Alan Analizi
Maltepe Bölge Parkı arazisi İstanbul’un Anadolu yakasının en geniş yapılaşmamış yeşil alanlarından biridir. Park alanının, kuzeyinden geçen TEM yolu ve güneyinden geçen D-100 yolunun arasında kalması, bu alanın iki çevre yolu boyunca gelişmekte olan yapılaşmanın içinde kalmasına sebep olmuştur. Bu çevresel yapılaşma, genelde niteliksiz kentleşme örnekleri göstermekle beraber yayılmacı ve kontrolsüz bir karaktere sahip olmasından dolayı yarışma alanı için de ciddi bir yapılaşma tehdidi oluşturmaktadır. Negatif olarak tanımlanabilecek bu etkene rağmen yakın çevre, park alanı içerisinde oluşacak olan yeni sosyal ve kültürel hayatın birinci dereceden kullanıcısı olarak da görülebilir. Bu yakın bölge alanlarına ek olarak sahil bandında, D-100 yolunun güneyinde kalan bölgesel alt merkezler ve yarışması yeni sonuçlanan “Kartal Sanayi Bölgesi Merkezi İş Alanları” da bu park alanının potansiyel kullanıcıları arasında görülmelidir. Tüm bu bölgelere ek olarak TEM ve D-100 çevreyolu bağlantılarıyla park alanının hinterlandı daha da genişleyerek doğu – batı hattında tüm kenti değişik ölçeklerde kapsayabilme olanağına sahiptir. Bu geniş hinterland, park içinde olası programlarla donatılmış ortak sosyal alanların oluşturulmasına ve yakın çevre kent sakinleri ile diğer kent kullanıcılarının buluşmalarına olasılık sağlayabilecek bir noktadadır.

Planlama Stratejisi
Yarışma alanının yukarıda da tariflenmiş olan özellikleri gözönüne alındığında, ilk etapta alanın içinde bulunduğu olası çevresel yapılaşma tehditlerden yola çıkılmıştır. Dolayısıyla, projenin öncelikli probleminin parkın olası yapılaşma tehtidinden koruması olarak öngörülmekte ve bunun sağlanabilmesini için arazinin yaşayan bir parka dönüştürülmesi gerektiğine inanılmaktadır. Bu sebepten, aktif korumacılık anlayışıyla projeye yaklaşılarak doğru programlanmış yaşayan bir alanın, olduğu gibi tutarak korumaya çalışmaktan daha etkin bir sonuç vereceği iddasıyla tasarımına başlanmıştır. Bu yaklaşımın, hem yeşil alanın korunmasına, hem de sunacağı yeni işlevlerle çevre yerleşimler için yeni bir sosyal donatı alanı olarak yaşamasına imkan vereceği düşünülmüştür.

Park alanı, tariflenen sınırı ve müdahale edilebilen alanları açısından bakıldığında parçalı bir karaktere sahip olduğu görülmektedir. Bu bölünmüşlüğü bir tasarım girdisi olarak almak, bütünlüğünü korumaya çalıştığımız bu alan için hayati görünmektedir. Bu sebeple, bütünleştirici bir üst ölçek müdahale tavrı ortaya konmuş ve yarışma arazisi, içindeki tüm boşluklarla beraber bir bütün olarak algılanarak dış çeperin içinde kalan, müdahale imkanı olan ya da olmayan tüm alanları bölge parkının yaşayan bir elemanı olarak algılamıştır. Bu yaklaşım, parkın yakın çevresiyle ve kentle entegrasyonunu güçlü kılma imkanını vermiştir. Bu şekilde parkın kente örülmesinin mümkün olabileceği düşünüldüğü gibi park alanını da tarifli bir sınır içinde kendi başına yaşayan kapalı bir alan fikrinden öte bir noktaya taşınacağı düşünülmüştür. Park, bu noktada kentin ve kent yaşantısının bir uzantısı olarak devam edebilmeli ve böylece hem çeperinin dışında kalan alanların hem de çeperinin içinde kalan diğer kullanım alanlarının açıldığı bir kent parçası olmalıdır.

Kentsel Yeşil Cephe
Araziyi korumanın ilk fiziksel adımı olarak, alanın doğal eşikleri olan güneydoğu hattındaki dere koruma bandı ile kuzeybatı ve güneydoğu hatlarında bulunan nitelikli ağaç örtüsü iyileştirilerek ve geliştirilerek arazinin tüm çeperi boyunca devam eden bir kentsel yeşil cepheye dönüştürülmüştür. Bu yeşil cephe bazı kesişim noktalarında boşluklar vererek açık sosyal mekanlar oluşturmaktadır. Bu boşluklar haricinde de tüm yeşil cephe yarı geçirgen bir çeper olarak çalışmakta ve çevredeki sosyal yaşam ile park içindeki yaşamı değişen ölçeklerde sürekli olarak birbirine entegre etmektedir.

Program
Fiziksel tavırları takip eden park içi işlevlere yönelik kararlar aktif korumanın sağlanması için parkın tasarımında önemli bir girdi oluşturmaktadır. Park yaşantısında; gece-gündüz, haftaiçi-haftasonu, sabah-akşam gibi farklı zamanlarda kullanıcı akışının ve amacının değişken olduğu düşünüldüğünde, park yaşamının sürekli kılınması için işlevlerin bütünü olarak nitelendirilebilecek bir programın yazılması gerekmektedir. Kentlerimizde parklar çoğunlukla yaya trafiği için geçiş yolu oluşturan ve banklarda mola verilen işlevsiz, kentsellik taşımayan, kent gerilimlerini ve eksikliklerini bertaraf edemeyen yeşil alandan ibarettir. Bu noktadan bakıldığında, programsızlık parklarımızın en önemli eksikliği olarak görülmektedir. Ayrıca, kent içinde kalan boş alanlara sıkıştırılmış gibi duran küçük ve tanımsız park alanları kullanmaktan çok görsel bir ilişkiden öteye gidemediğimiz ağaçlık alanlara dönüşmüştür. Bu duruma karşı tavır alarak bu projede park programına tasarımın bir öğesi olarak yaklaşılmıştır. Kentsel yapı stoğu içerisinde karşılanamayan rekreasyon ve sosyal aktivitelerini bir program dahilinde sunmak, parkı bir çekim noktası haline getirmek ve insanların bu alan içinde zamanlarını nitelikli ve kendileri tarafından tasarlayarak geçirmelerini sağlamak projenin önemli bir amacıdır. Bu sebeple park sadece farklı programlara sahip bir açık alan olarak kalmayacak aynı zamanda belli noktalarda program önerileri sunabilen veya kullanıcının isteklerine program şeması üretebilen birimlerle desteklenecektir.

Programın Etkisi
Hazırlanmış olan programın esnek ve dönüşebilir olması farklı kullanıcı profillerini ve farklı kullanım zamanlarını aynı parkta örgütleyecek ve böylece aktivitelerin devamlılığını sağlayarak ilgiyi üzerinde tutmaya devam edecektir. Ayrıca, programın dönüşebilir karakteri, parkın etaplama çalışmalarında gelen talebe, olası istimlak problemlerine veya uygulama zorluklarına karşı alternatif üretmek noktasında faydalı olacaktır.

Sosyal ve Kentsel Bütünleşme
Esnek ve dönüşebilir programı, parkın ayrıca sosyal bir proje olarak çalışmasına da olanak vermektedir. Toplumsal bütünleştirici olarak da tanımlanabilecek bölge parkı, çevredeki farklı gelir gruplarından ve sosyal kesimlerden insanların bir araya geldiği ortak yaşam alanı haline gelecektir.

Yaşam
Parkın hayata geçirilmesi ile başlayan dönüşüm korkulduğu gibi çevresel faktörlerin parkı işgal ederek yapılaşmasıyla değil tam tersine park merkezinden dışa doğru, parkın çevresinde gelişen kaliteli yaşam alanları oluşumuyla sonuçlanması muhtemeldir. Bu aynı zamanda sosyal kalkınma ve dönüşümü de tetikleyerek daha sağlıklı bir sosyal çevre oluşmasına da olanak verecektir. Sonuç olarak, Maltepe Bölge Parkı, bütüncül bir şekilde programlanarak yaşatılan ve kentsel dönüşümü tetikleyecek sosyal bir proje olarak tasarlanmıştır.

Maltepe Bölge Parkı Fikir Projesi Yarışması