan balıkların sıcaklık ve tuzluluğa
göre bir tüneli takip ettiklerini vurgulayarak; “Tüp geçit kazılarının balık
göçünü etkilemeyeceğine kimse garanti veremez.” diyor.
Rumeli Feneri Su Ürünleri Kooperatifi
Başkanı İsmet Yalçın ise tüp geçit inşaatının balık göçünü fazla etkilemeyeceği
görüşünde. Yalçın, “Bir gemi ne kadar etkiliyorsa çalışmalar da ancak o kadar
etkiler.” şeklinde konuşuyor.
Üç milyar dolarlık Marmaray Tüp Geçit
Projesi, Üsküdar ile Sirkeci arasındaki bin 400 metrelik hatta yapılacak.
Boğaz’ın 25-56 metre derinliğindeki tabanına 20 metreyi bulan kazılar
gerçekleştirilecek. Kil, kum, çakıl ve deniz kabuklarından oluşan zeminden 1,5
milyon metreküp yani 300 bin kamyon yükü toprak alınacak. 3 metre derinliğine
kadar olan çamur çevre kirliliğine yol açmadığından Kartal’daki çukur bir alana
gömülecek. Kaya ve çakıldan oluşan maddeler ise Marmara Denizi’nin en derin yeri
olan Çınarcık Çukuru’na dökülecek.
Trolle av yasağına kimse aldırmıyor
Balık türlerini korumak için çıkarılan yasaklar bazı balıkçılar tarafından
deliniyor. İstanbul Boğazı'nda trol (deniz dibini tarayan av aleti) ile avlanma
yasak olmasına rağmen bu yöntemin önüne geçilemiyor. Taisei firmasınca tüp geçit
güzergâhında deniz suyunun sıcaklığını ve kimyasal yapısını ölçmek için deniz
dibine yerleştirilen istasyonlar bir ay içinde dört defa trol'e takıldı. Aletler
iki defa tamamıyla yok olurken, diğer olaylar da da hasar gördü. 1380 sayılı Su
Ürünleri Kanunu'na göre, trolle avlanmaya bin YTL'den 10 bin Yeni Lira'ya kadar
para, 3 yıla kadar hapis cezası veriliyor. Ayrıca, balıkçının ruhsatı iptal
ediliyor. İstasyonların başına gelenler, ağır cezalara rağmen trolün
önlenemediğine yönelik şikâyetleri haklı çıkardı.
Yunus balıkları da Boğaz’dan geçiyor
Göçmen balıklar başta olmak üzere deniz canlıları Akdeniz’den Karadeniz’e ve
tekrar Karadeniz’den Akdeniz’e düzenli olarak beslenme ve üreme göçleri yapıyor.
Balık göçleri, Karadeniz’e çıkışta uskumru, istavrit, torik, palamut, orkinos,
kılıç, kolyoz, sardalya sırasını takip ediyor. Dönüşte en önce giden en son
geliyor. Boğaz’da, sadece balıklar değil, deniz memelilerinden yunuslar da göç
ediyor.
Zaman - Gürhan Savgı - Mükremin Albayrak |
