Arkitera Diyalog

İhsan Bilgin

Çağdaş Mimarinin Düşünsel Kaynakları (YTÜ Mimarlık Fakültesi)Bu derste öğrenciye mimari davranışın ardında yatan düşünsel dağarcık örüntülerinin tanıtılması hedeflenmektedir. Son yılların çoğulcu ortamında çeşitli eğilimleri, mesleki ve meslek dışı medya tarafından kışkırtılan modalar aracılığıyla tanıyan ve "arbitrar" angajmanlara giren öğrenciler, bağlandıkları eğilimin ne düşünsel arka planını, ne tarihsel kökenlerini, ne de alternatiflerini tanıma olanağı bulamamaktadırlar. Bu eğilimlerin her zaman adlandırıldıkları gibi saf halleriyle ortaya çıkmayıp, birbirlerine eklemlenen karmaşık kümeler halinde biçimlenmeleri, bilinçli seçim ve yönlenme olanağını daha da kısıtlamaktadır. Amaç, derste işlenen çeşitli eğilimlerin herbirinin, aynı zamanda hem etik (iyi/kötü), estetik (güzel/çirkin) ve epistemolojik (doğru/yanlış) bir pozisyon alış anlamına geldiği, hem de yaşanan (ya da tanımlanan) sorunlara karşı birer yanıt olduğu hakkında bir "idrak" ve "şuur" oluşturmaktır. Bir başka deyişle, çizilen çizginin, yapılan projenin, inşa edilen binanın, yani her türlü iradi mimari davranışın "çıplak gözle" görülemeyen dolayımlarına ilişkin bir görüş ve sezginin oluşturulması hedeflenmektedir.

- Ders içinde sık kullanılacak kavramlar hakkında genel bilgilendirme. Bilginin ve tutum alışın farklı kaynakları olarak empiria (duyu) / historia (bellek) / theoria (akıl).

- Sanayileşme ve modernleşme sonrasında, mutabakat (consensus) / konvansiyon eksikliğinin ve paradigma boşluğunun sonucu olarak ortaya çıkan ve 19.yy'ın anonim stiline dönüşen Eklektisizm (Seçmecilik). Nash, Fischer von Erlach vb.'den örnekler. Sıra evlerden, apartmanlardan, opera, adliye gibi büyük kamu yapılarından örnekler. Stilistik ögelerin ve süslemelerin standartlaşmış yapı elemanları olarak pazara sürülmesi ve kullanılması.

- İradi yönlendirmelere ve öğretilere karşı, realiteyle bilinçli uzlaşma stratejisi olarak eklektisizm: C.Rowe ve F.Kotter'in teorileri. Venturi'nin populizmi. Moore, Johnson, Stern vb.'den örnekler.

- Eklektisizmin nedensiz ve zeminsiz tercihlerine karşı ontolojik / topolojik bağlanma arayışı olarak Rejyonalizm (Bölgeselcilik); Pre-Rafaelistler'de, Ruskin ve Morris'de, Sitte'de küçük ölçek, zenaat ve endüstrileşme öncesi anonimliğine dönüş arayışı.

- 20.yy. deneyiminin (hem totaliter tekdüzeliğiyle enternasyonel stilin, hem de her yerde, her şeyi mümkün kılan postmodernizmin) aynılaştırıcı etkisine karşı varlıkbilim kökenli bir çıkış olarak Schulz ve Frampton'da Kontekstualizm (Bağlamcılık). Porphyrios ve diğer Akdeniz ülkeleri örnekleri. Çevre ülkelerde terkedilmiş kültürel mirasın yeniden yorumlanmısı: Ağa Han Ödülleri, S.H.Eldem, H.Fethi vd.

- Eklektisizme karşı Klasik Yunan / Roma - Rönesans çizgisinin ebediliğini sürdürme arayışı olarak Klasisizm: Schinkel'in öğretisi ve eserleri. Labrouste, Behrens vd'de klasisizmin yeni malzemelerle yorumlanışı. Krier kardeşlerde klasik kuralların yeniden keşfi.

- Değişen koşullar altında değişmeyen özü, görünen gerçekliğin ardındaki tözel (substantiel) sürekliliği aramanın aracı olarak Rasyonalizm (Akılcılık) Ledoux, Boullee ve Durand örneklerinde aydınlanma akılcılığı. Viollet le Duc ve Choisy'de değişmeyen özü bina strüktüründen türetme arayışı; Perret'den örnekler. Gar, fuar vb. 19.yy. anıtlarında strüktürün öne çıkışı. Wagner, Behrens, Gropius vd.'de büyük açıklık çözümleri.

- Terragni ve İtalyan rasyonalizminde tip ve tipoloji kavramları. Değişmeyen özün pesimist ve optimist yorumcuları olarak Loos / Tessenow ve Gropius / Corbusier. Mimarlığı dilbilim ve anlambilim aracılığıyla kavramsallaştırma girişimleri. Aklı, bellekte tutmanın ve hatırlamanın, değişme karşısındaki kimlik arayışının aracı olarak yorumlayan yeni-rasyonalistler: Ungers, Grassi, Rossi.

- Guadet, Klein, Giedion ve diğerlerinde, kalıcı ve zaman aşırı formun, davranış, işlerlik, süreç vb. kavramlar karşısındaki çözülüşünün ifadesi olarak Fonksiyonalizm (İşlevselcilik) CIAM kongrelerinde ölçeğin mimariden kente taşınması ve şehrin çözülüşü.

- Sanayi toplumlarının gelenekleri ve eski konvansiyonları çözücü etkisinin yarattığı boşlukta, yeniden başlamanın, "sıfır noktası"nın ifadesi olarak Eksperimentalizm (Deneycilik) Art nouveau'nun Avrupa'daki'daki farklı yönelimleri; Horta, van de Velde, Mackintosh, Olbrich, Berlage vd.'de konstrüksyon/süsleme, soyutlama/betimleme, tecrübe/deneme ikilemleri.

- Sant'Elia'nın radikal ve yıkıcı fütürizmi. Savaş sonrası karamsarlığının ifadesi olarak Alman ekspresyonizmi ile şenlikli ve barok çağrışımlı Hollanda ekspresyonizmi karşıtlığı. Nesnenin yerini geometrinin ve kompozisyonun, somutun yerini soyutun, aslın yerini temsilin almasının ifadesi olarak de Stijl hareketi ve soyut sanat eğilimlerinin mimariye taşınması. Üretimle ürün arasındaki ilişkiyi yeniden tanımlama arayışında Werkbund ve Bauhaus deneyimi.

- Teknolojist eğilimlerin deneycilikten (konstrüktivizm, Archigram) statükoya (Foster, Rogers vd.) kayışı. Estetik statükoların radikal reddi olarak dekonstrüktivizm.
İhsan Bilgin
Verdiği Dersler
Diyalog Arşivi
Dönem içindeki Diyalog'ların listesi aşağıdadır. Ayrıtılara ulaşmak için ilgilendiğiniz Diyalog'u listeden seçiniz: