Proje Müellifi:
Ervin Garip- Ekipbaşı-Dr.Mimar-(İTÜ)

Banu Garip- Mimar-(İTÜ)

Alev Özkan-Şeh.Böl.Pl.-(İTÜ)

Kamer Özaydan-Pey.Mim -(Bilkent Üni.)

Yardımcı
Meriç Vapur

Mimari Açıklama Raporu:

1. Genel Tasarım Kararları
Bütünsel yaklaşım : Proje, kendi içinde bütünleşik ve çevresi ile entegre bir organizasyon sunmaktadır. Kesintisiz dolaşım yolları, meydanlar, birbirine bağlanan parklar, ve tüm bu düzenlemelerin önemli tarihsel yapıları birbirine bağlayan bütünsel bir çevre oluşturması projenin ana yaklaşımını oluşturmaktadır. Yaya kullanımına açılan Mimar Sinan Yolu, projenin farklı noktalarını birbirine bağlamakta ve içerisinde rekreasyon alanları, meydanlar, bisiklet yollarını barındıran projenin ana omurgasını oluşturmaktadır.

Odaklar ve odaklar arasındaki ilişkiler: Proje birbirine ve çevresine kullanım ve mekansal açıdan güçlü bağlarla bağlanmış odaklardan oluşmaktadır. Günlük yaşantıyı zenginleştiren donatılar ve sosyal kültürel kullanımlarla zenginleştirilen bu odaklar bütünleşik bir yaya kurgusuna sahip olmakla birlikte çevre ile entegrasyon dereceleri de yüksektir. Bu odaklar alt açılımları paftalarda yer almakla birlikte ana başlıklarıyla şu şekildedir:

1. ODAK: ESKİ CAMİ ODAĞI
- Eski Cami
- Rüstempaşa Kervansarayı
-Bedesten
-Vakıflar Bölge Müdürlüğü
-Turistik Enformasyon Merkezi
-Sur İçi Kalıntı Alanı- Enstelasyon Platformu
-Alipaşa Çarşısı
-Yayalaştırılmış Çarşı Bölgesi
- Edirne Belediyesi Hizmet Binası

2. ODAK: ÜÇ ŞEREFELİ CAMİ ODAĞI
-Üç Şerefeli Cami
-Kent Tarihi Müzesi [Eski Orduevi]
-Saatli Medrese
-Vakıflar İmarethanesi
-Sokullu Hamamı
-Yeşil Amfi
-Gezi Parkı

3. ODAK: SELİMİYE CAMİİ ODAĞI
-Selimiye Camii
- Tarihi Arasta Çarşısı
-Türk İslam Eserleri Müzesi
- Selimiye Vakıf Müzesi
-Panorama Meydanı
- Mimar Sinan Gezi Yolu
-Belediye Kültürel Merkezi ve Meydanı
- Merzifonlu Koca Mustafa Paşa Çeşmesi Meydanı
-Selimiye Taşodalar
-Sultan Selim Saray Hamamı
-Osmanlı Mezar Taşları Sergileme Alanı
-Edirne Kent Müzesi
-Hıdırağa Camii ve Meydanı
-Panorama Çayırı
-Mezihbey Hamamı ve Meydanı
-Sıra Dükkanlar
-Halk Eğitim ve Sanat Merkezi

Kimlik ve kentsel hafıza ile ilgili kararlar: Proje alanı içerisinde yer alan tarihi yapılar, alanın güçlü ve kendine özgü kimliğini oluşturmaktadır. Önerilen proje, öncelikle bu güçlü kimliği ortaya çıkarmak ve vurgulamak için fazlalıklardan arınmış ve net bir altlık oluşturmayı amaçlamaktadır. Alt ölçekte ise oluşturulan meydanların içerisinde belirli noktalarda çeşitli sanat objeleri de önerilmektedir.

2. Dönüşüm ve Koruma Kararları
Proje, kamu yararını gözeten, tarihi dokuyu ortaya çıkaracak ve çevresel uyumsuzlukları tarihi çevreye duyarlı müdahalelerle gidermeyi öngören bir dönüşüm yaklaşımı sunmaktadır.

Edirne'nin tarihi kentsel çevresi, parsel bazından ziyade bir "bütün" olarak korumayı destekleyen bir anlayış hakim olmuştur. Tarihi yapılar, hem yakın çevreleri hem de kentsel örgü içinde düşünülmüş, yaya dolaşımı, araç sirkülasyonu ve günlük sosyal yaşantı da düşünülerek ele alınmıştır. Bu anlayış, hem Selimiye çevresinin düzenlenmesinde hakim olmuş, hem de işlevsel dönüşümlerde dikkate alınmıştır. Projede önerilen dönüşüm tavrı 3 başlıkta açıklanmaktadır:

Çevresel Estetik
Proje alanında tescilli kamusal yapıların yanında, tescilli özel mülkiyetli yapılar ve tescilli olmayan bir yapı stoğu mevcuttur. Önerilen düzenlemeler, tescilli olmayan mevcut yapıların görsel kirlilikten arındırılmasını, tabelalar, cephe temizliği, yağmur boruları ve çatı gibi elemanların belediyece getirilecek kısıtlamalarla iyileştirilmesini öngörmektedir. Bunun yanında Sokullu Hamamı ve sur duvarları gibi kalıntı durumunda olan tarihi tescilli yapıların da temizlenerek doğal yapılarına kavuşturulmaları düşünülmektedir.

Çevresel estetiği bozan ve görsel kirlilik yaratan kentsel donatıların standardize edilerek yeniden ele alınması düşünülmüş, buna ilişkin detaylara kentsel donatı ve peyzaj başlığı altında değinilmiştir. Çevresel estetiğe ait kararlar ve önemi ile ilgili duyuru ve bilgilendirme toplantıları gibi aktivitelerin belediye tarafından belirli aralıklarla düzenlenmesi ve buna teşvik edilmesi düşünülmüş, ve yerel halkın kendi çevresini sahiplenmesi amaçlanmıştır.

İşlevsel Dönüşüm
İşlevsel dönüşüm, hem yapıların kendi mimari karakteristikleri göz önüne alınarak yapılmış, hem de bütünsel bir yaklaşımla sosyal ve kamusal yaşantının bir parçası olarak düşünülmüştür. Edirne, sahip olduğu yapılarla bir açık hava müzesi niteliğindedir. Bu açık hava müzesinin algılanması, görülmesi ve dolaşılması temel bir yaya ve araç organizasyonu işidir. Sunulan mekansal ve işlevsel örgütlenme, proje alanını kolay ulaşılabilen, gezilebilen, bir açık müze haline getirmektedir. Yapılarda önerilen fonksiyonlar ve işlevsel değişiklikler bu tavrı desteklemektedir.

Bu bağlamda, alan içerisinde tarihi yapıları içine alan önemli bir konumda yer alan "Ordu Evi" ve çevresi kamusal kullanıma açılmış, "Kent Tarihi Müzesi" olarak yeniden işlevlendirilmiştir. Bu yapının sahip olduğu açık alan, projenin 3 önemli odağını birbirine bağlayan kent meydanına dahil olmuştur.

Belediye Binası arazisi içinde yer alan müştemilat birimleri kaldırılarak, alan, proje alanı ile bütünleştirilmiştir. Belediye için prestij niteliği olan bu yapı belediyeye ait kültürel aktiviteler için merkez haline gelmiştir. Kaldırılan birimler, proje alanının güneyinde yer alan "askeri alan" ve "sağlık" birimlerinin yer aldığı alanda önerilmiştir. Önerilen yeni belediye yapısının üzeri meydanlaştırılarak Selimiye Camii'nin alan içerisindeki görsel etkisinin güçlendirilmesi amaçlanmıştır.

Proje alanının güneydoğusunda yer alan "sosyal tesis" ve "ilköğretim-lise okulları" alan içerisindeki yerinin önemi, mimari karakteri ve oluşturdukları alt meydancıklar nedeni ile "halk eğitim ve sanat merkezi"ne dönüştürülmüştür. Önerilen kurgu ile bu merkezden kent çarşısına yayalar ve bisikletler kesintisiz olarak ulaşabilmektedir. Merkez içerisinde resim ve heykel atelyeleri, el sanatları atelyeleri, çeşitli kurslar, haftalık ve günlük aktiviteler, kentsel miras ile ilgili bilgilendirme ve bilinçlendirme toplantıları, belediye destekli eğitim ve konferanslar, sergiler, vb. fonksiyonlar yer alacaktır.

Projede önerilen bütünsel yaklaşım çerçevesinde Selimiye Camii'nin kuzeydoğusunda yer alan resmi kurumlar kaldırılarak yerine bütünsel düzenlemeyi güçlendirecek "müzepark" önerilmiştir. Yeşilin sürekliliği çerçevesinde eğimli olarak yerden yükselen park, camiye farklı bakış açıları sunarken altında ise müzeye ve turistik enformasyon merkezine yer bırakmaktadır.

Rüstempaşa Kervansarayının yanında yer alan proje alanı içerisindeki katlı ticaret yapısı kaldırılarak merkez için önemli bir giriş noktası niteliğinde olması sebebi ile "turistik enformasyon merkezi ve seyir terası" olarak düzenlenmiştir.

Ekonomik Yaklaşım
Önerilen proje, alanda ani değişim, yıkım ve yenilemeden ziyade kademeli bir dönüşümü amaçlamaktadır. Bu bağlamda, proje alanı içerisindeki niteliksiz konut ve ticaret yapılarının tümünün ilk aşamada kaldırılmaması, bunun yerine temizlenmesi ve iyileştirilmesi önerilmiştir. Proje, hassas tavrı ile kent halkına ve ziyaretçilerine bütünsel bir merkez sunarken, noktasal dokunuşlar ile sonraki aşamalar için gelişmeye ve dönüşmeye öncü ve tetikleyici olacaktır. Bu bağlamda, dönüşümün sonraki aşamalarında kent halkının merkezi kullanımı ve deneyimlemesi ile gelişen sürecin yeniden değerlendirilmesi öngörülmektedir.

Proje, çevreye olan hassas yaklaşımı ile noktasal müdahaleler yapmış, uygulanması kolay ve ekonomik bir çözüm ortaya koymaktadır.

3. Kesintisiz Yaya Dolaşımı İle İlgili Kararlar
Yaya alanlarını çevre mekanlarla ilişkilendirmek, bunu da kademeli ve duyarlı bir tavırla gerçekleştirmek projenin ana çıkış noktasıdır. Oluşturulan kesintisiz yaya dolaşım odakları, hem çevre ile ilişkileri güçlendirmiş, hem de araç trafiği ile desteklenerek kuvvetlendirilmiştir. Alan içinde yer alan tarihi yapılar farklı ölçeklerde ve proporsiyonlardadır. Buna bağlı olarak oluşturulan alt meydancıklar ve ana meydanlar farklı karakterde olanaklar sunmaktadır. Selimiye Camii etrafında öngörülen panorama meydanı, Selimiye Camii ve kente bakış noktaları sunarken Eski Camii yanında oluşturulan alt meydan da ölçek itibari ile kendi çevresini ve mevcut yapı stoğunu referans almaktadır. Önerilen proje, bir anlamda birbirine bağlı, farklı özellikteki ve ölçekteki meydanlar, meydancıklar ve parklar projesidir. Bu meydanlar ve parklar, proje alanını çevre ile ilişkilendirerek ulaşılabilir ve algılanabilir kılmaktadır.

4. Kullanım Kararları
Proje, birbiri ve çevresi ile bütünleşik 3 ana odaktan oluşmaktadır. Bu odaklar arasındaki görsel ve ulaşımsal ilişkinin mevcut tarihi yapı stoğuna duyarlı şekilde sağlanması, tarihi zenginliği ortaya çıkaracak ve gelecek yıllara sağlıklı şekilde taşıyacak dönüşümsel yaklaşım hedeflenmektedir. Sözkonusu 3 odağa ait kullanım kararlarının verilmesinde bu noktaların genel karakteristikleri, sahip oldukları tarihi yapıların kent içerisindeki proporsiyonları ve çevreleri ile ilişkileri önem kazanmıştır. Örneğin "Eski Camii" yanında önerilen "Turistik Enformasyon Merkezi", bir kentsel teras oluşturmakta ve çevreye farklı bakış açıları sağlamakta iken "Selimiye Camii Odağı"nda önerilen "Park Müze", eğimli yapısı ile çevrenin eskizini yapmak isteyenler için farklı bakış olanakları vermektedir. 3 odak arasındaki entegrasyonun sağlanması, hem günlük kentlinin yaşam kalitesini artıracak, günlük buluşma noktaları, gezi parkları ve dinlenme ve nefes alma noktaları sağlamakta, hem de şehre gelen ziyaretçiler için entegre-bütünsel bir odaksal dolaşım önermektedir. Bu bağlamda önerilen kurgu, hem günlük yaşam kalitesini artıracak niteliktedir, hem de ziyaretçiler için esnek bir dolaşım ve ziyaretçi rotası tanımlamaktadır. Bu ziyaret ve dolaşım rotası aynı zamanda Edirne içindeki diğer odaklarla da bütünleşmektedir.

5. Ulaşım Kararları ve Otoparklar
Mevcut Mimar Sinan Caddesi yayalaştırılarak yaya dolaşımının ve çevreye entegrasyonun "omurgası" niteliğinde sürekli bir park haline [Mimar Sinan Yolu] getirilmiştir. Bu noktadaki trafik yükünün azaltılması, daha net ve dolaysız bir dolaşımsal ağın kurulmasını, odaklar arasındaki yaya dolaşımının sürekliliğini sağlamıştır. Bununla ilişkili olarak ana trafik yükü Talatpaşa Caddesi üzerinden Londra Asfaltı'na ve Kıyık Caddesi'ne verilmiştir. Önerilen odaklara mevcut otobüs dolaşım ağı entegre edilerek toplu taşıma bu caddeler üzerinden yönlendirilmiştir. Hem yerel halk, hem de ziyaretçiler için alan içinde araç otoparkları ve turistik otobüs park alanları oluşturulmuştur. Tek parça, ölçeksiz ve büyük otoparklar yerine noktasal konumlarda odaklarla ve çevre ile ilişkili, farklı sayıda otopark çözümü sunulmuştur. Sözkonusu otoparkların tarihi dokuya görsel kirlilik yaratmaması açısından yeşil dokunun içinde oluşturulmuştur. Zemin altı çıkabilecek tarihi mirası koruma açısından otoparklar zemin üzerinde önerilmiştir. Hazırlanacak turistik haritalar ile otoparkların, yaya dolaşım ağının, araç ulaşım ağının kodlanarak "Edirne Kenti Selimiye Camii ve Çevresi Dolaşım ve Gezi Odakları Broşürü"nün hazırlanması öngörülmüştür. Ziyaretçilere sunulacak bu dolaşım rotası, bölgeyi daha iyi algılamalarını ve deneyimlemelerini sağlayacaktır. Uzun vadede bisiklet yolunun da kentin diğer bölgelerine eklenmesi düşünülmektedir. İlk olarak mevcut odaklara ulaşımda öngörülen "ücretsiz bisiklet kiralama" servisi, dönüşüm sürecinin bir parçası olarak kent içindeki belli başlı odakları da bağlaması öngörülmüştür.

6. Kentsel Mobilyalar ve Peyzaj İle İlgili Kararlar
Proje, çevredeki yapısal ve tarihi karakteristikleri baz alan ve görsel kirlilik yaratmak yerine kentsel dokuyu ortaya çıkaran, yaya hareketlerini yönlendiren kentsel mobilyalar sunmaktadır. Selimiye Camii Panorama Meydanında oluşturulan banklar, uzanarak çevreyi seyretme olanağı sunarken, Üç Şerefeli Camii Meydanındaki kentsel mobilyalar "yeni" ve "eski"nin bir arada algılanmasını sağlamakta, ve meydanı tanımlamaktadır.

Alan içerisindeki tarihi yapıların oranları ve oluşturulan çevresel düzenlemeleri dengelemek amacı ile bu yapılara ve özellikle Selimiye Camii'ne fon oluşturacak çim alanlar önerilmiştir. Üzerinde yürünebilen çim alanlar, Edirne'nin iklimi ile uyumlu bir peyzaj oluştururken, kent halkının ve ziyaretçilerin üzerinde oturabilecekleri ve çevreyi izleyebilecekleri, farklı açılardan fotoğraflar çekebilecekleri, eskizler yapabilecekleri geniş alanlar sunmaktadır. Peyzaj elemanları ve kentsel donatılar, büyük ölçekten küçük ölçeğe kadar projenin bir bütününü oluşturan parçalar olarak ele alınmıştır.

Edirne Belediyesi Selimiye Camii ve Çevresi Ulusal Kentsel Tasarım Proje Yarışması