06 Mayıs 2005 Cuma
Ana Sayfa > Haberler

9 kilometrelik tarih ve kültür yolu

İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Fatih Belediyesi ortaklaşa yapacakları bir çalışmayla Tarihi Yarımada’nın batısındaki gizli İstanbul’u ortaya çıkaracak. Projenin ilk saha yürüyüşünü Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir ve Mimarlar Odası Başkanı Oktay Ekinci ile yaptık.

İstanbul Mimarlar Odası Başkanı Oktay Ekinci, ‘Yabancı devlet adamları İstanbul’a geldiğinde gazetelerde ‘Filanca devlet başkanı kentin tarihi ve turistik yerlerini gezdi’ başlıklı rutin haberler çıkar. Tarihi ve turistik yerler ise sadece Kapalıçarşı, Ayasofya, Topkapı Sarayı ve Sultanahmet Camii’nden ibarettir’ diyor. Üç kilometrelik bir hat üzerinde bulunan bu bölgenin İstanbul’u, kentteki zenginliği, dolu dolu yaşanan hayatı, kültürel katmanları ifade etmediğini anlatıyor. Yarımadanın batı yakasında açılacak olan bu kültür yolunun İstanbul’a bir İstanbul daha katacağını iddia ediyor.

Yolculuğu tamamladığımızda Ekinci’nin iddiasında haklı olduğunu düşünüyorum. Bölgede çeşitli dönemlere ait yüzlerce eser bulunuyor, kaderine terk edilmiş, çürümeye yüz tutmuş, unutulmuş ya da talan edilmiş... Onların yeniden hayat bulması az buz şey mi?

Yol, bir Kadir Topbaş projesi. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı eserlerin Edirnekapı’dan başlayarak sur dibini izleyip Tekfur Sarayı’nda zirve yaptığını, eski Müslüman mahallelerinin içinden geçerek, Balat ve Fener’e uzandığını görmüş. Ve ‘Bu güzergahı birbirine bağlayan ve alternatif yollarla semtin içlerine doğru açılan bir turizm yolu yapmak mümkün’ diye düşünmüş.

Topbaş’ın projesine göre, 9 kilometrelik bu yol, farklı renkte bir granit taşla döşenecek, güzergaha ilk kez gelen biri bile yönünü kaybetmeden Edirnekapı’dan girip Fener’e uzanabilecek.

Yolun ikinci kademesi Cibali’yi geçerek Zeyrek’e ulaşacak. Kültür ve tarih yolu faytonların rahatlıkla geçebileceği bir genişlikte olacak. Zorunlu haller dışında trafiğe kapalı tutulacak. Yolun geçeceği güzergahtaki sur duvarları 50 metre genişliğinde açılacak, bu alandaki tescilli yapılar dışındaki tüm binalar yıkılacak. Buradaki evler mal sahipleri mağdur edilmeden kamulaştırılacak. Bu yıkım için Anıtlar Kurulu’ndan yıllar önce izin çıkmış. Tur yolu Edirnekapı girişinden başlayacak ve ilk durak Kariye Müzesi olacak. 11. yüzyılda yapılan Kariye, hareketli dış mimarisi, mozaik ve fresko dekorasyonlarıyla Bizans sanatının rönesansı sayılan bir şaheser. Çevresindeki eski Osmanlı mahallesi Kariye, 1984’te Çelik Gülersoy’un girişimleriyle restore edildi.

Bizans Sarayı tarikata kiralandı
Kariye’den sonra yol, sizi projenin en önemli ayaklarından biri olan Tekfur Sarayı’na ulaştıracak. Blakhernai saray kompleksinin günümüze gelen iki pavyonundan biri, surlara bitişik olarak 12 yüzyılda inşa edilmiş Tekfur Sarayı’nın onarımını Büyükşehir yapacak, yaz ortasında onarıma başlanacak.

Blakhernai Sarayı’nın ikinci pavyonu hakkında henüz bir proje yok. Tepelerden aşağılara doğru altı katlı bir yapı olan bu pavyon yer yer işgal edilmiş 18 dönümlük bir arazide kurulu. Bulunduğu arazinin bir tarikat vakfına kiralandığı söyleniyor.

Tekfur Sarayı’nın bulunduğu sokakta Hatice Sultan Camii var. Yolun bundan sonrası gecekondularla kapanmış sur dibinden Eğrikapı’ya ulaşıyor, Kandilli Türbe Sokak’tan geçilerek Çukur Mahalle’ye uğranıyor. Mahallenin bahçe içindeki ahşap konakları son 5-6 yılda peşpeşe yandı. Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir, bu mahallenin de restore edilerek yeniden konut alanı ve turizm amaçlı kullanılacağını söyledi.

Sinan'ın Camisinin altında bir zindan
Çukur Mahalle, Dervişzade İbrahim Sokak’a bağlanıyor. Sadettin Tantan’ın Fatih Belediye Başkanı olduğu dönemde yeniden düzenlenen bu sokağın ortasında Altıçeşme denilen ve 16. yüzyıl sonlarında inşa edilen çok güzel bir çeşme var. Çeşmenin sağında ise Mimar Sinan’ın elinden çıkan İvaz Efendi Camii bulunuyor.

Tarih ve kültür yolu, proje kapsamında restore edilecek Tokludede mahallesini aşıp Balat’ın içinden Fener’e uzanacak.

Büyükşehir, Balat’taki Yusuf Şucaattin Camii’nin önünden Fener durağına kadar uzanan yolu yayalaştırıp trafiği deniz tarafına taşımayı planlıyor. Böylece, tarih ve kültür yolundan geçen faytonlar denizi de görerek Zeyrek’e ulaşacak.

Bu turda göreceğiniz eserler
Kariye Müzesi, Tekfur Sarayı, Kastorya Sinagogu, Altıçeşme, İvaz Efendi Camii, Anemas Zindanları, Emir Buhari Tekkesi, Ayia Maria Kilisesi, Fener Rum Patrikhanesi, Bulgar Kilisesi, Kadın Eserleri Kütüphanesi, Ahrida Sinagogu, Aya Yorgi Manastırı, Yanbol Sinagogu, Ferruh Kethüda Camii, Tahta Minare Camii ve Hamamı, Blacherna Saray kalıntıları ve Ayazması, Tokludede Hisarı ve Mahallesi, Balat Çarşısı, Fener Rum Erkek Lisesi, Dimitri Kantemir Evi, Surp Hraştagabet Ermeni Kilisesi, Hızır Çavuş Mescidi.

Türk filmlerinin mekanı Anemas Zindanları
Anemas Zindanları projenin ikinci büyük ayağı. Türk filmleri seyircisinin yakından tanıdığı bu mekan ‘Kara Murat’, ‘Senede Bir Gün’, ‘Şahmaran’ ve son olarak ‘Kahpe Bizans’ gibi filmlere plato oldu. Hani o meşhur Kara Murat’ın zincire ve prangaya bağlanarak hapsedildiği ünlü zindan burası.

Anemas Zindanları, Haliç’e yakın eski sur duvarlarına bitişik olarak inşa edilmiş, bir asır saray olarak kullanılmış, sonra cezaevine dönüştürülmüş. Yerin altında dört dönümlük bir araziye yayılmış olan eski saray dört katlı. Anemas Zindanı, adını Arap asıllı Bizans askeri olan Mihael Anemas’tan alıyor. Anemas’ın restorasyon ihalesi mayısın ikinci haftasında yapılacak. Kadir Topbaş, bu eserin boş bir kalıntı şeklinde müze olarak kullanılmasına karşı çıkıyor. Mustafa Demir ve Oktay Ekinci de aynı fikirde. Topbaş, ‘Burası yaşayan bir yer de olmalı. Bu esere bir fonksiyon kazandırmak için de çalışmalar başlattık’ diyor.

500 yıllık Osmanlı mahallesi ayağa kalkıyor
Projenin üçüncü ayağında ise 500 yıllık Toklu Dede Mahallesi’nin restore edilmesi düşünülüyor. Fatih Belediyesi, Tokludede Mahallesi Kentsel Rehabilitasyon Projesi Atölyesi adı altında bir ekip oluşturdu. Atölyede, mimarlar, şehir plancıları ve üniversite öğrencileri çalışıyor. Demir, mahalle sakinleriyle tek tek görüşülüp, mülklerini projeye uygun olarak restore etmelerini ve belirlenen fonksiyonlara sadık kalmalarını isteyeceklerini söylüyor. Projenin gereklerini kabul eden ev sahipleri bir yıl içinde yapılarını onaracak. Kabul etmeyenlerin evleri kamulaştırılarak restore edilip, ihale yoluyla satışa çıkarılacak.
Hürriyet - Ersin Kalkan