Gaziantep'in Nizip ilçesinde Birecik Barajı Gölü kıyısında bulunan Zeugma Antik Kenti'nde bu yıl yapılması planlanan kazı çalışmaları sürüyor. Antik Kent'te geçen yıl başlatılan bilimsel kazıya başkanlık eden Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Kutalmış Görkay, 45 kişilik ekiple yürüttükleri çalışmaların 30 Ekim'e kadar süreceğini söyledi.
Çalışmalarında önceliği restorasyon ve kazılara verdiklerini belirten Görkay, "Zeugma Antik Kenti'nde önceki yıllarda gerçekleştirilen kurtarma kazılarında ulaşılan Dionysos ve Danea villalarının bitişiğinde yer alan bir başka villayı daha gün ışığına çıkaracağız. Şu anda villanın bulunduğu alanda kazı yapıyoruz" dedi.
Sıcaklık, Nem ve Suyun Tehdidi
Zeugma Antik Kenti'nde önceki yıllarda ortaya çıkarılan villaların yapı malzemesi olan toprak ve taşın doğa koşullarına dayanıklı olmadığına dikkati çeken Görkay, sözlerini şöyle sürdürdü: "Yüksek sıcaklık, nem ve sudan etkilenen kalıntılar hızla tahrip oluyor. Oysa ortaya çıkardığımız ve ziyaretçilerin ilgisine sunduğumuz kalıntıları iyi korumak zorundayız. Koruyabileceğimize inanmadığımız eserleri gün ışığına hiç çıkarmamamız daha doğru olur. Biz bu düşüncemizden hareketle Dionysos ve Danea villaları ile devam eden kazımız sonucunda gün ışığına çıkaracağımız villayı olabildiğince kısa sürede restore edeceğiz ve üzerini çatı sistemiyle örteceğiz. Kazı, restorasyon ve çatı sistemi şimdilik üzerinde öncelikle durduğumuz çalışmalar."
Zeugma Antik Kenti'nin sanılanın aksine büyük bir bölümünün su altında kalmadığını vurgulayan Doç. Dr. Kutalmış Görkay, yörede kazı ve restorasyonla eş zamanlı olarak coğrafi bilgi sistemleri uygulamaları, jeoar-keoloji çalışmaları yapacaklarını, geçmişte gerçekleştirilen ve kendilerinin gerçekleştireceği kazılarda çıkan tüm buluntuların, bilgilerin yer alacağı bir dijital veri tabanı hazırlayacaklarını bildirdi.
Görkay, Zeugma Antik Kenti'nde geçtiğimiz yıllarda yürütülen çalışmaların genellikle eserlere ulaşma ve kurtarmadan ibaret kaldığına dikkati çekerek, "Projemiz çok, iddialıyız ve sabırlıyız. Yıllarımızı da alsa, Zeugma'yı bölge ve Türkiye turizmine yeni bir soluk kazandıracak bir arkeopark haline getirmeyi hedefliyoruz" diye konuştu. Zeugma Antik Kenti'nde bilimsel çalışmaların yanı sıra koruma ve kültürel miras bilinci oluşturma amacıyla, tüm kentin ve kıyı şeridini arkeo-turizm anlayışı ile projelendirilmesi için çok yönlü çalışmalar yaptıklarını ifade eden Görkay, sahil boyunca yaya gezinti yolu yapmayı, su altında kalan villaların yerlerini dubalarla işaretleyip, kıyıya bu villaları tanıtan bilgilere yer verilen panolar yerleştirmeyi düşündüklerini anlattı. Görkay, Kültür ve Turizm Bakanlığının Zeugma Antik Kenti'nde yürütülecek çalışmalar konusunda çok duyarlı olduğunu ifade ederek, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Zeugma'nın mevcut haliyle Gaziantep, bölge ya da ülke turizmine önemli bir katkı sağlamasını beklemek hayalcilik olur. Ama Zeugma aynı zamanda Gaziantep, bölge ve Türkiye turizmine çok önemli katkı sağlayacak potansiyele sahip bulunuyor. Bize bu potansiyeli değerlendirme görevi düşüyor. Bunun için projeler hazırlıyoruz, çeşitli arayışlara giriyoruz. Örneğin Zeugma arkeolojik alanında, ileride çıkarılacak eserlerin konservasyonunun yapılarak sergilenebileceği yeni bir kazıevi-enstitü-müze kompleksinin yapılması için ön proje hazırlıyoruz."
Kaçak Kazının Getirdiği Miras
Zeugma Antik Kenti MÖ 300'de Büyük İskender tarafından "Selevkeia Euphrates" adıyla kuruldu. Romalı komutan Pompeius MÖ 64'de kendine yaptığı yardımları karşılığında 1. Antiachos'a verdi. Kommagene'nin 4 büyük şehrinden biri olan kent, MÖ 31'den itibaren tamamıyla Roma'ya bağlandı ve köprü, geçit anlamına gelen "Zeugma" adını aldı. Roma döneminde büyük bir zenginlik ve ihtişam yaşayan Zeugma, MS 256'da Sasani kralı 1. Şapur tarafından ele geçirilerek yakıldı ve yıkıldı.
Zeugma daha sonra yaşadığı depremden büyük zarar gördü ve bir daha kendini to-parlayamadı. Zeugma'da ilk kazı, bir kaçak kazı ihbarı üzerine Gaziantep Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından 1987'de gerçekleştirildi. Kazıda oda biçimli aile kaya mezarda, mezar sahiplerine ait heykeller bulundu. Antik kentte ikinci kazı 1992'de yine bir kaçak kazı ihbarı üzerine Gaziantep Arkeoloji Müzesi Müdürü Rıfat Ergeç tarafından yapıldı. Bu kazıda taban mozaiği ve villa gün ışığına çıkarıldı. Antik kentin önemli bir bölümünün GAP kapsamında inşa edilen Birecik Barajı'nın göl suları altında kalacak olması nedeniyle 1993'ten itibaren yerli ve yabancı bilim adamlarından oluşan çok sayıda ekip Zeugma Antik Kenti'nde kurtarma kazıları yürüttü.