Eski Hisarlar Müze müdürü Arkeolog Erdem Yücel, Rumeli Hisarı içindeki Boğazkesen Camii'nin yeniden yapımı için yeterli bilgi olmadığını söyledi. Doç. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller caminin özgün halini gösteren hiçbir belge olmadığı için, pojenin para ve emek israfı olduğnu belirtti. İlber Ortaylı, "Benim neslim bu camiyi hatırlıyor. Bir yerde mutlaka bilgi vardır" derken Büyükşehir Belediyesi projenin hazır olduğunu söyledi.
Eski İstanbul Hisarlar Müzesi Müdürü, Arkeolog Erdem Yücel, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin ihale aşamasındaki projeleri arasında yer alan Rumeli Hisarı içindeki Boğazkesen Mescidi'nin yeniden yapılması için yeterli bilgi olmadığını söyledi. Yücel, "Hisarı ve mescidi uzaktan gösteren bir gravür ama, bu restorasyon için yeterli değil. Temel kazısından gidilerek de mescit restore edilemez, çünkü altı sarnıç" dedi. Mescide yönelik tarihi kaynaklarda hiçbir bilgi bulunmadığına dikkat çeken Erdem Yücel, şunları anlattı:
Güvenli Bilgi Yok
"Osmanlı kaynaklarında, Fatih'in hisarla birlikte mescit yaptırdığı yer alıyor. Bu, çalışan işçiler ve yeniçerilerin kullanımı için yapılmış. Fatih, Ayasofya Vakfiyesi'yle de buranın giderinin Ayasofya'dan karşılanmasını istiyor. Ancak mimari yönüyle ilgili hiçbir bilgi yok. Ne şekilde yapıldığı da anlatılmıyor. Bir kaynakta 10x10 metre boyutlarında ve üstü kapalı olduğu yazıyor. Ama ne kadar güvenilir bir bilgi olduğunu da bilmiyorum. Gravürlerde caminin tamamı gözükmüyor. Bir bölümü yıkılmış minareden başka kalıntı yok. Temel de yok. Restütasyon, yani yeniden yapım bu durumda gerçeğe uygun olmaz"
Erdoğan da İstedi
Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı Eyüp Muhçu da, Rumelihisarı'ndaki mescidi restore ettirmeyi Başbakan Tayyip Erdoğan'ın da, İstanbul Belediye Başkanlığı döneminde istediğini, ancak çeşitli nedenlerle yapılamadığını belirterek "Şimdi yeniden gündeme taşıdılar. Özellikle anıtsal yapılar, tarihteki kimi hesaplaşmaların aracı olarak kullanılmamalı. Aksi takdirde hem bu yapıların fiziki varlıkları tehlikeye girebilir, hem de belleğimizdeki yerleri onarılmaz yara alabilir" dedi.
Para İsrafı Olur
İTÜ Mimarlık Fakültesi Restorasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller de 1917 tarihli haritada caminin "yanmış" olarak gösterildiğini belirterek şöyle dedi:
"Eski fotoğraf albümlerinde Rumeli Hisarı içindeki mahalle gözükmekle birlikte cami hemen hiç anlaşılmamaktadır. Dolayısıyla caminin özgün halini gösterir belge bulunmadığı söylenebilir. Minare ve bazı temel izlerine dayanarak binanın tamamını yeniden inşa etmek koruma bilimi açısından doğru değildir. Yok olmuş bir binanın rekonstrüksiyonu ancak sağlıklı ve detaylı belgelere, verilere dayandırılırsa kabul görebilir. Aksi durumda para ve emek israfından başka bir anlam taşımaz."
Benim Kuşağım Bu Camiyi Hatırlıyor
Topkapı Müzesi Başkanı İlber Ortaylı ise Rumeli hisarı'ndaki camiyi çocukluğundan hatırladığını belirtti. Ortaylı, "Camisiz hisar olmaz. Yedikulenin ortasında da cami var. Buranın orijinal halini rölöveyi üstlenen bulacak ve yapacaktır. Bulmanın çok zor olduğunu sanmıyorum. Benim neslim bu camiyi hatırlıyor" dedi.
Projesi Hazır
Rumeli Hisarı'ndaki Boğazkesen Camii'nin rölöve ve restütasyon projesinin İstanbul Büyükşehir Belediyesi Tarihi Çevre Koruma Şube Müdürlüğü'nce hazırlandığı, 3 No'lu Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu'na gönderileceği bildirildi. Beş aylık bir çalışmayla hazırlanan Tarihsel Araştırma Raporu'nda Boğazkesen Camii'nin cepheden görüntüsü yer almıyor. Kurulun yaklaşık üç ay sonra projeyi gündeme alıp görüşmesi bekleniyor. Projeyle ilgili son kararı kurul verecek. Kurulun görüşleri doğrultusunda proje yeniden ele alınabilecek.
Ne Nedir?
Rölöve: Eski bir yapının mevcut durumunun en ince ayrıntısına kadar, olduğu gibi, hasarlı ve yıkık haliyle, ölçekli çizimlerle mimari anlatımı.
Restütasyon: Yıkık, hasarlı bir yapının ilk yapıldığı halini gösteren çizimi. Binanın var olmayan bölümleri eski resim çizimlere göre tamamlanır.
Rekonstrüksiyon: Yıkık ya da hasarlı yapının yeniden yapılması veya ayağa kaldırılması. Eksik parçalar, orijinalden ayırt edilebilecek şekilde eklenir.
Kilise de Olsaydı Restore Ederdim
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, Boğazkesen Camii'nin restore edilmesi çalışmalarıyla ilgili eleştiriler için "Cami değil, kilise de olsaydı restore ederdim" dedi. Topbaş, Rumeli Hisarı'ndaki caminin Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan ilk cami olduğunu, İstanbul'un binlerce kültürel zenginliğinden biri olduğunu belirterek "Kültürel değerlerimizi bir bir ortaya çıkartıp gelecek kuşaklara taşımaya çalışıyoruz. Yenikapı'daki arkeolojik çalışmalarda çıkan eserleri tek tek toplayıp bir müzede sergilemek istiyoruz. Hisar'da da minare kalmış. Diğer bulguları araştırıyoruz. Bulduğumuzda da cami yerine yapılır" diye konuştu.
Topbaş, Rumeli Hisarı'nda sanatsal etkinliklerin de yapıldığını hatırlatarak, "Mescitin az ötesinde daha geniş bir alanda yeni bir sahne yapılarak sanatsal çalışmalar da yapılabilir" dedi.