Hükümetin 'dev' Hasankeyf'i kurtarma projesi, dört öğretim üyesiyle 18 stajyer öğrenciye emanet. 'Kurtarmak' bir yana toprak altında tam olarak ne olduğu bile henüz net değil...
AKP hükümeti Ilısu Barajı bitince yüzde 20'si sulara gömülecek Hasankeyf'teki tarihi eserlerin taşınarak korunacağını açıkladıysa da, bilimsel altyapının henüz oluşturulmadığı ortaya çıktı. AKP'nin 'dev proje' olarak gösterdiği kurtarma kazısı, dört öğretim üyesiyle yürüyor. Kazı ekibinde bilim adamları yerine stajyer öğrenciler yer alıyor. Taşınacak eserler de önümüzdeki ay belirlenecek.
Hasankeyf Kazı Ekibi Başkanı ve Konya Selçuk Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Abdulselam Uluçam, kazıya 1 Nisan'da başlandığını ancak işçiler greve gidince 1.5 ay ara verildiğini söyledi. İşçilerin baraja karşı çıkanlarca kışkırtıldığını savunan Uluçam, "İşçiler aldıkları asgari ücreti az gördü. Ama bunu biz belirlemiyoruz" dedi. GAP İdaresi, DSİ ve Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca bu yıl kazılar için 1.5 milyon YTL ödenek ayrıldığını belirten Uluçam, kazıya öğrencilerle devam ettiklerini anlattı:
"Kazı evinin kapasitesi 20 öğrencilik. Ayda bir öğrenciler değişiyor. Şimdiye kadar değişik üniversitelerden 65 öğrenci katıldı. Şimdi 18 öğrenci, dört öğretim üyesi ve 68 işçiyle kazı sürüyor. Arkeolojik kazılar belli bir sürece bağlanamaz. Çünkü toprağın altından ne zaman ne çıkacağını bilemezsiniz. Sismik veya x-ray cihazlarıyla saptasanız da onun mimari dokusunu ve kültürel boyutunu, çalışmadan kestiremezsiniz. Pancar tarlası değil ki, 'Yedi yılda bitiririz' diyelim. Biz sadece kültürel değerleri ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Bilimsel Danışma Kurulu önümüzdeki ay karar verecek. Taşınıp taşınamayacağı o zaman belirlenecek. Kültürel varlıkla Hasankeyf dışındakiler ilgileniyor. Hasankeyflinin umurunda değil, o kahvede oturuyor. Onu dışarıdan gelenler kışkırtıyor."
Bina taşımak için 50 yıl
Hacettepe Üniversitesi öğretim görevlisi Prof. Dr. Engin Özgen, devletin ortalama bir kazıya 40 bin YTL ayırdığına dikkat çekti: "Hasankeyf için daha görkemli bir ekip bekliyordum. Öğrenciler stajyer, bilim adamı değil. İki-üç bina taşınabilir.
Ama bir yerleşimi taşımak bambaşka bir şey. Taşınacak eserlerin nasıl seçileceği de çok önemli. Eğer Hasankeyf'teki kazıları tadında tuzunda yapmaya kalkarsanız, bir taşı bile düştüğü yere koymak vakit alır. Binaları taşımak için belki 50 sene lazım. Doğrusu, bu barajın burada olmamasıydı."
Ilısu Barajı da yarım yüzyıllık bir proje. Çalışmaları 1954'te başlatılan barajın Türkiye'nin ikinci büyük barajı olması, 120 bin hektarı sulaması, elektrik santralının da 2013'te faaliyete geçmesi hedefleniyor. Hasankeyf Belediye Başkanı Abdulvahap Kusen'se 60 yıllık ömrü olan baraj için 12 bin yıllık tarihin yok edileceğini söylüyor.
'Hasankeyf peynir midir?'
Hasankeyf'te uzun yıllar boyunca kazı başkanlığı yapan Prof. Dr. Oluş Arık, net konuşuyor: "Hasankeyf'i taşımak mümkün değil." Prof. Dr. Arık'a göre ilk sorun yapıların niteliği: "Yalnız Türkiye değil, dünyanın neresinde olursa olsun Hasankeyf'i taşımak mümkün değil. Antik mimaride düzgün blok taş, ortaçağ mimarisindeyse kırma moloz taş ve harç kullanılır. Hasankeyf'te de moloz taş ve harç kullanılmış. Kaplamaları, sıvası döküldü mü kalan şey zavallı bir inşaat olur. Taş ve harç dağılır gider. Hasankeyf'te düzgün taşlarla yapılan beş-altı yapı var. Ancak onları nakledebilirsiniz. Onlar da çevresinden soyutlanınca hiçbir manası kalmaz. Hasankeyf'in taşınması oyalamadan başka bir şey değil. Hasankeyf aslında gözden çıkarıldı. İki taş eseri nakledip göz boyayacaklar."
'Köpük planı saçmalık'
Prof. Dr. Oluş Arık, DSİ yetkililerinin, 'tarihi eserleri köpükle kaplatıp çelik halatlar bağlayarak taşıma' projesini de 'çılgınlık' olarak niteledi. Dünyada daha böyle bir 'nakil' işlemi yapıldığını duymadığını söyleyen, "Tek kelimeyle saçmalık. Altyapısını, temelini bile bilmediğiniz yapıları nasıl sarıp sarmalayıp taşıyorsunuz? Peynir mi ki kesip kesip taşıyorsunuz? Böyle bir şey yapılırsa ya çılgınlıktır ya da ben dinazorum. Hasankeyf ancak yapılabiliyorsa su basması önlenerek kurtulur" dedi.