“Kentin Tükenişi ve Ütopyalar” ⁽¹⁾
“...Endüstri Devrimi’nin olumsuz koşulları sonucunda kentler, yaşanabilirlik niteliklerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalmışlardır. Kentsel yaşam çevresinin niteliğinin bozulması, kırsal yaşam çevrelerine yönelik ideal toplum arayışlarına yönelişe neden olmuştur...” ⁽¹⁾

“...20. yüzyılın ikinci yarısında kaleme alınan ekolojik ütopyalar doğayla uyumlu kır toplumlarını idealleştirmişlerdir. Bu çerçevede Le Guin, Piercy ve Firestone’un yapıtları, başlıca ekolojik ütopyalardır. Ütopya yapıtlarının toplumsal yaşama yansımaları ise kırsal komün toplulukları biçiminde olmuştur. Çağdaş ütopyaların kent yerine kırsal yaşama yönelmeleri, kentin tükenişini ortaya koymaktadır...” ⁽¹⁾

“Doğadan Öğrenmek” ⁽²⁾
“...Biomimesis, doğal organizmaların yapılaşma/oluşum süreçlerinin ve çözümlerinin taklit edilerek/öğrenilerek yeni nesil tasarımlara ilham kaynağı olması...” ⁽²⁾

“...Gelişmekte olan genetik bilimi, iletişim teknolojisi, nano-teknoloji, uzay bilimleri, dört boyutlu geometri kompozit ve akıllı malzemeler, katlanabilir ve taşınabilir strüktürler gibi konu başlıkları doğaya bakış açımızı değiştirmekte ve bilişim teknolojilerindeki ilerlemelerle de tasarımcıları doğadan daha çok öğrenme yöntemleri geliştirmeleri noktasında zorlamaktadır...” ⁽²⁾

Doğal alanlar ve kent içinde sıkışmış doğa parkları Biomimesis’ in önemli labrotuvarları olmaya adaydırlar.

“...Mimarlık alanında gerçekleşen gelişmelerin uzantısında ortaya çıkan bir diğer kavram da birçok farklı alanda görmekte olduğumuz ‘akıllı’ olarak nitelenen sistem ve tasarımlardır. Her geçen gün günlük hayatta daha çok karşımıza çıkan bu kavramın tanımının net olarak yapıldığını söylemek çok kolay olmamakla beraber bu kavramla nitelenen sistem ve tasarımlardan kullanıcıların beklentisi çok fazla olmaktadır. Ancak burada altı çizilmesi gereken her bilgi alanının kendi ‘akıllı’ tanımlarını yapması ve bu doğrultuda bilgi alanlarının kendi ‘akıllı tasarım yada sistemlerini’ üretmesi gerekliliğidir. Bu amaçla, sunulan bu çalışmada, bilişim teknolojilerinin ve mimarinin daha şimdiden sıklıkla karşımıza çıkan ve bir anlamda çevreye duyarlı, sürdürülebilir çevreler için bir çözüm olarak görülen ‘akıllı mekan’ uygulamaları üzerine odaklanılmıştır...” ⁽²⁾

“...Bir diğer vurgulanması gereken konu ise, akıllı mekanların, sadece kullanıcıların yaşamlarını kolaylaştırmasının ötesinde, sürdürülebilir mimarlık olarak hergeçen gün daha büyük bir önem kazanan ve daha az enerji kullanıp, çevreye daha duyarlı olan mekanların tasarımında da önemli roller oynamaya başlamış olmalarıdır. Özellikle iklimlendirme, ısıtma ve aydınlatma gibi binalarda enerji tüketiminin önemli bir oranından sorumlu olan sistemlerin kontrollü olarak kullanılmasını da içeren bu uygulamalar ‘akıllı mekan’ tasarımının önemini daha çok arttırmaktadır. Bu bağlamda akıllı mekan, akıllı bina ve akıllı çevre kavramlarının yakın gelecekte çok daha fazla tartışılan ve zamanla akıllı tanımının zeki tanımıyla yer değiştireceği kavramlar olmasını beklemek bir düş yada ütopya olmayacaktır...” ⁽²⁾

Proje Raporu
İstanbul'un en büyük ve en önemli yeşil alanı olmaya aday olan Maltepe Bölge Parkı Projesi tasarlanırken genel olarak “doğadan öğrendiklerimizi yansıtan, doğayı - doğada yaşamı öğreten ve doğayla barışık bir park” teması üzerinde durulmuştur. Parkın 3 aşamada hayata geçirilmesi düşünülmüş;

I. etapta doğayı gözeten doğa restorasyonu
II. etapta doğa restorasyonunun yanında doğayı ve insanları hazırlamak
III. etapta ise insanların doğaya açılımını sağlamak amaçlanmıştır.

Bölge parkı tasarlanırken karşılaşılan en büyük sorun, parkı 2 ayrı bölgeye ayıran 20 m. genişliğindeki TEM, D-100 bağlantı yoludur. Yol aynı zamanda flora ve faunanın park içindeki doğal sürekliliğinin sağlanmasına da engel teşkil etmektedir. Bu sebeplerden ötürü projede yolun belli bir alanda alt kottan geçirilmesi öngörülmüştür. Park içerisinden doğu - batı istikametinde geçen yol parka ulaşımı sağlayan ana omurga olarak belirlenmiş ve bu yol üzerinde park girişini sağlamak amacıyla 3 nokta saptanmıştır. Park içi sürekliliği sağlamak amacıyla bu yol üzerinde de iki ayrı noktada alt ve üst kotlardan yaya geçişleri sağlanmıştır.

Parkın ana girişi doğu - batı aksı üzerindeki orta noktadan sağlanmıştır. Burada tepenin yamaçlarına yaslanan idari, kitap satış, yönetim yapısı düşünülmüştür. Buradan gelen ziyaretçilerin park içerisinde en aktif alan olarak kullanılması düşünülen “etkinlik aksına” ya da “tohum” adını verdiğimiz kültür ve kongre merkezine ulaşmaları hedeflenmiştir.

Etkinlik aksı; üzerinde konser, şenlik, festival, sergi, kermes, dinlenme gibi açık yeşil alan rekreasyon faaliyetlerinin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla çim amfi, uçurtma tepesi ve geniş açıklıklar tasarlanmıştır.

Etkinlik aksının sonlandığı ve parkın deniz manzarasına en hakim olduğu bölgede, yamaçlara yaslanan ve doğayla uyumlu kafe - restoran yapıları tasarlanmıştır. Burada seyir kulesi olarak da kullanılacak olan ve kent parkının simgesi olacak bir kule de yer alacaktır.

Etkinlik aksının diğer ucunda bulunan ve alandaki en önemli odak noktasını oluşturan tohum ise enerji tüketimini en aza indirmek amacıyla yeni teknolojileri kullanacak, atıkları yeniden değerlendirecek sistemlerle donatılacak, güneş enerjisini kullanarak kendi kendine yetecek donanıma sahip, içinde seminer – simülasyon - rehberlik odaları, sinevizyon, çocuk - genç sineması, kafe, restoran gibi bölümleri barındıran bir yapı olarak tasarlanmıştır.

Doğu - batı aksı üzerinde bulunan doğu girişinde yerleşim bölgelerine yakın olmasından dolayı spor alanları düşünülmüştür. Batı girişinin olduğu bölgede ise parkın bakımı ve bitki üretimini sağlamak amacıyla, endemik bitki üretim parselleri, üretim - satış seraları, depo ve idari binanın bulunduğu bir alan tasarlanmıştır. Alanın güneydoğusundaki yerleşimi içeri alan 4. girişin olduğu bölgede dağ bisikleti parkuru, tırmanma duvarları gibi doğa sporlarını da içinde barındıran spor alanları ve çocuk doğa kampı bulunmaktadır.

Maltepe Üniversitesinin kuzeyinde kalan kısımda pasif rekreasyonda doğaya yeni bir bakış, içinde yaşamak ve öğrenmek ilkelerinden yola çıkarak “eko koridor” önerilmiştir. Alan genelinde, endemik bitkileri koruma çabasıyla yeni kültürel bitkiler önerilmemiştir. Ancak eko koridor içerisinde bir görgü kültürü olarak kaktüs evi, palmetum ve tropik bitkiler serası oluşturulmuştur. Ayrıca eko koridor içerisinde; rehabilitasyon, renk, koku, rüya, gibi değişik temaları barındıran ve tamamen endemik bitkilerden oluşan bahçeler bulunmaktadır. Eko koridor oluşturulurken hedeflenen amaçlardan bir diğeri ise faunanın korunması ve geliştirilmesidir. Özellikle su kuşlarının korunması amacıyla kuluçka dönemleri için koruma zonları düşünülmüş, alanın çeşitli yerlerinde kuş sunakları ve kuş gözlem noktaları oluşturulmuştur.

Alan genelinde dolaşımı sağlamak amacıyla topografyayla beraber hareket eden servis, gezinti, bisiklet yolları tasarlanmıştır. Alanda motorlu taşıt dolaşımının uygun olmayacağı düşünülerek alana içinde temiz enerji kullanan araçların servis vermesi öngörülmektedir.

Kaynaklar:
(1) Akkoyunlu Ertan, K., “Kentin Tükenişi ve Ütopyalar”
(Dosya Biçimi: Microsoft Word - HTML olarak görüntüle Kentin Tükenişi Ve Ütopyalar. Kıvılcım AKKOYUNLU ERTAN. Özet: Endüstri Devrimi’nin olumsuz koşulları sonucunda kentler, yaşanabilirlik niteliklerini ... www.todaie.gov.tr/OZETSY/1148.doc - Benzer sayfalar)

(2) Gonenc Sorguc, A., Arslan, S.,“ Yapay Zeka Araştırmaları Ve Biomimesis
Kavramlarının Günümüzde Mimarlık Alanındaki Uygulamaları: Akıllı Mekanlar”
(cmpe.emu.edu.tr/aelci/YvKB06/agsorguc_saselcuk_bilisim06.doc)

Düzeltme
Ekip olarak, Maltepe Bölge Parkı Proje Yarışması’na teslim tarihinden kısa bir süre önce katılmaya karar verdik. Yarışma kapsamında proje alanının ve bölgenin koşulları değerlendirilerek ülkemizde çok fazla örneği bulunmayan bölge parkı fikrini geliştirmek bağlamında plan düzeyinde ve görsel olarak tasarımımızı geliştirdik. Çalışmalarımızı çeşitli ölçeklerde üç boyutlu modelleme teknikleriyle ve serbest el perspektiflerle zenginleştirdik. Bu çerçevede projeyi destekleyen açıklama notları, önerilen mimari ve peyzaj elemanlarına ait fonksiyon programları ve projenin amacını ve kavramsal altyapısını güçlendirmeye yönelik dünyadaki gelişme ve tartışmaları da yansıtan kaynak bilgilere ulaşmak amacıyla internet ortamında araştırmalar yapılmış, bu çerçevede bazı bilimsel çalışmalardan faydalanılmıştır. Bu bağlamda Yrd.Doç.Dr. Arzu Gönenç Sorguç ve Araştırma Görevlisi Semra Arslan Selçuk tarafından hazırlanan “Yapay Zeka Araştırmaları ve Biomimesis Kavramlarının Günümüz Mimarlık Alanındaki Uygulamaları: Akıllı Mekanlar” isimli bildirileri ile Kıvılcım Akkoyunlu Ertan’ın “Kentin Tükenişi ve Ütopyalar” isimli makale özetinin bazı paragraflarından referans göstermeden alıntılar yapılmış ve proje açıklama notu olarak kullanılmıştır. İlk makalenin amacını vurgulayan ilgili paragraf, birebir alınarak kullanıldığından makaledeki amaç, projenin amacı olarak ortaya çıkmış ve bu nedenle kamuoyunda ve yazarlar gözünde de üzücü sonuçlar yaratmıştır.

Bilindiği üzere “Maltepe Bölge Parkı Fikir Projesi Yarışması” kapsamında jüri ayrıca proje açıklama raporu istememiş, eğer var ise gerekli açıklamaların projeler üzerinde yapılması istenmiştir. Yarışma şartnamesinin “1.13 Yarışma Dışı Bırakılma” maddesinin C bendinde “Eserin herhangi bir yerinde sahibini belirten bir işaret bulunan projeler (el yazısı ile yazılmış açıklama notları bu işaretlerden sayılır) yarışma dışı bırakılır” denilmektedir. Bu nedenle yukarıda sözü edilen bildiri ve makale özetinden yapılan alıntılar ile ilgili yarışma dışı bırakılmak endişesiyle kaynak gösterme olanağımız bulunamamıştır. Bugüne kadar gerçekleştirilen diğer proje yarışmalarında da benzer uygulamalar yapılmıştır.

Yarışma sürecinde ve sonrasında yaşanan zaman kısıtları, yoğun tempo ve ekip olarak yaşamış olduğumuz bazı aksaklıklar (ekip başının proje teslim sürecinde öğrencileriyle birlikte Alanya’da bulunması, yarışmanın ilanından sonraki süreçte ise yurt dışında olması) sebebiyle eser sahipleriyle ilişki kurma, kendilerini bilgilendirme ya da ön izin alma şansı olamamıştır. Ekip olarak koordinasyonsuz olmamızdan kaynaklanan ve kamuoyunda akademik intihal olarak algılanan bu durum karşısında eser sahiplerinden kamuoyu önünde özür dilemeyi bir borç biliriz. Eser sahiplerinin, birinci elden haberdar olmaları yerine, yarışmanın duyurulduğu ağ sayfası Arkitera’da yayınlanan "Maltepe Fikir Parkı Projesi 1. lik Ödülü" başlıklı haberden durumu tamamen rastlantısal öğrenmiş olmaları ise bizim açımızdan ayrı bir üzüntü kaynağıdır.

Arkitera’nın ilgili sayfasında gerekli düzeltmeler yapılmış ve referanslar gösterilmiştir. Bugüne kadarki akademik ve meslek yaşantımızda buna benzer en ufak bir örneğini dahi yaşamadığımız bu denli talihsiz bir olayın mimarlık ortamında polemik ve tartışmaya neden olmasından da ayrıca üzüntülü olduğumuzu kamuoyuyla paylaşmak isteriz..

Bundan sonraki süreçte projemizin herhangi bir dergi, kitap ya da benzeri yazılı bir dökümanda yayınlanması durumunda yukarıda sözü edilen kaynakların belirtilmesi mutlak ve kaçınılmazdır.

Kamuoyuna ve planlama - tasarım camiasına saygıyla duyururuz.

Proje Ekibi:
Oktan Nalbantoglu
Ufuk Ertem
Halis Saygı
Tuğba Akyol
Özer Karaaslan
Talha Kös

Maltepe Bölge Parkı Fikir Projesi Yarışması