Haberler

Yeni Tiran

Tarih: 8 Ağustos 2006 Kaynak: Domus Çeviren: Semah Akdoğan
Tiran, Avrupa’nın son 15 yıl içerisinde değişen bir başkenti. 1990 yılında Arnavutluk'ta komünist rejimin düşmesinden sonra şehir demokrasinin gelişimi, göç, oluşan kargaşa sonrası askeri müdahale ile dramatik ekonomik kriz yaşanması ve daha sonra da hızlı ve oransız bir biçimde ekonominin gelişmesi gibi postmodern prenslerin ellerinde bulunan, pragmatik kentsel politika hikayeleriyle karşı karşıya kaldı. Sürreal bir çıkmaz süreci içinde olan, belediye başkanı ve başbakan arasındaki düellonun azalmasını bekleyen şehre, Pier Paolo Tamburelli’nin anlatımı ve Valentina Gugole’nin fotoğraflarıyla bir görsel gezi düzenleyelim.

Şehre Hoşgeldiniz
Uluslararası sanatsal bir manzara üzerine konumlanmış Tiran, kötü haldeki bünyesini gözardı ederek tek başına ilerlemek isteyen bir tutuma sahip, çelişkili bir postmodern şehir. Somutlaştırılmayı bekleyen gerçek şehirlerin üzerinde asılı duran, yabancı mimarlar tarafından üretilmiş karikatür görünümlü sanal şehirlere büyük müdahale çamur kütleleriyle gerçekleşiyor. Arabaların, denizin üzerine yapılmış beton sütunlarla desteklenen yeni yol hattıyla kara parçası etrafında dolaşılabilmesine dair uygulama 2004 Temmuz ayında belediye tarafından onaylanmış ve bir sene sonra hükümet binasının polisleri tarafından durdurulmuştur.

Belediye Başkanı Edi Rama ve Başbakan Sali Berisha arasındaki kurumsal fikir ayrılığından kendine yer bulmuş, istem dışı bir anıt olan Zogu i Zi, Tiran’ın simgesel noktalarından biri. Tiran, aynı zamanda gelişim kademelenmesinde sabit bürokratik prosedürlerin tanımlanması, alt yapının çağdaşlaştırılması ve şehir planlamasının düzenlenmesinin görüldüğü bir yer.

Hayrete Düşüren Nüfus Patlaması
1989 yılından 2005’e kadar Tiran’ın nüfusu 230.000’den 1 milyona yaklaştı. 1990’lı yıllarda şehir etrafındaki tarım arazilerine mülkiyet sahipleri tarafından belli olmaksızın yapılan çarpık yerleşimler büyüdü. Son 5 yıla bakıldığında iki katı zeminin altında, giriş katında mağazalar, birinci katında ofisleri olan, 8 katlı takviye edilmiş beton strüktürlü konut birimleri yoğunluk gösteriyor. 2001 - 2004 yılları arasında yaklaşık her sene, bu planlanmaya sahip 2.700 apartman inşa edildi. İnşaat sektörü, yerel ekonomide büyük bir rol oynamaya başladı ve mahalli yönetimin yeni kentsel büyüme stratejisini biçimlendirmesi için yeni koşullar ve kaynaklar yaratılmasını sağladı.

Sosyalist Yapılaşmanın Detaylı Ölçekleri
Tiran’da sosyalist yapıları çok küçük bir tekdüzelikle ifade edebiliriz: 4 kattan daha yüksek olmayan ve ara mesafesi 20 metreyi geçmeyen bloklar. Başarısız planlanmadan kaynaklanan çarpık yerleşmede, sosyal konutların arasında kalan alanlar harap kulübelerle dolu. Sonuç olarak bulunduğumuz çağda Tiran, ağaçlarının boyunun binaların boyundan daha yüksek oluşuyla, kalabalık Avrupa şehirlerinin arasında kırsal havanın en belirgin olduğu noktalarından biri.

   

Yerel Başkent
Tiran şehrinin yoğunluğu değişse bile, insanları sıcak bir merhaba ile kucaklayan açık alanlarının büyüklüğü değişmiyor. Şehrin mekansal kaynaklarını tehdit eden karayol örgüsü, şehri yeniden düzenlemek isteyecek bir şehir plancısı için oldukça kolay bir seçenek. Başka bir deyişle, yoğunluğunun artmasına karşılık, mekan örgülerinden uzak duran, yeraltı ulaşım sisteminin gerçekleştirilmesi pratik olabilir. Mağazalar çoğunlukla binaların ilk iki katında bulunuyor. Nadiren, 8 katı geçen binalarda, yapının dörtte biri kamusal açık alan olarak kullanılıyor. Ticari alanların çokluğu; kütüphane, yüzme havuzu, sinema, tiyatro alanlarından yoksun bir şehre dönüştürüyor.

Arnavut Kandavası
2001 yılında komünist rejimin düşmesiyle beraber, Lana Nehri boyunca küçük ticari işletmelerin, konut yerleşimlerinin ve eğlence mekanlarının olduğu alan, sıra bankalarla istila edildi. Sanki yeni kapitalist şehirlerde kamusal alanların top yekün iptal edilmesine ayak uyduruyor gibi, bu binalar kentsel planlama ve mülkiyetlik haklarının kurallarına farklılık göstererek, bir şekilde şehrin merkezinde her metrekareyi yeşil alan olarak kullanıyor. Bu kaba bütün, belkide piyasa ekonomisine ve ilk olarak 1997 ekonomik krizini takip eden yasallığı korumayı ilk olarak hedef alan gelişmeye karşı öfkeli Arnavut tutumunun en simgesel anlatımı. 2001 yılından beri yenilenen hükümet ve belediye mercilerinin buldozerleri, Lana Nehri boyunca kalabalık yapı gruplarını yıkıyor. Bugün ise kalan tek şey Ramadan Emrullaj’ın karısı, çocukları ve torunlarınının yaşadığı ev. Emrullaj ailesine ait giriş katının boş olduğu 3 katlı ev 1997 yılında inşa edildi. Bina, kırmızı lila renklerine boyanmış duvarları ve camları kapalı bir doğu cepheye sahip. Emrullaj ailesi karışık bir kan davası olayının içinde ve evlerini, kapılarına dayanan buldozerlere bile meydan okuyarak bırakmamış. Gelenekler evin içinde insan öldürmeyi yasakladığı için Emrullaj Ailesi’nin erkekleri sadece evlerinin içinde güvende.

   

Mimarlık: “Ticaret Fuarı”
Tiran’ın yapısı, hakimiyet altında olduğu zamanlarda İtalyan mimarlar tarafından tasarlandı. Brasini’nin izlediği çizginin geriye bıraktığı, sadece ana geçiş olan, şehrin anıtsal çekirdeği. Bu eksen üzerinde Arnavut tarihine ait son yüzyılın büyüleyici anıtları bulunuyor. Totaliter konuşma sanatının taşralı kutlamasında, katı faşist yapılar, kalıplaşmış komünist yapılarıyla birbirini dönüşümlü olarak izliyor. Bir şekilde gelmiş olan bütün binalar, Tiran olmasa da, açıkcası, olmak ister bir havayla sahnede sıraya dizilmiş. Ana cadde; akşam vakti, trafiksiz sessizliğiyle, sarı belediye binası ve mavi Kültür Sarayı’nın yapay aydınlatmalarıyla gümüş güzelliğini gösteriyor.

Bir Kültür Anıtı
Klement Kolaneci ortaklığında piramit şeklinde tasarlanan Enver Hoxha Müzesi kütüphane, ofisler, sergi alanı ve mağazalar içeriyor. Şimdi; yerel TV istasyonun ofislerini, bar, disko ve yukarısında vericiler içeren sergi alanı olarak kullanılıyor. Yapıda karışık bir tür ortaya çıkartan ve metaforların mimari objeler üzerinde paradoksal çokluk oluşturmasına izin veren farklı bir geometrik teori (spirale içten temas ederek çizilmiş yıldız) içeriyor. Piramid, kendisini oluşturan sıkı ideolojik çerçeveye kontrastlıkla küstah, özgür bir stil sergiliyor.
Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.