Betonlaşma ve yüksek maliyetler şehir hayatımıza damgasını vururken, ekolojik mimari çağımız insanına yeni alternatifler sunuyor. Doğal kaynakların en verimli şekilde mimaride kullanımını amaçlayan ekolojik mimari bizler için saman balyasından ya da kâğıttan ev gibi doğaya saygılı ve düşük maliyetli mekânlar yaratıyor.

Bu trend doğrultusunda Buğday Derneği, ilgi duyan herkesi saman balyasından ev yapma projesine çağırıyor. Önümüzdeki iki hafta, İstanbul Cumhuriyet Köy'de samandan ev yapımı hakkında seminerler verilecek. Atölye çalışmasında mimar Arda Sander ve Kültür Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olan yüksek mimar Ömer Saatçıoğlu katılımcılara ekolojik mimariyi ve saman balyasından nasıl ev yapacaklarını anlatacaklar.

Saatçıoğlu'yla dünyada popüler olan ama henüz Türkiye'de bilinmeyen ekolojik mimariyi konuştuk. Samandan bir evde yaşayamasanız bile, evinizdeki küçük değişikliklerle ekolojiye katkıda bulunabilirsiniz.

Ekolojik mimari dünyada ne düzeyde?
Bu özellikle gelişmiş ülkelerde artık çok önem verilen bir konu. Ufak bir müdahaleyle koca bir fabrikanın ısı yalıtımını sağlayabilir hatta fabrikanın güneş enerjisiyle çalışmasını sağlayabilirsiniz. Yurtdışında ısı yalıtımını geçin 'doğal bitki örtüsü polenlerini rahatça yayabilecek mi'yi düşünen kent planları var. Sadece konutların ısı yalıtımını yaparak üç nükleer santralın ürettiği enerjiyi üretebilirsiniz.

Peki ya ülkemizde durum nasıl?
Türkiye'de uzun vadede büyük kazanç getirecek ekolojik mimari henüz bilinmemekte. Enerji üreten doğal sistemler gerek devlet tarafından desteklenmediği için gerek kurulum maliyeti fazla olduğu için kullanılmıyor. Şu an yalnızca Bandırma ve Alaçatı'da elektrik üreten rüzgâr tribünleri var.

Kullanılan yapı malzemesi de bir evi ekolojik yapar mı?
Seçtiğiniz malzeme de önemli tabii. Mesela tomruğu alüminyuma göre çok daha az enerjiyle üretebilirsiniz. Ayrıca tomruk doğaya zarar da vermez. Ama uzun vadede kestiğiniz ağaçların yerine yenilerini dikmezseniz bu sürdürülebilir olmaz. Doğa dostu diğer ekolojik yapı malzemeleri olarak saman, kâğıt, taş ve kerpiçi gösterebiliriz. Kâğıt rulolardan yapılmış evler ya da Kocaeli'de temelinde bira kutusu kullanılan deprem evleri ekolojik mimari örnekleri olabilir.

Kendiniz bile yapabilirsiniz
Saman ev projesine çok ilgi gösteriliyor mu?
Evet, ilgi büyük hatta mimarlar dışında iki öğretmen kendi okullarına samandan ek bina yapmayı öğrenmek için geliyorlar. Keşke daha fazla kişi bunu bilse böylece ihtiyaç olan yerlerde çok ucuza ve basitçe yapı inşa edilebilir.

Yapı malzemesi olarak saman kullanmanın avantajları nelerdir?
Saman aslında bir atıktır. Yani onu üretmek için betonda olduğu gibi bir enerji harcamayız. Samanla yapılan bir evin ısı yalıtımı eşsizdir. Balya halindeki samanlar çeşitli tekniklerle üst üste konularak ev haline getirilir. Sonra sıvayla kapanır. Yangın ya da böcek tehlikesi olmaz. İki kata kadar çıkılabilir. Çok hafiftir ve maliyeti çok azdır. Yöntemi öğrenseniz arkadaşlarınızla beraber bile yapabilirsiniz.

Ama saman balyasından bir evi her yere yapamayız herhalde...
Doğru, her yere samandan ev yapamayız ama bazı önlemler alabiliriz. Buradaki konu 'hepimiz samandan evlerde yaşayalım' değil. Ama dünyanın enerji kaynaklarını yüzde 60'ı tükenmiş durumda. Adam elektrik nasıl olsa kaçak diye yatağın metal bazasını alıp elektriğe bağlıyor bunu tavana asıp ısıtıcı olarak kullanıyor. Samandan eviniz olmasa bile en azından çatınızda biriken suyla bahçenizi sulayabilir, çöplerinizi dönüştürebilirsiniz.

Eskiye dönüş mü var?
"İlk olarak ekolojik mimari seksenli yılarda ortaya çıkmış bir kavramdır. En basit tanımı doğaya zarar vermeyecek, enerji tasarrufu yaratacak sürdürülebilir bir mimaridir. Mesela güneşi ve rüzgârı doğru ayarlamalarla bir ısı enerjisi olarak kullanıp zaten var olan kaynaktan yararlanabilirsiniz. Osmanlı mimarisinde olduğu gibi. Örneğin Mardin'in taş evleri, Safranbolu'nun ahşap evleri."

İlk ekolojik mimar Atatürk
"1930 yılında Atatürk'ün çiftliğinde yaşlı bir ağaç köşkün duvarlarını zorlar. Bu sebeple çiftliğin bahçıvanı dallarını kesmek için ağaca çıkar. Bunu gören Atatürk bahçıvanın ne yaptığını öğrenince ağacın hiçbir dalının kesilmemesini ve köşkün kaydırılmasını istemiş. Bunun üzerine İstanbul'dan mühendisler gelir ve raylar kurularak köşk 10 metre yana kaydırılır."